Co się dzieje, kiedy powstanie obiekt budowlany bez pozwolenia na budowę lub niezgodnie z pozwoleniem? Czy konieczna jest rozbiórka lub usunięcie elementów zabudowy niezgodne z pozwoleniem? W wielu przypadkach byłoby to nieracjonalne, stąd ustawodawca przewidział możliwość tzw. legalizacji takich obiektów lub robót. Legalizacja obiektu budowlanego jest jednak możliwa wyłącznie, jeżeli dany obiekt lub roboty są zgodne z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz dotyczącymi warunków techniczno-budowlanych, obowiązującymi w dacie orzekania o legalizacji. Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 2 października 2019 r. (sygn. II OSK 2474/18). NSA wskazał, iż zgodność samowoli budowlanej z prawem należy oceniać według stanu prawnego obowiązującego w chwili orzekania przez organ administracji o ewentualnej zgodności bądź niezgodności obiektu budowlanego z odpowiednimi przepisami, o których mowa w prawie budowlanym. Zdaniem NSA wykładnia przepisu art. 48 ust. 2 prawa budowlanego, zgodnie z którą zgodność z przepisami techniczno-budowlanymi odnosi się do aktualnie obowiązujących przepisów, uzasadniona jest możliwością doprowadzenia tzw. samowoli budowlanej do stanu zgodnego z prawem, a więc obowiązującego w chwili wydawania przez organ decyzji administracyjnej w tym zakresie.
