Forum Ekonomiczne

„Rzeczpospolita” na Forum Ekonomicznym w Karpaczu 2024

Nauka potrzebuje promocji i współpracy z biznesem

Lepsza współpraca między sektorami nauki i biznesu oraz skuteczne wdrażanie wyników badań wymaga zmian, w tym popularyzacji osiągnięć polskich naukowców.

Publikacja: 10.09.2024 04:30

O wyzwaniach i potrzebach nauki w Polsce rozmawiali w Karpaczu uczestnicy debaty „Dokąd zmierzasz, n

O wyzwaniach i potrzebach nauki w Polsce rozmawiali w Karpaczu uczestnicy debaty „Dokąd zmierzasz, nauko?”

Foto: Maciej Zygmunt

O wyzwaniach, a także o znaczeniu nauki dla biznesu i otoczenia społeczno-gospodarczego rozmawiali uczestnicy debaty „Dokąd zmierzasz, nauko?”.

Prof. Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, zwracał uwagę na potrzebę budowania zaufania do nauki, do którego niezbędna jest wiedza o jej dokonaniach. Tymczasem w Polsce mamy z tym duże problemy. – Polacy nie znają naszych osiągnięć naukowych, co wpływa na zaufanie do nauki i naukowców – podkreślał.

Wspominał prowadzone w 2018 r. prace nad monografią polskich dokonań naukowych; po szczegółowych analizach spośród 1500 propozycji wybrano 34 najlepsze osiągnięcia z różnych obszarów nauki. Jednak niewiele osób je zna.

Obok zbyt małej wiedzy o osiągnięciach naukowców wyzwaniem jest też niski poziom innowacyjności gospodarki. Jak przypominał Leszek Stypułkowski, członek zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK), pod tym względem jesteśmy na 25. miejscu w Europie. Co prawda powodem do dumy może być dla nas tegoroczny raport Banku Światowego, który wymienia Polskę (obok Korei Płd. i Chile) jako jeden z krajów, które w ciągu niespełna 25 lat przekształciły się z gospodarki niskorozwiniętej do rozwiniętej, ale podkreśla, że dalszy rozwój Polski będzie wymagał innowacyjności.

Dariusz Wieczorek, minister nauki i szkolnictwa wyższego, potwierdzał, że brak wiedzy o pracach i osiągnięciach polskich instytutów naukowych jest problemem, któremu jego resort postara się zaradzić.

– Absolutnie musimy stworzyć bazę potencjału badawczego – podkreślał minister, zapowiadając, że głównym organizatorem tego przedsięwzięcia będzie Sieć Badawcza Łukasiewicz. Według planów resortu baza będzie regularnie aktualizowana, a raz na kwartał każdy instytut będzie raportował o swoich projektach i dokonaniach. Ministerstwo nie tylko chce mieć informację o efektach prac naukowych badaczy; będzie też chciało sprawdzić, co dalej się z nimi dzieje, czy mają szansę na komercjalizację. Dariusz Wieczorek podkreślał też potrzebę współpracy ośrodków naukowych.

Poważną barierą nauki są niewielkie inwestycje w badania i rozwój, które wynoszą u nas tylko ok. 1,46 proc. PKB (wliczając wydatki biznesu). Tymczasem w innych krajach przekraczają 3 proc. PKB. Jak zaznaczał minister Wieczorek, wydatki na naukę to inwestycje – bo dzięki nauce rozwija się gospodarka i rośnie PKB.

Potwierdzeniem tego były dane, które przypominał prof. Piotr Wachowiak, rektor SGH. Podkreślał, że 1 zł zainwestowany w naukę przynosi średnio 8–11 zł w PKB. – Pieniądze przeznaczane na naukę są więc bardzo efektywną inwestycją – zaznaczał rektor SGH, podkreślając znaczenie współpracy z biznesem w trzech obszarach: strategicznym, dydaktycznym i naukowym.

Jak zwracała uwagę Iwona Kurz, dziekan Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, wpływ nauki na PKB jest ważnym, ale nie jedynym czynnikiem w jej ocenie. Niemniej istotny jest wpływ nauki na dobrostan społeczny czy język, jakim się komunikujemy. Trzeba też pamiętać o wpływie uczelni na otoczenie społeczne – tym bardziej że w wielu miastach są one największymi pracodawcami.

