Samotność opozycjonisty

Centrum Moskwy. Plac Triumfalny, dawniej Majakowskiego. 31 sierpnia 2012 roku. Na wystający z muru daszek wspina się młody człowiek. Rozpościera kawałek białej materii. Na niej czarny okrąg, a w nim ogromna biała liczba: 31. Zaraz dopadnie go trzech policjantów. Wydrą mu z rąk płótno, wykręcą ręce, ściągną z daszku, wepchną do zakratowanego policyjnego autobusu.

Poniżej - tłum ludzi. Różnobarwne ubrania młodych, stonowane - starszych.  Liczba 31 na kolorowych podkoszulkach, na białych flagach, kartonach, chorągiewkach. Skandują: wolność zgromadzeń zawsze i wszędzie; wolność zgromadzeń... W tłum wdziera się szara masa hełmów, plastikowych osłaniających twarze masek, rękawów z napisem OMON (Specjalne Oddziały Policyjne), dłoni w grubych, skórzanych rękawicach. Kto upadnie, ten dostanie w dwójnasób; chłopak w kraciastej koszuli krwawi, ma złamany nos. Innemu naderwano ucho, jeszcze innemu złamano palec..

Na każdego chudzielca z kolorowego tłumu - paru rosłych uzbrojonych po zęby policjantów, na każdego siwowłosego - paru młodych. Atakują aktywnych, głośniej krzyczących albo tych z aparatami fotograficznymi czy kamerami. Rzucają na ziemię, kopią. Za ręce i nogi wloką do autobusów. W zakratowanym okienku miga czyjaś smutna twarz. Tłum skanduje: "Rosja bez Putina", "Faszyści"; "Precz z kremlowskimi okupantami..."

Nasze media pieczołowicie chronią nas przed widokiem uzbrojonych wojów putinowskiego reżimu w akcji, skąd więc Polacy mają wiedzieć, co się w Rosji wyprawia?

Co w liczbie „31" wywołuje tę dziką agresję obecnych gospodarzy Kremla? „31" to numer artykułu Konstytucji FR, który mówi: „Obywatele Federacji Rosyjskiej mają prawo spokojnie i bez broni przeprowadzać zebrania, wiece oraz demonstracje, marsze i pikiety". Od 12 lat, odkąd Władimir Putin włada Kremlem i Rosją, jej obywatele stracili nie tylko to prawo, ale także - gwarantowane im wcześniej przez prezydenta Borysa Jelcyna - prawo do swobodnego tworzenia partii, publicznej wypowiedzi, obiektywnej informacji... Stracili niemal wszystkie prawa obywatelskie, jakie po wiekach carskiej despotii i latach totalitaryzmu przyniosła im pieriestrojka. Wrócił do nich natomiast, zapominany w latach 90., reżim policyjny.

Przezroczyste pały

Bicie demonstrantów spod znaku „31" to tylko jeden z jego przykładów. Pod hasłem „31" powstał trzy lata temu ruch społeczny „Strategia 31" manifestujący w obronie podstawowego prawa demokracji, jakim jest wyrażanie poglądów, a także w obronie innych, łamanych w epoce Putina, a gwarantowanych przez Konstytucję FR obywatelskich praw. „Strategia 31" łączy niemal wszystkie organizacje opozycyjne. Ich zwolennicy i członkowie tych organizacji wychodzą w Moskwie na plac Triumfalny, a w innych rosyjskich miastach - również na miejsca dla nich centralne, każdego 31 dnia w miesiącach, w których taki dzień występuje („Strategię 31" wspierają i za granicą: w Berlinie, Brukseli, Kijowie, Pradze, Tel Awiwie, Helsinkach, Brnie, Turku czy Tallinie). Tradycyjnie manifestują i tradycyjnie są bici i aresztowani. Ostatniego dnia sierpnia za kratami moskiewskich aresztów znalazło się 36 osób, za kratami petersburskich - 15.

