Rocznica wyborów 4 czerwca. Solidarność bez cudzysłowu

Mielibyśmy pójść drogą opisaną przez te tezy? Dokąd?

Nie przewidujemy dalekiej drogi. Można jednak odczytać z tego zapisu warunki, jakie trzeba by spełnić, by przełamać destrukcję państwa, którą niesie dzisiejsza polityka. Najlepszym lekarstwem na narzuconą odgórnie polaryzację społeczną byłaby Solidarność, tyle że bez cudzysłowu, bo ta w cudzysłowie sama polaryzuje. Od 17 sierpnia 1980 kolportowano ze Stoczni Gdańskiej 21 postulatów – to była ogólnopolska broń przeciw władzy, wokół nich zorganizowało się wtedy społeczeństwo. Teraz Polska nie ma takiego punktu odniesienia, stąd nasza propozycja.

Co było impulsem, by z nią wystąpić?

Dominowała chęć przypomnienia podstaw. Ale był też impuls. Informację, że NSZZ „S” występuje przeciw twórcy znaku Solidarności Jerzemu Janiszewskiemu, który jakoby nadużywa swego dokonania – uznałem za objaw bezczelności; trudno zmilczeć. Monopolizowanie przez skrajnie partykularny związek zawodowy tego symbolu, który znany jest w świecie jako emanacja najlepszej Polski, przekracza granice przyzwoitości. Jest także sprzeczne z biegiem historii, dlatego ją w tezach przywołujemy. Solidarność była dobrem wspólnym, NSZZ „S” jest bytem środowiskowym – trzeba wreszcie skończyć z tym schizofrenicznym myleniem pojęć. Za rok, 4 czerwca 2021, gdy w stolicy stanie pomnik Solidarności (autorstwa Janiszewskiego, realizowany przez Fundację im. Ronalda Reagana w Polsce), sens tego pojęcia warto by już przywrócić.

Nazwę Solidarność przyjął związek zawodowy 17 września 1980 r. – więc raczej trudno odcinać ją od struktury związkowej.

Tak, ale nasze tezy próbują je rozciąć, bo jednak z czasem równoważność zanikła – NSZZ „S” stawał się wprost zaprzeczeniem Solidarności. Ośrodek KARTA doświadczył tego gorzko 31 sierpnia 2000 r., gdy zorganizował na warszawskim placu Zamkowym akcję z okazji 20-lecia związku. Odnoszącą się do przełomu Sierpnia ’80 jednodniówkę „Dzień Solidarności” liczni przechodnie pokazowo niszczyli i rzucali jako śmieć, traktując ją jako agitkę wyborczą Mariana Krzaklewskiego (szefa „S”), kandydującego na prezydenta. Zresztą, zaczęło się od Lecha Wałęsy, który decydując się w 1990 r. na odrębną wobec własnej formacji karierę polityczną (co formację rozbiło), nie zamknął historii NSZZ „S”, prokurując jego ułomną kontynuację.

Wasze środowisko ogłosiło koniec Solidarności na 24 czerwca 1990 r., co pewnie nie przysporzyło KARCIE sympatii.

Potem występowała już wyłącznie ta w cudzysłowie. Wybory 1989/1990 roku wygrały Komitety Obywatelskie, będące emanacją Solidarności, zaraz potem zniszczone, w największym stopniu przez osobiste ambicje lidera. Hasłem kwartalnika „Karta” z jednego z numerów w 2015 r. był właśnie „Koniec Solidarności” – przedstawiliśmy zapis siedmiogodzinnej debaty w Audytorium Maximum z czerwca 1990 r. To było starcie elit – m.in. Władysław Frasyniuk mówił: „Jestem zdumiony tłamszeniem i szmaceniem ludzi na tym forum”; Jarosław Kaczyński: „Minister Hall powiedział, że jako człowiek odważny stwierdza, że Lech Wałęsa nie nadaje się na prezydenta. Otóż ja tutaj też wykażę cywilną odwagę. Sądzę, że z różnych względów […] Tadeusz Mazowiecki […] na prezydenta się nie nadaje”; Adam Michnik: „Jeżeli ja jestem lewicą laicką i kryptokomunistą, to wy, szanowni moi antagoniści, jesteście po prostu świniami” – Solidarność nie zdołała się już podnieść.

Jej apogeum datujecie na 27 marca 1981 r.

Tak jak niesławne zebranie w czerwcu 1990 zostało przykryte przez „niepamięć” liderów, tak i fantastyczną mobilizację społeczeństwa na cztery godziny strajku ostrzegawczego – w związku z pobiciem solidarnościowców w Bydgoszczy – udało się z czasem zatrzeć. A był to najbardziej niezwykły moment w pełnych siedmiu dekadach europejskiego komunizmu – przeciw krajowej władzy wystąpiło dosłownie całe społeczeństwo. Wcześniej determinację wykazał Jan Rulewski, dążąc do odsłonięcia intencji rządzących. Społeczeństwo podało wtedy buławę swojemu hetmanowi, ale zabrakło hetmana, a potem także pamięci o tej chwili. Przywódcy zawiedli. Odtąd już stale schodzili z pola.

Czyli także podczas I Zjazdu NSZZ „S” jesienią 1981?