Spór inwestycyjny i dzisiejsze orzeczenie Trybunału między spółką poszukiwawczo-wydobywczą, notowaną na GPW od 2015 r. a polskim rządem, powstał w wyniku naruszenia – jak stwierdził sąd arbitrażowy – przez Polskę przepisów Traktatu Karty Energetycznej i dwustronnego traktatu inwestycyjnego Australia-Polska. Trwał od 2019 r., gdy spółka powiadomiła rząd RP, że istnieje spór inwestycyjny między spółką GreenX a rządem RP. Inwestor doręczył rządowi zawiadomienie o sporze, zwracając się do o nawiązanie dialogu w celu znalezienia polubownego rozwiązania kwestii rozwoju, budowy i funkcjonowania projektów wydobywczych w Polsce. Przedstawiciele rządu nie podjęli działań by polubownie rozwiązać ten spór.
Czytaj więcej
GreenX Metals Limited poinformowała o korzystnym rozstrzygnięciu arbitrażu międzynarodowego w zakresie swych roszczeń przeciwko Polsce, prowadzonych na podstawie polsko-australijskiej umowy w sprawie wzajemnego popierania i ochrony inwestycji (BIT) oraz Traktatu Karty Energetycznej. Łączna kwota odszkodowania, jaką podaje firma, to nawet 1,3 mld zł, nie wliczając w to odsetek liczonych od końca grudnia 2019 r. Kurs spółki szybko rośnie.
Spór GreenX z polskim rządem przed Międzynarodowym Trybunałem Arbitrażowym
W sporze tym GreenX zarzucała, że Polska naruszyła swoje zobowiązania wynikające z obowiązujących traktatów poprzez działania mające na celu zablokowanie rozwoju należących do spółki kopalń Jan Karski i Dębieńsko w Polsce, co – według spółki – pozbawiło GreenX całej wartości jej inwestycji w Polsce. W czerwcu 2021 r. GreenX złożył pozew w postępowaniu arbitrażowym z tytułu dwustronnej umowy inwestycyjnej Australia-Polska (BIT), w którym domagał się odszkodowania.
Polska bowiem pod pozorem ochrony polskich złóż kopalnianych podejmowała zarówno działania legislacyjne, jak i faktyczne decyzje przez Ministerstwo Środowiska, polegające na odebraniu obszarów koncesyjnych, na których inwestor budował kopalnie, co według oceny inwestora i obecnie Sądu, doprowadziło do naruszenia prawa międzynarodowego.
Niekorzystne dla Skarbu Państwu rozstrzygnięcia w podobnych sprawach zapadały wielokrotnie na świecie, nakazując państwom zapłatę miliardowych odszkodowań na rzecz prywatnych inwestorów. Przykładem mogą być sprawy takie jak m.in. Occidental Petroleum Corporation, która otrzymała ok. 1 mld USD od rządu Ekwadoru czy Crystallex International Corporation w sporze przeciwko Wenezueli. Rekordowym odszkodowaniem zakończyła się w 2019 roku sprawa Barrick przeciwko Pakistanowi, w której zasądzono odszkodowanie w wysokości USD 5,8 miliarda dolarów w związku z niezgodną z prawem odmową ustanowienia użytkowania górniczego. Arbitraż ten był prowadzony na podstawie przepisów dwustronnego traktatu o wspieraniu i ochronie inwestycji pomiędzy Australią a Pakistanem. Polska Prokuratoria Generalna pod koniec 2022 r. przegrała sprawę przeciwko Grupie Mercuria, która również dotyczyła koncesji, zaś wartość odszkodowania przekroczyła 200 milionów złotych. Nadal istnieje znaczna liczba roszczeń międzynarodowych przeciwko Polsce w branży wydobywczej i energetycznej oraz farmaceutycznej.
