Trzy miesiące urlopu, z którego pracodawca nie może odwołać. Ale jest sporo "pułapek"

W trakcie przebywania na bezpłatnym urlopie z definicji nie otrzymujemy wynagrodzenia. Drugim bardzo ważnym mankamentem jest utrata ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego. Co to dokładnie oznacza? Kiedy tracimy ubezpieczenie? I przede wszystkim – w jakich okolicznościach możemy iść na bezpłatny urlop i czy pracodawca może nam go odmówić?

Urlop bezpłatny. Czym jest, kto może z niego korzystać, podstawa prawna

Urlop bezpłatny to czasowa przerwa, z której mogą korzystać osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Podstawą prawną do ubiegania się o ten urlop jest art. 174 Kodeksu pracy. W trakcie trwania bezpłatnego urlopu obie strony stosunku pracy są zwolnione z obowiązku wzajemnych świadczeń: pracownik nie wykonuje pracy, a pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. Prawo do urlopu bezpłatnego przysługuje pracownikowi bez względu na: staż pracy, wymiar czasu pracy (etat, pół etatu itd.), rodzaj umowy o pracę (na czas określony, nieokreślony itd.).

Co trzeba zrobić, by dostać bezpłatny urlop?

Urlop bezpłatny udzielany jest na pisemny wniosek pracownika. Nie ma konieczności przedstawiania uzasadnienia. Utarło się jednak, że pracownik we wniosku podaje argumenty mające przekonać pracodawcę do przychylenia się do wniosku. Udzielenie zgody na bezpłatny urlop zależy bowiem od decyzji pracodawcy. Może on zgodzić się bez zastrzeżeń, zaproponować termin inny niż podany we wniosku lub odmówić. Jeżeli nie wyrazi zgody na skorzystanie przez pracownika z bezpłatnego urlopu – nie musi tego uzasadniać.

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

Specjalny urlop tylko dla ojców. Za dni wolne płaci ZUS

Urlop ojcowski to jedno ze świadczeń przysługujących w momencie urodzenia dziecka. Jest to wyłączne i samodzielne prawo ojca, niezależne od uprawnień, które posiada matka. Kiedy i w jaki sposób można z niego skorzystać?

Warto też pamiętać, że pracodawca nie może z własnej inicjatywy wysłać pracownika na urlop bezpłatny ani oczekiwać takiej inicjatywy od pracownika. Pracodawca nie może też wymagać od osoby zatrudnionej, by w pierwszej kolejności wykorzystała urlop wypoczynkowy.

Czas trwania bezpłatnego urlopu

Przepisy nie precyzują, jak długo może trwać bezpłatny urlop (nie ma w nich mowy ani o minimalnym, ani o maksymalnym okresie). Z art. 174 par. 3 Kodeksu pracy wynika jednak, że bezpłatny urlop może trwać dłużej niż trzy miesiące. W przepisie tym czytamy bowiem, że pracodawca ma możliwość odwołania pracownika z urlopu bezpłatnego trwającego dłużej niż 3 miesiące. Z drugiej strony, jeśli urlop bezpłatny nie przekracza trzech miesięcy, pracodawca nie może odwołać pracownika z tego urlopu, nawet jeżeli zachodziłyby ważne powody.

W jaki sposób można wykorzystać bezpłatny urlop?

Pracownik może wykorzystać bezpłatny urlop w dowolny, wybrany przez siebie sposób (szkolenia, dodatkowa praca, sprawy rodzinne, wyjazd, dodatkowe wolne po wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego i wiele innych). Co ważne, podczas bezpłatnego urlopu można także podjąć inną pracę zarobkową na podstawie umowy o pracę czy zlecenia (o ile przy okazji pracownik nie łamie innych przepisów, np. o zakazie konkurencji).

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

ZUS kontroluje Polaków na L4. Tych zasad nie możesz złamać

Zwolnienie lekarskie, potocznie nazywane L4, przysługuje pracownikowi na czas choroby i rekonwalescencji. Czynności, które chory ma prawo wykonywać w tym okresie, zależą m.in. od typu zwolnienia. Co można robić w czasie L4, a z jakich aktywności należy zrezygnować?

Korzystanie z bezpłatnego urlopu a ZUS

Decydując się na urlop bezpłatny trzeba pamiętać, że tracimy wtedy nie tylko prawo do wynagrodzenia. Pracodawca przestaje odprowadzać za nas również składki ZUS (na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe). Oznacza to, że jeśli w czasie trwania urlopu bezpłatnego przydarzy nam się np. choroba – nie będziemy mieli prawa do zasiłków, w tym do zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego i świadczenia rehabilitacyjnego.

