Sławomir Murawski: Zadania domowe to sprawa polska

Trzeba też zauważyć, że zapamiętywanie doskonale usprawnia i przyspiesza proces edukacyjny – wskazał na to wybitny filozof sir Roger Scruton w swojej książeczce „Kultura jest ważna”: „Kiedyś dzieci zaczynały naukę matematyki od tabliczki mnożenia – przykład potępianego przez Deweya wkuwania na pamięć. Kiedy już miały to za sobą, potrafiły szybko wykonywać proste działania i przejść do geometrii i algebry, nie zatrzymując się przy dodawaniu. W wieku szesnastu lat uczniowie uzdolnieni matematycznie znali podstawy rachunku różniczkowego i mogli przystąpić do zgłębiania równań różniczkowych (…). Dzisiaj już tak nie jest i kompetencja matematyczna społeczeństw zachodnich stale się obniża. Miała w tym swój udział rezygnacja z uczenia się na pamięć…”. Ucinając temat rzekę: wyćwiczona, dobra pamięć przyda się nie tylko w dalszej edukacji na studiach, ale i w życiu.

Czy na pewno prac domowych jest coraz więcej?

Druga sprawa, że są też przedmioty, które ze swej natury wymagają utrwalenia wiedzy w domu (matematyka, języki obce). Tutaj cieszyłbym się raczej, że są jeszcze nauczyciele, którzy chcą prace domowe zadawać, co przecież dokłada im pracy, jako że muszą je przecież potem jeszcze sprawdzić. Nadmierna ilość takich prac i czas, jaki dzieci muszą na nie poświęcić, to również kwestie dyskusyjne. Kadra nauczycielska nie wymienia się tak często (kiedy trafiłem do szkoły średniej, uczyli mnie ci sami nauczyciele, którzy uczyli jeszcze mojego ojca) – wątpliwe więc, by ilość prac domowych nagle się zwiększyła. Problemem jest raczej odkładanie ich wszystkich na ostatnią chwilę (dzieci nie wspomną rodzicom, że na wykonanie pracy, nad którą ślęczą po nocy, miały dwa tygodnie) i nieustanne od nich odrywanie przez smartfon. Zawodowe obcowanie z młodzieżą dostarcza doświadczenia, że niektóre dzieci do telefonu zerkają niemalże odruchowo, mechanicznie; zdarzają się przypadki zgłaszania przez ucznia potrzeby wyjścia do toalety, kiedy w istocie opuszcza on salę lekcyjną po to, by popatrzeć w ekran smartfona. Obniża to poziom skupienia i sprawia, że praca, którą można wykonać w 15 minut, nagle zajmuje dwie godziny.

Problemem tutaj wydaje się raczej nastawienie nauczyciela i rodzica, a nie same prace domowe, które przecież nie wykluczaniu mają służyć, ale m.in. utrwalaniu wiedzy (dodajmy, że jest to też forma kierunkowskazu dla tych, których rodziców nie stać na korepetycje, lub dla tych, których rodzice edukację mają w nosie). Jeśli rezygnacja z tych prac miałaby wyrównać szanse i eliminować wykluczenie, jeśli to jest to, czym mamy się kierować, to tym bardziej zrobi to rezygnacja z wszelkich wymagań. Dlaczego mielibyśmy na przykład wykluczać kogoś, kto regularnie ucieka z lekcji? Przecież to w dużej mierze też zasługa niedopilnowania dziecka przez rodzica.

Za wieloma obiekcjami wobec prac domowych wydaje się stać przeświadczenie, że te zostały wymyślone po to, by robić dziecku (i rodzicowi) na złość (do tego stopnia, że ktoś mógłby uznać, że gdyby tylko z nich zrezygnować, to zrazu cały poziom polskiej edukacji by się podniósł). Tymczasem powinniśmy poważnie dyskutować o racjach, których kilka starałem się tu wskazać i które ewidentnie za nimi stoją. Zadać sobie pytanie, czy kieruje nami rozsądek, czy kaprys.