Sprawa Ziobry, czyli jak przebiega procedura doprowadzenia świadka. „Rzeczpospolita” wyjaśnia

Sąd nakazał zatrzymać Zbigniewa Ziobrę. Kiedy policja może doprowadzić go przed komisję ds. Pegasusa?

Zgodnie z ustawą o komisjach śledczych do postępowania w sprawach wzywania oraz przesłuchiwania osób wezwanych przez komisję stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego dotyczące świadków, w tym przepisy o przymusowym doprowadzeniu. Jest to forma zatrzymania, która zgodnie z k.p.k. w tym przypadku może być stosowana przez maksymalnie 48 godzin. Oznacza to, że choć posiedzenie komisji sejmowej wyznaczono na piątek, to wcale nie oznacza, że policja zapuka do byłego ministra sprawiedliwości w piątek rano.

Czytaj więcej

Prawo karne

Jest decyzja sądu ws. zatrzymania i doprowadzenia Zbigniewa Ziobry

Były minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro ma zostać zatrzymany i przymusowo doprowadzony na przesłuchanie przed sejmową komisją ds. Pegasusa. Taką decyzję podjął w poniedziałek Sąd Okręgowy w Warszawie.

– Równie dobrze może to uczynić wcześniej, np. 12, 24, a nawet ok. 48 godzin wcześniej, aby nie doszło do sytuacji, w której funkcjonariusze przyjdą do domu Zbigniewa Ziobry np. w piątek o godz. 6.01, a jego tam nie będzie. Mówiąc eufemistycznie, nie świadczyłoby to najlepiej o policji – zwraca uwagę Jerzy Dziewulski, wieloletni policjant i były antyterrorysta.

Jak dodaje, aby zapobiec takiej sytuacji, policja zgodnie z prawem może zastosować środki w postaci obserwacji miejsca zamieszkania.

– Właśnie po to, by mieć pewność, że osoba, która ma być doprowadzona, będzie w domu. Zatem taka obserwacja miejsca pobytu jest jak najbardziej dopuszczalna, by zagwarantować wykonanie doprowadzenia – dodaje ekspert.

Zbigniew Ziobro uzbrojony? Procedura zatrzymania osoby, która posiada zezwolenie na broń

Przyjęcie odpowiedniej taktyki postępowania przez policję (co do sił i środków, które mają być zaangażowane) w dużym stopniu zależy od tego, czy osoba posiadająca pozwolenie na broń, która ma być zatrzymana, wykazuje jakieś cechy, które mogą budzić wątpliwości co do jej ewentualnego zachowania.

– Generalna zasada jest taka, że lepszy jest nadmiar ostrożności niż pominięcie choćby jednego elementu. Nie można a priori zakładać, że człowiek, który ma zostać zatrzymany i doprowadzony, nie będzie stwarzał zagrożenia dla policjantów czy nawet dla siebie. Mamy dziesiątki przykładów śmierci policjantów tylko z tego powodu, że zlekceważyli wymogi tzw. wzmocnionej taktyki zatrzymania – tłumaczy Jerzy Dziewulski.

Oznacza to m.in. że osoba, która ma być zatrzymana, musi być dokładnie przeszukana, a także jeśli wiadomo, że posiada ona broń, musi wskazać miejsce jej przechowywania, aby nie dopuścić do jej wykorzystania.

Arsenał Zbigniewa Ziobry i bezpieczeństwo policjantów

Zbigniew Ziobro z jednej strony przyznał, że „dysponuje arsenałem rozmaitych jednostek broni”, z drugiej zapewnił, że policjantom nie grozi z jego strony jakiekolwiek niebezpieczeństwo. Podkreślił to później, jednoznacznie wydając specjalne oświadczenie, dodając, że nie tylko podporządkuje się ich zaleceniom, „a nawet poczęstuje herbatą”. W jaki sposób te wypowiedzi mogą wpłynąć na przyjęcie taktyki zachowania przez policję?

Czytaj więcej

Polityka

Zbigniew Ziobro wraca do polityki. Jak to wpłynie na układ sił w PiS?

Zbigniew Ziobro ogłosił we wtorek wielki powrót do czynnej polityki, ale wiceprezesem PiS szybko nie zostanie. Jaka będzie jego rola w większej układance prezesa Jarosława Kaczyńskiego na wybory prezydenckie?

Jak zwraca uwagę Jerzy Dziewulski, były minister sprawiedliwości niepotrzebnie używał słów, które mogą być dwojako zinterpretowane – jako swoiste ostrzeżenie albo jako przechwałkę.

– Pojawia się problem, jak podejść do takiej sytuacji. Jeśli policja obniży poziom spodziewanego niebezpieczeństwa, a zdarzy się jakiś incydent, spadnie na nią fala uzasadnionej krytyki. Jeżeli natomiast zastosuje nadmiar środków, które będą zgodne z prawem, np. zwiększoną liczbę funkcjonariuszy, obserwację obiektu, udział antyterrorystów, również może to być przez część opinii publicznej krytykowane jako niewspółmierne do zagrożenia. Natomiast w kontekście wypowiedzianych słów lepiej zastosować środki ostrożności większe niż mniejsze – mówi Jerzy Dziewulski, który dodaje, że ta wypowiedź niejako zmusza policję do podjęcia wzmocnionych środków i późniejsze oświadczenie byłego ministra w kontekście konieczności zapewnienia bezpieczeństwa policjantów nie mają znaczenia.

Nie można więc wykluczyć, że w czynnościach wezmą też udział np. antyterroryści.  

