„Witkacy i kobiety. Harem metafizyczny”. Intrygujące kobiety z obrazów w książce

„Witkacy i kobiety. Harem metafizyczny” Małgorzaty Czyńskiej to świetny dodatek do wystawy Witkiewicza w Muzeum Narodowym, ale też lektura wakacyjna.

Publikacja: 19.07.2022 03:00

Otwarcie wystawy pt. „Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia” w Muzeum Narodowym w Warszawie

Otwarcie wystawy pt. „Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia” w Muzeum Narodowym w Warszawie

Foto: PAP/Radek Pietruszka

Po obejrzeniu imponującej ekspozycji można pójść na spacer warszawskimi tropami Witkacego. Powieściowo zaczynająca się książka, której kolejne rozdziały opowiadają o losach bohaterek, przyjaciółek i kochanek artysty, prowadzi nas ulicami przedwojennej Warszawy. Na Smolną 11, gdzie salon artystyczny prowadził Tadeusz Boy-Żeleński, i na Bracką 23. Luksusowa kamienica, gdzie mieszkali Witkiewiczowie, przetrwała tylko na archiwalnym zdjęciu. Mieszkanie należało do żony Jadwigi, z rodziny Ungrugów, mających korzenie w XI wieku, zaprzyjaźnionej z Radziwiłłami i Zamoyskimi.

Autorka książki Małgorzata Czyńska, autorka m.in. „Kobro. Skok w przestrzeń” i cyklu o bohaterkach obrazów, opisuje małżeństwo następująco: „On niemal oficjalnie kogoś ma, ona dyskretnie kogoś miewa. Mimo to nie wyobrażają sobie życia bez siebie”. Ona znała go dobrze, siebie też – wiedziała, że przez jej oziębłość małżeństwo ciągle narażone jest na rozpad. Zdradził ją już trzy miesiące po ślubie. Wiedziała, że zazwyczaj od obrazu lub rysunku wykonywanego komercyjnie w Firmie Portretowej zaczyna się nowy romans.

Czytaj więcej

Witkacy na nowo odczytany w Muzeum Narodowym w Warszawie

Ale Eugenię Wyszomirską- Kuźnicką (tak zwaną Asymetryczną Damę), żonę jubilera z Częstochowy, Witkacy zaczepił na Marszałkowskiej. Zachowało się 30 portretów modelki. Przypominała tragicznie zmarłą narzeczoną Jadwigę Janczewską, która odebrała sobie życie strzałem z browninga, gdy Witkacy posądził ją o romans z przyjacielem Karolem Szymanowskim. W ciele narzeczonej znaleziono embrion dziecka.

Niespełniona miłość do Ewy Tyszkiewiczówny została opisana na stronach „622 upadków Bunga”. Odmowa ślubu, która spotkała młodego Witkiewicza podczas spotkania we Florencji, kosztowała go myśli samobójcze.

Zakopiańską miłością była Zofia Żeleńska, żona Boya. Zdradzana przez męża z licznymi aktorkami, na dowód emocji związanych z Witkiewiczem zdjęła ze ściany dzieło Wyspiańskiego – sportretował ją również jako Zosię w „Weselu”, i powiesiła portret Witkacego. W Zakopanem uwiódł poetkę Marię Pawlikowską-Jasnorzewską, Nenę Stachurską i manikiurzystkę Marię Zarotyńską.

Wybitna aktorka Irena Solska pojawia się w powieści o Bungu jako Akne, kobieta demoniczna. Portretowali ją Wyspiański, Malczewski. Ale to przez Witkiewicza Irena rozwiodła się z wybitnym aktorem Ludwikiem Solskim. Poznali się w legendarnym krakowskim kabarecie Zielony Balonik. Gdy starsza od Stanisława aktorka była gotowa na ślub i wyjazd do Ameryki, by powtórzyć sukces Heleny Modrzejewskiej – znudziła się Stasiowi.

Jeszcze byli razem, a on już flirtował z Heleną Czerwijowską nazywaną na portretach „Moną Lisą Czerwijowską”. Gdy Witkacy zdecydował się na wyprawę do Australii, Helena błyskawicznie wzięła ślub z Leonem Protassewiczem, oficerem I Brygady Legionów. Brygadier Piłsudski był świadkiem na ślubie. Witkacy kończył miłości, ale kontynuował przyjaźnie. W książce są punktem wyjścia do bogatej panoramy kultury i życia towarzyskiego II RP.

Ostatnią partnerką była Czesława Oknińska-Korzeniowska. Poznał ją w 1929 r. Zostawiła męża, samochód, służbowe mieszkanie z PKO, by żyć jako bohaterka salonów. Witkacy podziwiał jej seksapil i skłonność do frywolnych improwizacji. Ich romans był burzliwy, przerywany, ale to Czesławę wybrał na towarzyszkę ostatniej podróży, podczas której popełnił samobójstwo. Ona do śmierci w 1975 r. zamawiała msze w intencji kochanka jako Witkacowa.

Literatura
Podcast „Rzecz o książkach”: Agnieszka Osiecka bez tajemnic
Literatura
Nie żyje Marcin Wicha. Laureat Nagrody Literackiej „Nike” miał 53 lata
Literatura
Podcast „Rzecz o książkach”: Czy Jakub Żulczyk wystartuje na prezydenta?
Literatura
Powieść Szczepana Twardocha: "Król". Gangi dawnej Warszawy
Literatura
„Nadzieja” Coeetzego: Spieszmy się kochać ludzi. I zwierzęta