Okres przebywania na urlopie bezpłatnym nie wlicza się też do stażu ubezpieczeniowego uwzględnianego przez ZUS przy wyliczaniu przyszłej emerytury. Jeśli w czasie przebywania na urlopie nie będziemy mieli innego tytułu do ubezpieczenia, okres ten zostanie potraktowany przez ZUS jako luka w ubezpieczeniu – nie będzie to ani okres składkowy, ani nieskładkowy.

Z punktu widzenia ubezpieczonego jest to niekorzystne, ponieważ gdyby był to chociaż okres nieskładkowy (taki jak np. okres studiów wyższych), mógłby zostać uwzględniony przy przyznawaniu prawa do niektórych świadczeń – np. prawa do emerytury minimalnej. Urlop bezpłatny pojawia się wprawdzie w wykazie okresów nieskładkowych, ale dotyczy on tylko wyjątkowych przypadków – chodzi wyłącznie o urlop bezpłatny i przerwy w zatrudnieniu w razie nieudzielenia urlopu bezpłatnego małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy ONZ i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą.

Czytaj więcej

Rynek pracy

Nowy raport o pokoleniu Z. Eksperci: To największe wyzwanie przed młodymi pracownikami

Pokolenie Z najbardziej boi się utraty pracy - wynika z najnowszego amerykańskiego raportu. Eksperci tłumaczą, z czego wynika strach przed zwolnieniem z pracy wśród młodych ludzi oraz podkreślają, że przed generacją Z stoi poważne wyzwanie - młodzi muszą na nowo zdefiniować, czym jest równowaga między życiem zawodowym a prywatnym.

Urlop bezpłatny a ubezpieczenie zdrowotne

Za pracownika przebywającego na bezpłatnym urlopie pracodawca przestaje również opłacać składkę zdrowotną. Oznacza to, że pracownik ten, jeśli nie odprowadza składek z innego tytułu (np. w związku z zatrudnieniem u innego pracodawcy, samozatrudnieniem czy samodzielnym odprowadzaniem składek zdrowotnych na podstawie umowy z NFZ), traci prawo do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej. Nie dzieje się to z dnia na dzień, tylko po upływie 30 dni od dnia rozpoczęcia urlopu (dzieje się to na tej samej zasadzie, co w przypadku zakończenia umowy o pracę – w tym przypadku prawo do ubezpieczenia zdrowotnego wygasa również po 30 dniach).

Urlop bezpłatny a staż pracy

Czas urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy, a więc okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze (np. prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego, nagrody jubileuszowe itp.). Wyjątkiem jest urlop bezpłatny udzielony w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy na podstawie porozumienia między pracodawcami, a także m.in. urlop bezpłatny udzielony pracownikowi młodocianemu na czas ferii.

Powrót do pracy po zakończeniu bezpłatnego urlopu

Po zakończeniu urlopu bezpłatnego pracownik ma prawo wrócić do pracy na poprzednie stanowisko. Pracodawca nie może mu tego odmówić. Ma też obowiązek ponownie zgłosić go do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego. Warto też pamiętać, że w trakcie przebywania pracownika na urlopie bezpłatnym nie można wypowiedzieć mu umowy o pracę (wyjątkiem są zwolnienia grupowe). Z drugiej strony, jeśli pracownik nie stawi się w miejscu pracy po wykorzystaniu urlopu, pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę bez okresu wypowiedzenia, z winy pracownika.

Czytaj więcej

Rynek pracy

Coraz więcej pracujących emerytów. Gdzie najczęściej znajdują zatrudnienie?

W Polsce rośnie liczba pracujących emerytów – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Osoby w wieku poprodukcyjnym pracują głównie w małych firmach. Najchętniej zatrudniane są w obszarze opieki zdrowotnej, pomocy społecznej i edukacji.

Wpływ urlopu bezpłatnego na długość urlopu wypoczynkowego

Jeśli pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym przynajmniej miesiąc, przekłada się to na wymiar jego urlopu wypoczynkowego. Art. 155(2) par. 1 Kodeksu pracy przewiduje, że kiedy pracownik powraca po trwającym co najmniej jeden miesiąc urlopie bezpłatnym, należy zastosować urlop wypoczynkowy proporcjonalny. Oznacza to, że wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu (chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w wymiarze przysługującym mu lub wyższym). Miesiąc urlopu bezpłatnego w ujęciu przepisów Kodeksu cywilnego to 30 dni.