Tradycyjnie bici? Przesada - wzruszy ramionami wielu moich rodaków. Nasze media pieczołowicie chronią nas przecież przed widokiem uzbrojonych wojów putinowskiego reżimu w akcji, więc skąd Polacy mają wiedzieć, co się w Rosji wyprawia? Tyle nam się przekazuje, ile wymaga kolejna koncepcja naszych interesów z Kremlem.

Czy któryś z naszych liderów przy okazji międzynarodowych rozmów pyta rosyjskich partnerów o los więźniów politycznych? Nie zatroszczyli się o nich i polscy hierarchowie kościelni sami niegdyś wspierający opozycję, nie wstawili się za nimi przedstawiciele władzy z tej opozycji się wywodzący.

Wszyscy zachowują się tak, jakby na potępienie zasługiwała tylko przemoc z przymiotnikiem: komunistyczna. Wystarczyło go usunąć, by policyjne pały, więzienne kraty, obozowy drut kolczasty i cały autorytarny kremlowski system stały się przezroczyste.

Kogo to jeszcze obchodzi, że w Rosji od 12 lat parlament działa niemal jak organ partii komunistycznej; że mediom odebrano wolność; że fałszuje się wybory i fabrykuje fikcyjne akty oskarżenia dla nieposłusznych? Nie ma przy tym różnicy, jaka opcja polityczna w Polsce rządzi: walczący z autorytaryzmem Rosjanie są równie obojętni prawicy jak liberałom.

Jasne: nasza chata z kraja. Odwagi nam starcza, by bronić więźniów politycznych Łukaszenki. Moskwie z ich powodu narażać się nie warto. A że przy podobnym podejściu świata do naszego zrywu wolnościowego polski stan wojenny mógłby skończyć się zupełnie inaczej - nie ma już żadnego znaczenia.

Klimat przyzwolenia

Gdyby nie sprawa Pussy Riot, czy dotarłby w ogóle do naszej świadomości fakt, że w dzisiejszej Rosji z każdym dniem przybywa więźniów politycznych? Czy w obronie Surena Gazarajana, Jewgienija Witczenki, Daniła Konstantinowa, Igora Nogawkina, Maksima Konobjejewskiego, Aleksieja Kozłowa, Taisy Osipowej (działaczki „Innej Rosji"; wyrok z 28 sierpnia: dziesięć lat kolonii karnej), Olega Koczkina, Anatola Sardajewa, Jeleny Goriaczewej i wielu innych, których sprawy zakończono niedawno albo które się jeszcze toczą, wystąpiła ostatnio choć jedna znana w świecie osoba?

Niski pokłon należy się tu Jerzemu Buzkowi, który w 2010 r. jako przewodniczący Parlamentu Europejskiego protestował wobec bezprawia na manifestacjach „31". Co na to liderzy państw ponoć ceniących demokratyczne wartości? A zagraniczni korespondenci szerokim łukiem omijający nudne procesy zwykłych Rosjan, kiedy padają drakońskie wyroki dla niewinnych ludzi za najzwyklejszą gdzie indziej działalność opozycyjną? A może ktoś wspomina niemal siedemdziesięcioletniego dziś Walentyna Daniłowa, specjalistę z dziedziny fizyki plazmy, którego w 2003 roku skazano na 13 lat łagru o ostrym reżimie w pokazowym procesie szpiegowskim (na początku rządów Putina liczne procesy szpiegowskie miały posłużyć jako straszak nie tylko dla naukowców)?

Odpowiedź jest jedna: nie. Polityczni liderzy nie przyjmują do wiadomości stwierdzenia najsłynniejszej w świecie rosyjskiej organizacji obrony praw człowieka Memoriał, że „ostatnimi laty wciąż częściej i częściej zderzamy się ze stosowaniem bezprawnych sądów w sprawach karnych oraz z celową, przeprowadzaną według wskazówek władzy wykonawczej falsyfikacją materiałów śledztwa i sądu". A nie przyjmując tego do wiadomości i nie potępiając, tworzą klimat przyzwolenia, są więc współwinni.

