Koniec z prawnym ubezwłasnowolnianiem osób. Jest projekt

Opublikowany właśnie przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji przewiduje cztery narzędzia prawne: asystenta prawnego, kuratora wspierającego, kuratora reprezentującego oraz pełnomocnika rejestrowanego. Mają one zastąpić dotychczasowe ubezwłasnowolnienie, które wraz z wejściem nowej ustawy w życie przejdzie do historii. 

O takich planach mówiło się od dawna, zmiany postulowano już 15 lat temu w zaleceniach Komitetu Ministrów Rady Europy, ale także polskie środowiska prawnicze, zwłaszcza że liczba potrzebujących wsparcia innej osoby przy załatwianiu różnych spraw, w tym urzędowych, stale rośnie. Dość powiedzieć, że udziału osób starszych w populacji Polski w 2022 r. sięgnęła 25,9 proc. Naturalnie nie każda osoba starsza potrzebuje wsparcia, z kolei nawet młoda dorosła osoba nierzadko jej wymaga.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Upoważnienie do konta bankowego na wypadek śmierci. Jak zrobić to zgodnie z prawem?

Jeżeli chcemy, by ktoś z bliskich zyskał dostęp do naszego konta naszej śmierci, powinniśmy wydać tzw. dyspozycję wkładem na wypadek śmierci. Dosyć często myli się ją z pełnomocnictwem, a to dwa różne rozwiązania. Warto o tym wiedzieć, bo pobranie pieniędzy z cudzego konta bez odpowiedniego upoważnienia może skończyć się oskarżeniem o kradzież lub wyłudzenie. Za to grozi kara do 8 lat więzienia.

Zamiast ubezwłasnowolnienia prawne wsparcia potrzebującego 

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu celem nowych przepisów jest zagwarantowanie prawnych narzędzi, dzięki którym osoby, które z różnych przyczyn same nie będą w stanie tego czynić, mogły prowadzić swoje sprawy osobiste i majątkowe z pomocą wybranej osoby, która będzie działała w jej imieniu.

Przewidziano w tym celu cztery rozwiązania (funkcje): asystenta prawnego, kuratora wspierającego, kuratora reprezentującego oraz pełnomocnika rejestrowanego.

Osoba wspierana będzie mogła zawrzeć umowę (w formie pisemnej) zlecającą konkretnej osobie – asystentowi prawnemu – udzielenie faktycznego wsparcia przy dokonywaniu czynności prawnych i prowadzeniu spraw określonych w umowie. Projekt zawiera przykłady czynności, które może obejmować umowa, chodzi m.in. o czynną obecność przy podejmowaniu czynności prawnych przez osobę zlecającą asystę czy przekazanie oświadczenia woli osoby zlecającej asystę w jej obecności. Do umowy asysty prawnej będzie stosować się odpowiednio przepisy o zleceniu.

Z kolei w zależności od sytuacji osoby potrzebującej wsparcia, sąd będzie mógł ustanowić dla niej kuratora wspierającego lub reprezentującego - z większymi uprawnieniami. W tym drugim przypadku sąd określi zakres i rodzaj spraw, które może on prowadzić. Sąd nie będzie musiał powołać kuratora reprezentującego, jeśli interesy osoby wspieranej mogą być wystarczająco chronione w inny sposób, gdy wystarczające jest umocowanie kuratora wspierającego lub pełnomocnika rejestrowanego.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Sąd Najwyższy zdecyduje o zakresie ubezwłasnowolnienia

Chodzi o określenie, czy sąd jest ograniczony żądaniem wskazanym we wniosku o pozbawienie zdolności do czynności prawnych.

Pełnomocnik na wypadek niedyspozycji 

Osoba pełnoletnia, dla której nie ustanowiono kuratora reprezentującego będzie mogła udzielić pełnomocnictwa na wypadek, gdyby w przyszłości ze względu na stan zdrowia nie była w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem. Pełnomocnictwo rejestrowane obejmować ma umocowanie do wszystkich czynności związanych z osobą i majątkiem mocodawcy, w tym do wyrażania w imieniu mocodawcy zgody albo sprzeciwu na udzielanie świadczeń zdrowotnych, reprezentowania go przed sądami oraz innymi organami władzy publicznej.

Ustawowe określenie zakresu tego pełnomocnictwa ma ograniczyć konieczności ingerencji sądu w tę sferę. Ze względu na doniosłość tego pełnomocnictwo powinno być ono sporządzone w formie aktu notarialnego, tak samo jego odwołanie przez mocodawcę oraz zrzeczenie się umocowania przez pełnomocnika; będzie ono też podlegało wpisowi do do Rejestru Pełnomocnictw utworzonego i prowadzonego w systemie informatycznym przez Krajową Radę Notarialną.

Prawo do sądu osoby korzystającej ze wsparcia kuratora

Ustawa przewiduje zmiany nie tylko w kodeksach cywilnym, postępowania cywilnego oraz rodzinnym, ale też w szeregu innych ustawach m.in: o prawach pacjenta, w prawie o notariacie oraz w prawie upadłościowym i prawie restrukturyzacyjnym. Te ostanie mają zapewnić w tych postępowaniach efektywną realizację prawa do sądu osobie korzystającej ze wsparcia kuratora.