W każdym ze wskazanych trybów postępowania upadłościowego bank – jako wierzyciel – żeby uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym swojego kredytobiorcy winien zgłosić swoją wierzytelność z umowy kredytu frankowego syndykowi. Syndyk wówczas weryfikuje otrzymane zgłoszenie najpierw pod względem formalnym, a kiedy zgłoszenie wierzytelności spełnia wszystkie ustawowe wymogi, następnie również pod względem merytorycznym. Kolejny etap procedowania pozostaje odmienny i jest zależny od trybu, w jakim prowadzone jest postępowanie upadłościowe. W postępowaniu upadłościowym przedsiębiorców, którzy pobrali kredyt na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą, oraz w „zwykłym” trybie upadłości konsumenckiej sporządzana jest lista wierzytelności, a dopiero na późniejszym etapie – po zatwierdzeniu listy wierzytelności przez sędziego wyznaczonego/sędziego komisarza – może być sporządzony plan podziału sumy uzyskanych z likwidacji majątku upadłego lub plan spłaty wierzycieli. Z kolei w przypadku uproszczonej upadłości konsumenckiej syndyk tworzy wyłącznie projekt planu spłaty wierzycieli, który zawiera w sobie również plan podziału sumy uzyskanych z likwidacji majątku upadłego kredytobiorcy.
Syndyk weryfikuje wierzytelność
W ocenie autora zarówno w świetle aktualnego orzecznictwa sądów powszechnych, jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, umowa kredytu frankowego, która została zawarta z konsumentem i która to zawiera klauzule abuzywne, winna zostać uznana przez pozasądowy organ postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego z urzędu za nieważną. Oczywiście ostateczna pozycja banku w ramach postępowania upadłościowego będzie uzależniona od tego, jaką podstawę swojej wierzytelności bank wskaże w swoim zgłoszeniu wierzytelności. W przypadku gdy bank zgłosi wierzytelność na podstawie umowy kredytu, który mógłby zostać uznany za nieważny, wówczas taka wierzytelność na etapie weryfikacji merytorycznej przez syndyka najprawdopodobniej nie zostanie uznana, a co za tym idzie nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności lub w planie spłaty wierzycieli. Bank będzie wówczas uprawniony do zaskarżenia listy wierzytelności w terminie dwóch tygodni od dnia publikacji obwieszczenia o złożeniu listy wierzytelności do akt postępowania poprzez złożenie do sędziego komisarza sprzeciwu co do odmowy uznania wierzytelności, ewentualnie do złożenia skargi na czynność syndyka lub też zaskarżenia orzeczenia sądu upadłościowego w przedmiocie ustalenia planu spłaty bez uwzględniania banku jako kredytobiorcy.
Kiedy bank może odzyskać niespłacony kredyt
Bank może jednak swoje zgłoszenie wierzytelności oprzeć na bezpodstawnym wzbogaceniu kredytobiorcy poprzez dokonanie rozliczenia nieważnej umowy kredytu frankowego lub też zgłosić takie żądanie – jako ewentualne, obok roszczenia o zapłatę kwot wynikających z umowy kredytu. W tym przypadku bank co prawda przyzna, że umowa kredytu frankowego jest nieważna, jednakże nie pozbawi go to możliwości odzyskania niespłaconego jeszcze przez kredytobiorcę kapitału kredytu. Taki stan rzeczy może jednak wystąpić wyłącznie w sytuacji, kiedy po rozliczeniu świadczeń umowy kredytowej obu stron nadal pozostaje niedopłata po stronie kredytobiorcy. Pozasądowy organ postępowania upadłościowego weryfikuje wówczas prawidłowość przeprowadzonego przez bank rozliczenia, a następnie – w przypadku potwierdzenia istnienia roszczenia, co do zasady jak i co do wysokości, na zasadach ogólnych – uwzględnia je na liście wierzytelności, w planie podziału funduszy uzyskanych z likwidacji majątku upadłego lub w planie spłaty wierzycieli. W sytuacji gdy saldo kredytu – mając na względzie wyłącznie kwotę udzielonego przez bank kapitału – będzie dodatnie, nadpłaconą przez kredytobiorcę kwotę należy traktować jako wierzytelność masy upadłości wobec banku, do której ściągnięcia uprawnionym będzie pozasądowy organ postępowania upadłościowego.
Co należy wskazać w formularzu
Kredytobiorca składający wniosek o ogłoszenie upadłości już na etapie sporządzania wniosku winien pamiętać o tym, ażeby w formularzu KRZ (Krajowy Rejestr Zadłużonych) wskazać wierzytelność banku jako tzw. wierzytelność sporną. Taki zabieg da asumpt syndykowi do pogłębienia analizy umowy kredytowej, z której wynika dochodzone w ramach postępowania upadłościowego roszczenie banku, w szczególności w aspekcie występowania w niej klauzul abuzywnych, i w konsekwencji doprowadzi do zmniejszenia wysokości zobowiązań upadłego uwzględnionych na liście wierzytelności czy też w planie spłaty wierzycieli.
W istocie środki uzyskiwane z umów frankowych najczęściej były przeznaczane na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych kredytobiorcy, tj. były kredytami hipotecznymi, w ramach których wierzytelność banku była zabezpieczona hipoteką na nabywanej przez kredytobiorcę nieruchomości.
Ma to istotne znaczenia dla procedury sporządzania przez syndyka listy wierzytelności czy też projektu planu spłaty wierzycieli, bowiem jeżeli wierzyciel nie zgłosi tych wierzytelności samodzielnie, będą one umieszczone przez syndyka na liście wierzytelności lub w projekcie planu spłaty wierzycieli z urzędu. Nie zwalnia to jednak syndyka z zasadności zweryfikowania podstawy prawnej roszczenia, które zabezpiecza hipoteka. W przypadku gdy bez formalnego zgłoszenia wierzytelności pozasądowy organ postępowania upadłościowego nie będzie dysponował wystarczającą dokumentacją do weryfikacji ważności umowy, np. w sytuacji, gdy upadły kredytobiorcy nie posiada dokumentacji kredytowej, może on wezwać wierzyciela hipotecznego do jej dostarczenia, pod rygorem odmowy uznania takiej wierzytelności na liście wierzytelności bądź w projekcie planu spłaty.
