Praca w niedziele i święta jest dozwolona:
1) w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
2) w ruchu ciągłym,
3) przy pracy zmianowej,
4) przy niezbędnych remontach,
5) w transporcie i w komunikacji,
6) w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
7) przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
8) w rolnictwie i hodowli,
9) przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
a) (uchylona),
b) zakładach świadczących usługi dla ludności,
c) gastronomii,
d) zakładach hotelarskich,
e) jednostkach gospodarki komunalnej,
f) zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
g) jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zapewniających całodobową opiekę,
h) zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
10) w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
Komentarz
• Praca w niedziele i święta jest, co do zasady, zakazana, ale jej wykonywanie jest możliwe w przypadkach określonych w tym przepisie.
Art. 15111. Rekompensowanie pracy w niedziele i święta
§ 1. Pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta, w przypadkach, o których mowa w art. 151
9a
ust. 3 i art. 151
10
pkt 1 – 9, pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:
1) w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
2) w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.
§ 2. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym w § 1 pkt 1 dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie – dodatek do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151
1
§ 1 pkt 1, za każdą godzinę pracy w niedzielę.
§ 3. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym w § 1 pkt 2 dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151
1
§ 1 pkt 1, za każdą godzinę pracy w święto.
§ 4. Do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę
.
Komentarz
• Osobie pracującej w niedzielę przysługuje w pierwszej kolejności cały dzień wolny w ciągu sześciu dni poprzedzających tę niedzielę lub następujących po niej. Jeśli w tym terminie zainteresowany nie jest w stanie odebrać dnia wolnego, udzielamy go do końca okresu rozliczeniowego.
Dopiero gdy rekompensata w postaci dnia wolnego nie jest w ogóle możliwa, wypłacamy dodatek w wysokości 100 proc. za każdą godzinę pracy w niedzielę.
Wynika tak z art. 151
11
§ 2 w zw. z art. 1511 § 1 pkt 1 lit. b k.p. Trzeba jednak pamiętać, że dzień wolny jest udzielany za pracę w normalnym wymiarze, czyli nieprzekraczającym ośmiu godzin.
Jeśli pracownik pracował więcej niż osiem godzin, oprócz dnia wolnego, pracę ponad osiem godzin (ponieważ jest to praca nadliczbowa) należy zrekompensować dodatkiem 100-proc. z tytułu przekroczenia dobowej normy czasu pracy lub udzielić czasu wolnego w wymiarze 1:1 na wniosek pracownika bądź w wymiarze 1:1,5 bez wniosku pracownika.
Jeżeli praca w niedzielę trwała krócej niż osiem godzin, to i tak pracownikowi za ten czas trzeba dać inny dzień wolny. Takie są ogólne zasady. Wynagradzanie niedzielnej pracy budzi wątpliwości ze względu na ilość dodatków 100-proc.
Kodeks pracy zastrzega je bowiem dwukrotnie jako rekompensatę:
– pracy w niedzielę oraz
– nadgodzin średniotygodniowych, które powstały na skutek niedzielnej pracy niezrekompensowanej dniem wolnym.
W uchwale z 15 lutego 2006 r. (II PZP 11/05) Sąd Najwyższy uznał, że dozwoloną pracę w niedzielę gratyfikuje się tylko jednym dodatkiem. Oznacza to, że szef musi zapłacić normalne wynagrodzenie i tylko 100-proc. dodatek za każdą godzinę pracy w niedzielę bez względu na to, jak długo ona trwała.
Jeśli chodzi natomiast o rekompensowanie pracy w święto, to zasady są trochę inne. W pierwszej kolejności do końca okresu rozliczeniowego oddajemy pracownikowi dzień wolny, a w drugiej, gdy nie jest to możliwe, uiszczamy 100-proc. dodatek za każdą godzinę świątecznej pracy.
Art. 15112. Zapewnienie wolnej niedzieli
Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 144.
Komentarz
• Jeśli u pracodawcy niedziele i święta są zwykłymi dniami pracy, to musi pamiętać o zapewnieniu pracownikom innego dnia wolnego.
Ponadto, układając harmonogram czasu pracy pracownika, trzeba mu zagwarantować jedną na cztery niedziele wolną od pracy. Ten obowiązek nie dotyczy zatrudnionych w systemie weekendowym, bo cechą charakterystyczną tej organizacji czasu pracy jest robocza niedziela.
