Kariera do siedemdziesiątki? Warto już zadbać, by móc pracować dłużej

– Jeśli chodzi o mnie, to w ogóle nie planuję emerytury – twierdzi Krzysztof Kosy, psycholog biznesu, wspominając niedawną uroczystość 85. urodzin znajomego profesora, który jest wciąż aktywny zawodowo. I wyraźnie mu to służy – ocenia Kosy. Jego plany dotyczące wydłużenia kariery zawodowej podziela coraz więcej osób. W tym sporo fachowców i specjalistów pracujących w zawodach, które można wykonywać długo po osiągnięciu wieku emerytalnego (choć niekiedy w nieco innej formule niż wcześniej). Wśród nich są dziennikarze, pisarze, aktorzy, reżyserzy, lekarze i nauczyciele, w tym deficytowi dzisiaj nauczyciele matematyki, fizyki czy przedmiotów zawodowych.

Długa praca lekarza

Jakub Kosikowski, rzecznik prasowy Naczelnej Izby Lekarskiej (NIL), wspomina lekarza-pulmonologa, który pracował do końca życia, czyli do 83 lat, i to w mocno stresujących warunkach szpitalnego oddziału ratunkowego (SOR). Według należącego do NIL Centralnego Rejestru Lekarzy RP, pod koniec ubiegłego roku co trzeci z medyków wykonujących swój zawód miał powyżej 60 lat, przy czym co siódmy (14,4 proc.) ukończył 71 lat.

Zdaniem Jakuba Kosikowskiego, chociaż wielu lekarzy do wydłużenia aktywności zawodowej motywuje wysokość emerytury, to duże znaczenie ma też poczucie misji i roli społecznej. Osobom, da których praca była ważną częścią życia, nie jest łatwo z niej zrezygnować. Nadal więc pracują, jeśli pozwala im na to kondycja fizyczna. Tym bardziej że lekarze i pielęgniarki mają dziś wiele możliwości pracy na część etatu.

Według raportu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości bazującym na danych ZUS z 2023 roku – najwięcej pracujących osób z ustalonym prawem do emerytury było zatrudnionych w opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (16 proc.), oraz w edukacji (14 proc.).

Z udostępnionych „Rzeczpospolitej” najnowszych danych ZUS wynika, że w listopadzie ubiegłego roku liczba pracujących emerytów sięgała 864 tysięcy i była prawie o 10 tys. większa niż pod koniec 2023 r. W porównaniu z 2015 r. liczba pracujących emerytów wzrosła o ponad 288 tysięcy, czyli o połowę.

W najbliższych latach może ich przybywać szybciej – wraz z przechodzeniem na emeryturę osób, które weszły na rynek pracy po reformie emerytalnej z 1999 r., co często oznacza bardzo niskie emerytury. Dla wielu seniorów dłuższa praca stanie się więc życiową koniecznością, choć dla części nadal będzie to wolny wybór. Według raportu PARP, seniorzy coraz częściej wybierają aktywność zawodową jako sposób na zachowanie rytmu życia i szansę na rozwój osobisty. – Praca nie tylko zapewnia kontakty społecznie, ale też pomaga starszym osobom uniknąć stereotypowego postrzegania seniorów jako babć i dziadków – zaznacza Żaneta Rachwaniec, psycholożka i socjolożka, ekspertka Uniwersytetu SWPS.

Zwraca uwagę, że przejście na emeryturę oznacza zmianę roli społecznej, bo zmienia się postrzeganie człowieka, a także oczekiwania wobec niego. Wtedy doświadczony specjalista czy menedżer staje się dziadkiem albo babcią, od których oczekuje się opieki nad wnukami.

Krzysztof Kosy zaznacza, że przejście na emeryturę najczęściej oznacza zmniejszenie kontaktów społecznych, a także problemy związane ze zmianą rytmu życia. Szczególnie u mężczyzn obserwuje się wtedy pogorszenie funkcjonowania psychicznego, intelektualnego i fizycznego.

Nic więc dziwnego, że w ubiegłorocznym badaniu Nationale Nederlanden niemal czterech na dziesięciu emerytów przyznało, że tęsknią za swoją pracą. Dlatego też niektórzy z nich decydują się na powrót na rynek pracy, a inni wcale z niego nie schodzą.

Plan aktywnej starości

Jak podkreślają eksperci, o aktywnej emeryturze warto pomyśleć wcześniej, nawet 15–20 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego – tak, by zawczasu zadbać o dobrą kondycję fizyczną i psychiczną. A to oznacza zadbanie o aktywność fizyczną, redukcję stresu, dobrą jakość snu i radosne chwile. – Nie odkładajmy „na emeryturę” naszych pasji czy rzeczy, które sprawiają nam radość, bo może się okazać, że na ich realizację nie mamy już siły albo warunków– podkreśla Żaneta Rachwaniec.

Jak ocenia Krzysztof Kosy, wydłużeniu aktywności zawodowej sprzyjają lepsze warunki pracy, w tym krótszy tydzień pracy (lub choćby unikanie nadgodzin), automatyzacja zadań, praca zdalna i hybrydowa a także odpowiednie warunki BHP. Warto więc zadbać o pracę w dobrych warunkach, dostosowując także jej intensywność do aktualnych potrzeb i możliwości – tak by nie „zajechać” swojego organizmu na długo przed emeryturą.

Zdaniem Żanety Rachwaniec do utrzymania dobrej kondycji psychofizycznej ważne jest też przeformułowanie podejścia do pracy. Warto dążyć do tego, by pracować w miejscu, które lubimy i wykonywać pracę, która sprawia nam przyjemność, dbając też o dobre relacje w pracy.

– Im bardziej człowiek lubi swoją pracę i jest w nią zaangażowany, tym lepiej postrzega aktywność zawodową – podkreśla ekspertka SWPS. Jeśli czujemy więc, że obecna praca nie jest „naszym” miejscem, to lepiej poszukać innego, zamiast próbować dotrwać do emerytury. Szczególnie jeśli dzieli nas od niej 10–15 lat.

Chociaż zarówno wyniki badań, jak też opinie osób szukających pracy dowodzą, że wielu kandydatom 50+ jest trudno odnaleźć się na rynku pracy (jeśli nie pracują w deficytowym zawodzie), to zmiany pokoleniowe coraz bardziej będą im sprzyjać. Zdaniem Żanety Rachwaniec pracodawcy zaczynają doceniać starszych pracowników nie tylko ze względu na malejącą podaż młodych kandydatów, ale też na podejście do pracy. Młodzi z pokolenia Z nie są skłonni poświęcać się dla niej w takim stopniu, do jakiego przywykły starsze generacje.

Jak przypomina Marzena Rudnicka, fundatorka Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej i prezes grupy SilverHUB, w Polsce pojawiają się już pierwsze staże dla osób 50+, które myślą o zmianie zawodu lub nauczenia się czegoś nowego.

Nie dać się wykluczyć

Nasi rozmówcy podkreślają, że ważnym elementem przygotowania do aktywnej emerytury jest też dbałość o ciągły rozwój, w tym podążanie za nowymi technologiami. – Gdy świat staje się coraz bardziej cyfrowy, trzeba dbać o to, by nie zostać w tyle, nie dać się wykluczyć – podkreśla ekspertka SWPS, która zwraca też uwagę na potrzebę finansowego przygotowania do emerytury. Odpowiednia „poduszka finansowa” zapewni większe możliwości wyboru pracy. O tym wyborze warto pomyśleć wcześniej i rozwijać umiejętności w kilku obszarach.