Tomasz Krzyżak: Sąd nie dla kościelnych hierarchów

Sąd Najwyższy w ubiegłym tygodniu uznał, że za niezgłoszenie organom ścigania przypadku pedofilii może odpowiadać osoba, która dowiedziała się o takim czynie przed 13 lipca 2017 r., czyli przed terminem zmiany art. 240 kodeksu karnego, który mówi o obowiązku denuncjacji pewnych typów przestępstw.

Przepis budził dotąd spore wątpliwości. Przed nowelizacją zgłaszanie przestępstw seksualnych m.in. w odniesieniu do małoletnich było obowiązkiem społecznym, za niezgłoszenie nie groziła kara. Po nowelizacji zgłaszanie stało się obowiązkiem prawnym, a za nieinformowanie organów ścigania grożą trzy lata więzienia.

Komisja kontra śledczy

Główny problem sprowadzał się do tego, czy osoby, które miały wiedzę o przestępstwie przed nowelizacją przepisu, po jego zmianie mają obowiązek je zgłosić. Prokuratura Krajowa, a za nią także prokuratury w terenie przyjęły interpretację, że przepis nie odnosi się do przeszłości i dotyczy wyłącznie przestępstw, o których dowiedziano się po 13 lipca 2017. Duża część prawników wyrażała zdanie odmienne, a teraz podzielił je także Sąd Najwyższy.

Czytaj więcej

Komentarze

Tomasz Krzyżak: Biskupom trudno zaakceptować fakt, że mogą być za coś ukarani

Czy wszystkie słowa Kościoła o posłuszeństwie, zapewnienia o poważnym traktowaniu spraw z zakresu...

„Ta uchwała jest po myśli przede wszystkim skrzywdzonych pedofilią. (...) To spektakularne orzeczenie Sądu Najwyższego jest głębokim ukłonem właśnie dla tych osób, które odważnie mówiły o swojej krzywdzie” – komentował prof. Błażej Kmieciak, szef państwowej komisji ds. pedofilii. Nie krył także radości z uchwały SN na Twitterze. Stwierdzał, że osoby, które przed nowelizacją wiedziały o przestępstwie pedofilii, „miały obowiązek NATYCHMIAST zawiadomić organy ścigania. Brak działań ze strony np. przełożonych (kiedyś i dziś) narusza prawo!”.

I choć nie napisał tego wprost, nietrudno domyślić się, że chodziło przede wszystkim o biskupów, którzy o przestępczych czynach niektórych swoich podwładnych wiedzieli przed nowelizacją przepisów, a po ich zmianie nie złożyli zawiadomień. Z drugiej zaś strony prokuratury, które badały kilka przypadków niezgłoszenia przez hierarchów przestępstw z przeszłości, odmawiały wszczęcia śledztwa, uznając, że prawo nie działa wstecz, a ich decyzje podtrzymywały sądy – co zresztą było powodem, dla którego komisja ds. pedofilii zaskarżyła je i złożyła wniosek o zadanie SN pytań prawnych.

Czytaj więcej

Kościół

Hierarcha zlekceważył Watykan

Były metropolita wrocławski wbrew nakazowi Stolicy Apostolskiej bierze udział w wydarzeniach publ...

Część mediów chwyciła narrację przewodniczącego Kmieciaka i np. portal Onet.pl pisał: „Polscy biskupi, którzy przed laty tuszowali przypadki pedofilii w Kościele, mogą zostać postawieni przed sądem”. Euforia pojawiła się także wśród części pokrzywdzonych, którzy tego oczekują.

Niedopowiedzenia

Tymczasem mało prawdopodobne jest, by któryś z biskupów stanął przed obliczem Temidy za naruszenie art. 240 § 1 k.k. Wszystko rozbija się jak zwykle o szczegóły, o których jednak głośno nikt nie mówi. A niedomówienia powodują, że nie można w tym wypadku mówić o „głębokim ukłonie” w kierunku osób pokrzywdzonych, ale raczej o niepotrzebnym rozbudzaniu ich nadziei.

W grę wchodzi tu bowiem przedawnienie występku opisanego w znowelizowanym przepisie. Ustawodawca określił, że każda osoba, która ma wiedzę o przestępstwie pedofilii, ma ten fakt „niezwłocznie” zgłosić organom ścigania, a jeśli tego nie zrobi, może pójść do więzienia”. Ale… aby postawić zarzut, należy określić czas popełnienia przestępstwa, a więc kiedy występowała ta niezwłoczność. I tutaj jest problem, bo niezwłocznie nie oznacza natychmiast, to nie jest to samo – w literaturze określa się ją często jako 14 dni. Jeśli zatem przyjmiemy, że obowiązek „niezwłocznego” zgłoszenia przestępstwa zaistniał 13 lipca 2017 r. i ustał 31 lipca tegoż roku, to występek niezgłoszenia za chwilę się przedawni. Z art. 101 k.k. wynika, że karalność przestępstwa zagrożonego karą trzech lat więzienia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło pięć lat.

Nieco inaczej sprawa ma się z tymi postępowaniami, które są w toku, czy to w sądzie, czy prokuraturze. Sądy w Kaliszu i Wrocławiu, które złożyły pytania do SN, nie mają wyjścia: są zobligowane do zastosowania się do wykładni SN. Ale już prokuratury nie. Mogłyby co prawda, opierając się na uchwale SN, odwołać się do art. 102 k.k., który traktuje o przedłużeniu przedawnienia karalności, ale wątpliwe, by tak postępowały. Odrębnym – acz na całkiem inne rozważanie – pytaniem jest to, co zrobić ze sprawami, które zostały umorzone. Czy w trybie nadzoru nad postępowaniami powinny być wznowione czy nie?