Muzyk wieczny tułacz. Nowa książka Jurija Andruchowycza

Gdzieś z odosobnienia, nocami tajemniczy didżej nadaje swoją autorską audycję radiową. Opowiada różne historie, przytacza perypetie swoje, cudze i dzieli się wspomnieniami. W międzyczasie puszcza muzykę, m.in. utwory Archive, Davida Bowiego, Toma Waitsa. Playlisty można sobie posłuchać, skanując kod QR z odwrotu papierowego wydania „Radia nocy” Jurija Andruchowycza albo wpisując w YouTube’a „Rotsky’s List” – Lista Rotskiego.

Ów Rotski ma na imię Josyp. To „pretensjonalna hybryda Brodskiego i Rotha”, jak mówi o nim jeden z narratorów tej książki, który dostał za zadanie spisać biografię tegoż. Ale czy ten biograf sam przypadkiem nie jest Rotskim? Trudno stwierdzić.

Z kolejnych rozdziałów wyłania się jeszcze inna opowieść. To historia pewnego muzyka z karpackiej części Europy, z jakiegoś nienazwanego kraju nad Osławą (raczej nie tą naszą bieszczadzką, tylko rzeką wyobrażoną). Z Nosorogów, „miasta otwartych bram, dokąd napływało pełno freaków i samotników”, „a merem już czwartą kadencję był na wpół czarnoskóry karpacki gej – separatysta”.

Pisarz i wokalista

Jak widać, nie należy brać fabuły nowej powieści Jurija Andruchowycza śmiertelnie poważnie. Zresztą kto zna twórczość ukraińskiego pisarza, rocznik 1960 rodem z Iwano-Frankiwska, ten wie, że to jego modus operandi.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Jurij Andruchowycz: Rosyjskie społeczeństwo jest w stanie rozkładu

Zadziwiająco duży procent Ukraińców patrzy optymistycznie w przyszłość. Jeśli ten stan rzeczy zostanie dodatkowo podbudowany zwycięstwem, to będzie to bardzo duży plus dla odbudowy Ukrainy i jej całkowitej odnowy - mówił w wywiadzie dla "Deutsche Welle" ukraiński pisarz Jurij Andruchowycz.

Andruchowycz to pisarz doskonale znany i ceniony w Polsce, bodaj najpopularniejszy autor ze swojego pokolenia – pierwszego, które poznawaliśmy nad Wisłą już bez cenzury po rozpadzie Związku Sowieckiego. Szanowany za twórczość poetycką, eseistyczną, powieści (choćby „Moscoviadę”, „Rekreacje” czy „Perwersję”) oraz osobiste miniatury prozatorskie – „Leksykon miast intymnych” oraz „Kochanków Justycji”. Zaprzyjaźniony z Polską nie tylko jako pisarz, ale również jako tłumacz Czesława Miłosza i Brunona Schulza oraz muzyk – nagrywał albumy jako wokalista m.in. z Mikołajem Trzaską czy zespołem Karbido.

Niełatwo jest nakreślić fabułę „Radia nocy”, bo poszczególne wątki pokrywają się tylko częściowo, a rozdziały stanowią jakby warianty losów Josypa Rotskiego, który niczym Żyd Wieczny Tułacz pojawia się w kolejnych okolicznościach i miejscach Europy – raz jako bohater prozy, a kiedy indziej jako narrator dziennika czy postać odnalezionego dramatu.

W jednym miejscu jest podstarzałym muzykiem, sierotą po punk rocku, któremu czasem jeszcze uda się poderwać młodą fankę muzyki gitarowej. Gdzie indziej siedzi w szwajcarskim więzieniu, bardziej przypominającym kurort czy sanatorium, aniżeli ciupę. Tam poznaje Jeffreya Subbotnicka, amerykańskiego przekręcierza z gatunku tych największych, który właśnie szykuje się do poważnej operacji.

Mafia czy reżim?

Był też i Josyp Rotski uczestnikiem rewolucji w swojej ojczyźnie. Na pewnym placu przygrywał na pianinie gromadzącym się tam zimą demonstrantom, do których strzelają snajperzy z oddziału B. Skojarzenia z kijowskim Majdanem oczywiście na miejscu. Podczas rewolucji dostał się w łapy Reżymowców, którzy połamali mu palce, więc już nie gra tak jak kiedyś i żyje w kompleksie odebranego przemocą talentu. Oprócz Reżymowców trzeba też uważać na Mob (mafię), ale czym się różnią od tych pierwszych – nie do końca wiadomo. Dostaliśmy więc powieść niełatwą, wymagającą uważnej lektury, powrotów do wcześniejszych fragmentów, idącą w poprzek czytelniczych przyzwyczajeń. Postmodernistyczną, nielinearną, z bohaterem, który co rozdział ulega dekonstrukcji. Roi się tu od odwołań do kultury popularnej, mitologii, muzyki rockowej, historii literatury i geografii Europy.

Jest też mnóstwo autocytatów, bo Andruchowycz mruga do swoich wiernych czytelników. Mamy też miłość, złamane serca, nagłe zauroczenia. Po prostu wszystko wszędzie naraz. Całość jest mocno podlana erotyką, w specyficznym, niezbyt poprawnym wydaniu (dziś by powiedziano – dziaderskim), za co Andruchowycz oberwał od krytyczki Kingi Dunin („to jeszcze takiego mamuta wygrzebanego z patriarchalnej zmarzliny można gdzieś spotkać?”).

Zgoda prekoitalna

Andruchowycz zdaje się jednak świadomie prowokować, szturcha postępowy Zachód (np. ulicę Szamberierską w Nosorogach przemianowano na ul. Grety Thunberg) albo pisze o ZPK – „zgodzie prekoitalnej”, którą muszą złożyć kochankowie, a którą weryfikuje WET – Wysoki Eksperymentalny Trybunał złożony z aktywistów i autorytetów moralnych.