– Ich udział nie jest szczególnie nadzwyczajną sytuacją. To są tacy sami policjanci jak inni, tyle że bardziej przygotowani do trudnych sytuacji. Lecz choć ich udział jest bardzo prawdopodobny, to nie oznacza przecież, że wejdą do domu byłego ministra z wielkim hukiem, wyważając drzwi, bo to nie wchodzi w rachubę. Równie dobrze, biorąc pod uwagę sytuację, mogą przyjść po cywilnemu, asystując umundurowanym funkcjonariuszom – dodaje Jerzy Dziewulski.

Doprowadzenie Zbigniewa Ziobry. Do kiedy może trwać i czy potem opuści on salę? 

Zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia ma konkretny cel, czyli wykonanie określonej czynności zleconej przez jakiś organ, np. sąd. Chodzi np. o przetransportowanie danej osoby do innego organu, w tym przypadku komisji śledczej.

Jak mówi dr Paweł Czarnecki z Uniwersytetu Jagiellońskiego, policja powinna doprowadzić byłego ministra sprawiedliwości do bram Sejmu, gdzie powinien zostać przekazany w ręce Straży Marszałkowskiej. Zgodnie z art. 13 ustawy o sejmowej komisji śledczej na terenie Sejmu czynności związane z zastosowaniem kary porządkowej (a doprowadzenie obok np. kary pieniężnej jest jedną z kar porządkowych) wykonuje na polecenie sądu Straż Marszałkowska.

Niezależnie od statusu i funkcji osoby wezwanej przed komisję śledczą nie można zapominać, że taka osoba ma obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie i złożyć zeznania. Co więcej, doszło do skutecznego uchylenia immunitetu procesowego przez Sejm, więc skoro Zbigniew Ziobro nie stawia się dobrowolnie, należy wyegzekwować obowiązujące przepisy, tak jak w przypadku każdego innego obywatela.

Czytaj więcej

Służby

Służby wiedziały, że dane z Pegasusa mogą trafić do Izraela

W Służbie Kontrwywiadu Wojskowego jest dokument, który przestrzegał przed używaniem Pegasusa do działań kontrwywiadowczych z powodu ryzyka wycieku za granicę. Mimo to SKW z systemu korzystała i zapłaciła za to ponad 10 mln zł.

– Mało kto wie, że jest to formacja, która ma dość duże uprawnienia, w tym do stosowania środków przymusu bezpośredniego, choć moim zdaniem nie byłoby wielkim uchybieniem, gdyby Zbigniew Ziobro został doprowadzony na posiedzenie komisji przez policję we współpracy ze Strażą Marszałkowską. Natomiast w postanowieniu o zatrzymaniu i doprowadzeniu nigdy nie wskazuje się ani formy przeprowadzenia czynności, ani czasu, do którego mają one nastąpić. Wskazuje się, że to ma być uwarunkowane celem czynności. Funkcja policji kończy się z chwilą oddania świadka do dyspozycji przewodniczącego komisji. Gdyby ten zamierzał się np. oddalić, to przewodniczący komisji może nakazać Straży Marszałkowskiej zatrzymanie świadka na czas trwania posiedzenia – mówi dr Czarnecki.

– Opuszczenie posiedzenia może skutkować też wnioskiem do sądu o nałożenie kary pieniężnej w wysokości do 3 tys. zł, a więc takiej samej jak w przypadku niestawiennictwa – dodaje ekspert.

Gdy Zbigniew Ziobro odmówi składania zeznań. W jakim zakresie ma do tego prawo?

Świadek wezwany przez komisję może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli jej udzielenie mogłoby narazić go lub osobę najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe (tak jak w postępowaniu karnym).

Prawo odmowy zeznań przysługuje mu także, gdy jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany.

Osoba wezwana przez komisję ma również prawo żądania, aby przesłuchano ją na posiedzeniu zamkniętym, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę osobę wezwaną lub osobę dla niej najbliższą. Ponadto przysługuje jej prawo do odmowy zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ciążący na osobie wezwanej obowiązek zachowania tajemnicy ustawowo chronionej.

Świadek może też wystąpić z wnioskiem o umożliwienie swobodnego wypowiedzenia się w objętej przesłuchaniem sprawie, o uchylenie pytania, które w ocenie osoby wezwanej sugeruje jej treść odpowiedzi, jest nieistotne bądź niestosowne, oraz z wnioskiem o zmianę terminu przesłuchania.

Czy Zbigniew Ziobro może ubiegać się o odszkodowanie za przymusowe doprowadzenie?

Były minister sprawiedliwości przypomina, że wyrokiem z 10 września 2024 r. Trybunał Konstytucyjny uznał komisję ds. Pegasusa za niezgodną z konstytucją (wyrok nie został opublikowany), a zatem zarówno sama komisja, jak i organy czy funkcjonariusze działający na jej rzecz działają bezprawnie, a więc np. z przekroczeniem uprawnień.

– Podstawą do zatrzymania jest postanowienie sądu, co oznacza, że nie można pociągnąć do odpowiedzialności jakiegokolwiek funkcjonariusza, czy to policji, czy Straży Marszałkowskiej, za wykonywanie poleceń sądu. Postanowienie sądu okręgowego z chwilą jego ogłoszenia jest wykonalne, nawet jeśli następnie osoba doprowadzana ma prawo w ciągu siedmiu dni złożyć na nie zażalenie. Nawet jeśli swoim zachowaniem funkcjonariusze doprowadziliby do ograniczenia wolności czy jej pozbawienia, to nie robiliby tego bezprawnie, lecz działając w ramach swoich uprawnień i obowiązków mających zakorzenienie w przepisach – wyjaśnia dr Czarnecki.