Jak za "stalinowskich trójek"

- Tamtego dnia, późno wieczorem, nagle zgasło światło. Matka Andrieja otwarła drzwi, by sprawdzić bezpieczniki w korytarzu, a wtedy do mieszkania wtargnęła grupa mężczyzn. W dziewczynę Andrieja wycelowano pistolet, jego rzucono na ziemię, skuto i wyniesiono. Potem zaczęto rewizję: zabrano komputery, telefony, blok rysunkowy. Dżinsy ...

Tak wyglądało aresztowanie 22-letniego Andrieja Barabanowa. Podobnie - kilkunastu innych uczestników wielotysięcznej demonstracji 6 maja na placu Błotnym.

Demonstracji dramatycznie różnej od tej pierwszej, grudniowej, której przyglądał się świat i kamerom telewizyjnym pokazano spokojną twarz władzy szanującej własną konstytucję, jak też polityczną przyzwoitość: zbuntowanym pozwolono na bunt. Ale potem był marzec i wybory prezydenckie wygrał jedyny kandydat, który - podobnie jak w poprzednich wyborach - nie miał kontrkandydata: Władimir Władimirowicz Putin.

Inaugurację nowej prezydentury wyznaczono na 7 maja. Czy w przeddzień takiej uroczystości można było pozwolić tysiącom ludzi, by bezkarnie krzyczeli: Rosja bez Putina! Putin złodziej! Putin do więzienia, nie na Kreml!? Nie można było. Zabawa w demokrację się skończyła.

6 maja przybyłe na plac Błotny tysiące zostały otoczone przez zwarte szeregi OMON. Działano sprawnie i okrutnie. W ruch poszły pałki, elektroparalizatory, gaz łzawiący. I znowu manifestantów rzucano na ziemię, kopano, bito, wleczono do wozów policyjnych. Do aresztu trafiło kilkaset (według jednych źródeł 400, według innych - 600) osób. Pozostaje ich tam nadal 16. Codziennie jednak przeprowadza się nowe aresztowania i rewizje, szczególnie dotkliwe u opozycyjnych liderów (Niemcow, Kasparow, Udalcow, Nawalny) czy u znanych osobistości tę opozycję wspierających (Ksenia Sobczak). Przygotowuje się wielki pokazowy proces.

Wytaczane są nowe sprawy karne. Z zajadłością łowieni są członkowie organizacji opozycyjnych, szczególnie - łączącej różne odłamy opozycji - założonej przez Gari Kasparowa „Innej Rosji". Poluje się i na tych niepokornych, którzy jako niezależni obserwatorzy podczas minionych wyborów parlamentarnych i prezydenckich pozwolili sobie na to, by widzieć za dużo.

160 śledczych przesłuchało już prawie 1500 osób, w dziesiątkach mieszkań przeprowadzono rewizje nie mniej brutalne niż u Andrieja Barabanowa. Do oskarżeń dobrano specjalny klucz: artykuły 212 oraz 318 Kodeksu Karnego przewidujące karę więzienia od pięciu do siedmiu lat za „uczestnictwo w masowych rozruchach" oraz „stosowanie groźnej dla życia i zdrowia przemocy wobec przedstawiciela władzy".

W sądach pod uwagę bierze się wyłącznie zeznania świadków oskarżenia, którymi są poszkodowani funkcjonariusze. W ani jednej sprawie nie przesłuchano świadków, których zeznania potwierdzałyby niewinność aresztowanych. Muszą okazać się agresorami. I właśnie dlatego usłyszeliśmy, że filar opozycji, Gari Kasparow, podczas zatrzymania ugryzł policjanta. Jak jeszcze mógł okazać przemoc człowiek trzymany za ręce i nogi? O „zastosowanie przemocy" oskarżony jest też napadnięty we własnym mieszkaniu Andriej Barabanow. I żadnego sądu nie przekonają plecy podejrzanego Denisa Łuckiewicza, na których pękła skóra od uderzeń policyjnych pałek po przesłuchiwaniu w areszcie.

