Opiekunowie prawni osób ubezwłasnowolnionych zarabiają grosze. Eksperci chcą zmian

W piśmie do ministra sprawiedliwości RPO tłumaczy, że sądy mają problem ze znalezieniem kandydatów na opiekunów prawnych osób ubezwłasnowolnionych całkowicie, np. chorych psychicznie lub uzależnionych. Czas oczekiwania na wyznaczenie opiekuna wynosi nawet rok lub więcej, a problem uwydatnia się, gdy osoba ubezwłasnowolniona nie ma rodziny. RPO apeluje do ministra sprawiedliwości o systemowe rozwiązanie tego problemu.

Opiekunowie prawni osób ubezwłasnowolnionych całkowicie bez wynagrodzenia

W ocenie RPO jednym z powodów braku chętnych może być brak jednoznacznych regulacji dotyczących wynagrodzenia opiekuna. Przyznaje je sąd i jest zróżnicowane m.in. w zależności od nakładu pracy opiekuna. Jeśli jest wypłacane ze środków publicznych, to nie może przekraczać 1/10 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez nagród z zysku, zatem obecnie może wynieść maksymalnie 861 zł. Gdy nakład pracy jest nieznaczny, opiekun może nawet nie otrzymać wynagrodzenia.

– W swojej praktyce zawodowej rzeczywiście dostrzegamy narastający problem braku chętnych do pełnienia funkcji opiekunów prawnych osób całkowicie ubezwłasnowolnionych. Jest to zjawisko zauważalne zarówno w dużych miastach, jak i w mniejszych miejscowościach. Sąd często ma trudność ze znalezieniem osoby, która zgodzi się przyjąć obowiązki opiekuna, szczególnie w sytuacjach, gdy w najbliższym otoczeniu osoby ubezwłasnowolnionej nie ma rodziny bądź relacje rodzinne są trudne lub zerwane – mówi adwokat Sylwia Angielska z Kancelarii Grube.

– Brak chętnych kandydatów wynika w dużej mierze z braku jasnych zasad wypłaty wynagrodzenia ze środków publicznych, czyli z budżetu państwa. W praktyce z powodu niejasnych zasad wypłaty sądy często odmawiały przyznania wynagrodzenia w całości, powołując się na "niewielki nakład pracy" albo brak środków po stronie podopiecznego, co wskazywało faktycznie na nieodpłatność pracy opiekunów – mówi adwokat Wojciech Borowik z Kancelarii Adwokackiej Wojciecha Borowika.

Czytaj więcej

Niepełnosprawni

Prawem osób z niepełnosprawnościami jest upominanie się o maksimum

Zatrudnianie asystentów osobistych w sposób, w jaki chce robić to rząd, może być trudne ze względ...

Jak podkreśla mec. Angielska symboliczna wysokość płacy nie rekompensuje czasu, energii, a często i kosztów własnych, jakie ponosi opiekun. Kandydatów zniechęca też bardzo duży zakres odpowiedzialności, który spoczywa na opiekunie, zarówno w sferze prawnej, jak i faktycznej.

– Jego praca wiąże się niejednokrotnie z odpowiedzialnością cywilną lub administracyjną oraz z utrudnioną komunikacją z osobą ubezwłasnowolnioną. Wymaga się od niego nie tylko odpowiedzialności, ale i głębokiego zrozumienia sytuacji życiowej i potrzeb ubezwłasnowolnionego oraz dużego zaangażowania czasowego – tłumaczy mec. Borowik.

Czas na urealnienie wynagrodzeń dla opiekunów prawnych osób ubezwłasnowolnionych

Eksperci są zgodni, że kierunek zmian zaproponowany przez RPO jest słuszny i należy urealnić wysokość wynagrodzenia proponowanego opiekunom.

Według mec. Angielskiej powinno być one ustalane np. w oparciu o kryterium dochodowe podopiecznego, stopień zaangażowania opiekuna czy skalę trudności sprawowanej opieki. – Wynagrodzenie to powinno mieć charakter stały i być zabezpieczone środkami publicznymi, jeśli podopieczny nie dysponuje wystarczającym majątkiem. Dodatkowo warto rozważyć stworzenie systemu szkoleń i wsparcia doradczego dla opiekunów prawnych, aby nie pozostawali oni sami z trudnymi decyzjami i problemami, z jakimi muszą się mierzyć – dodaje prawniczka.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Koniec z prawnym ubezwłasnowolnianiem osób. Jest projekt

Sądowe ubezwłasnowolnienie mają zastąpić instrumenty wspieranego podejmowania decyzji przez osoby...

– Wydaje się, że wynagrodzenie powinno zależeć od zakresu czynności faktycznie wykonywanych przez opiekuna (kosztów dojazdu oraz sporządzenia pism i udziału w czynnościach prawnych ubezwłasnowolnionego) oraz liczby powierzonych opiekunowi obowiązków. Obecny limit ustawowy jest dalece niewystarczający w stosunku do obowiązków opiekuna, który często podejmuje decyzje mające wpływ na życie, zdrowie i sytuację majątkową osoby ubezwłasnowolnionej – uważa mec. Borowik.