Jednemu z aresztowanych, Alieksiejowi Polichowiczowi, zarzuca się na przykład, że „przeszkadzał w zatrzymaniu innych uczestników rozruchów masowych, przy czym stosował siłę fizyczną w stosunku do przedstawicieli władzy, chwytając ich za mundur". O pobicie policjanta oskarżony jest też uczeń szkoły muzycznej, wiolonczelista, Nikołaj Kawkazki. A więc, uczestniku manifestacji, czy biją ludzi obok ciebie, czy biją ciebie samego, stój i ręce trzymaj przy sobie, najlepiej w pozycji „na baczność".

Rozprawiające się z opozycją sądy epoki Putina tym się różnią od sądowej maszyny stalinowskich „trójek", że nie skazują na śmierć. Jednak z punktu widzenia jurysdykcji są do nich podobne: oskarżony nie ma żadnych praw. Zasada domniemania niewinności nie istnieje. Dopuszczenie adwokatów do oskarżonego często jest fikcją. Większość skarg i wniosków obrony jest odrzucana. Sędzia z reguły udziela głosu tylko świadkom oskarżenia. A co najważniejsze: akt oskarżenia opiera się na sfałszowanych dowodach, podrobionych dokumentach oraz zdarzeniach, których nie było.

Oto - poza przewodem procesowym „więźnia nr 1" Michaiła Chodorkowskiego, który może tu posłużyć za wzór - pierwsza z brzegu sprawa: przed moskiewskim sądem staje główna redaktorka dzielnicowej gazety „Nowe Kuzminki", dwudziestoparoletnia Ajguł Machmutowa. W śledztwie tak ją pobito, że wymagała hospitalizacji. Podczas przewodu sędzia brał pod uwagę jedynie dokumenty przedstawione przez świadków oskarżenia (nawet jawnie sfałszowane) i dopuszczał do głosu tylko zeznania ich przyjaciół, znajomych tudzież krewnych. Akt oskarżenia opierał się na tym, że Machmutowa „w nieustalonym przez śledczych miejscu, w nieustalonym czasie, w nieustalonych okolicznościach zawiązała z nieustalonymi przez śledztwo osobami spisek przestępczy".

Pokorna Duma

Dziesiątki dzisiejszych dysydentów znajdują się teraz w więzieniach i obozach karnych. To prowincjonalni dziennikarze pozbawiani wolności na długie lata za to, że krytykowali miejscową władzę (Oleg Koczkin z Penzy, Anatol Sardajew z Mordowii, Tatiana Stecura i Olga Nizowkina z Buriatii, Nikołaj Andruszenko z Petersburga, Ajguł Machmutowa, by wymienić tylko najgłośniejsze sprawy ostatnich lat); biznesmeni wędrujący do więzienia za szantaż czy łapownictwo, a faktycznie za zbyt aktywny udział w działaniach opozycji (np. Aleksiej Kozłow, Maksim Pietin), naukowcy oskarżeni o zdradę stanu (Jewgienij Afanasjew, Swiatosław Babyszew) uznani przez obrońców praw człowieka za więźniów politycznych...

Z każdym dniem będzie ich więcej. Na polecenie administracji kremlowskiej pokorna Duma Państwowa w ogromnym tempie, nierzadko przeznaczając po parę sekund na jeden artykuł, przyjęła ostatnio trzy ustawy zamrażające wszelką obywatelską aktywność: represyjną ustawę o demonstracjach (niewielkie jej naruszenie, podeptanie trawnika na przykład może kosztować równowartość 30 tysięcy złotych, a nieco większe - wolność); ustawę o NGO (organizacjach pozarządowych) zmuszającą wszelkie organizacje korzystające z zagranicznych grantów do zarejestrowania się jako „agenci zagraniczni", co w powszechnym rozumieniu oznacza szpiegów (wyłączono tu organizacje działające na rzecz Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej); ustawę o karnej odpowiedzialności za oszczerstwo, która już zupełnie sparaliżuje media, szczególnie regionalne.