Podczas debaty wiele krytycznych uwag padło pod adresem systemu okresowej ewaluacji działalności naukowej w Polsce. Iwona Kurz zaznaczała, że jest jej zdecydowaną przeciwniczką, bo utrudnia m.in. interdyscyplinarność, nie uwzględniając specyfiki różnych obszarów.

O potrzebie zmian mówił też Leszek Stypułkowski, podkreślając, że nauka rozwija się w kierunku, w którym jest ewaluowana. Tymczasem w ostatnich latach system ewaluacji co do zasady zachęcał do publikowania artykułów w zagranicznych czasopismach naukowych. W związku z tym komunikacja i współpraca nauki z otoczeniem społeczno-gospodarczym zaczęła stopniowo zanikać.

Należy więc wprowadzić zmiany, które będą zachęcały naukowców do szukania inspiracji do badań w otoczeniu społeczno-gospodarczym, w tym w przedsiębiorstwach – tak by agendy badawcze powstawały w oparciu o zapotrzebowanie otoczenia. Współpraca badawcza realizowana z podmiotami gospodarczymi powinna być oceniana co najmniej na równi z publikowaniem w czołowych czasopismach naukowych.

Leszek Stypułkowski zaproponował zasadę 3x20 proc., która do strategii instytucji naukowych wprowadzałaby zapis, zgodnie z którym docelowo 20 proc. środków tych instytucji będzie pochodziło ze współpracy z sektorem przedsiębiorstw. Jednocześnie, by ten cel osiągnąć, 20 proc. środków, którymi dysponują instytucje naukowe, należałoby inwestować w rozwój współpracy z przedsiębiorstwami. Należałoby też na nią przekierować 20 proc. zasobów ludzkich, którymi dysponuje instytucja naukowa.

Jak zapowiedział Dariusz Wieczorek, w systemie ewaluacji nauki mają nastąpić zmiany, być może rewolucyjne. Jego zdaniem ośrodki naukowe powinny być oceniane za efekty, w tym za wdrożenia, za współpracę z biznesem. Ma w tym pomóc planowana przez resort zmiana ustawy o szkolnictwie wyższym. Minister zapowiedział, że resort zwróci się do uczelni o sugestie zmian, które ułatwią im działalność, w tym współpracę z biznesem.

Aleksandra Cisłak-Wójcik, prorektorka ds. nauki na Uniwersytecie SWPS, podkreślała, że w procesie naukowym kluczowa jest przewidywalność i stabilność finansowania – bardzo ważne są odpowiednie procedury finansowania tych procesów, w tym ewaluacji pomysłów wysokiego ryzyka.

Dariusz Wieczorek zwracał też uwagę na znaczenie efektywności wykorzystania środków na naukę – na razie dużą część z nich wydajemy na sprzęt. Nie zawsze potrzebnie. Dlatego też resort planuje stworzyć ogólnopolską bazę sprzętu, bo zdarza się, że kupujemy drogą aparaturę, która jest już na innym wydziale tej samej uczelni.

materiały prasowe

O wyzwaniach, a także o znaczeniu nauki dla biznesu i otoczenia społeczno-gospodarczego rozmawiali uczestnicy debaty „Dokąd zmierzasz, nauko?”.

Prof. Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, zwracał uwagę na potrzebę budowania zaufania do nauki, do którego niezbędna jest wiedza o jej dokonaniach. Tymczasem w Polsce mamy z tym duże problemy. – Polacy nie znają naszych osiągnięć naukowych, co wpływa na zaufanie do nauki i naukowców – podkreślał.

Pozostało 91% artykułu
Forum Ekonomiczne
Jassem, Hofmarcher: Trzeba ujednolicić sposób leczenia raka płuca
Forum Ekonomiczne
Tomasz Bogus, PKO Leasing o największych wyzwaniach dla leasingu
Forum Ekonomiczne
Wpływ amerykańskich firm na rozwój polskiej gospodarki
Forum Ekonomiczne
Jan Garncarek: Design kolekcjonerski to odpowiedź na przesyt wzornictwem przemysłowym
Forum Ekonomiczne
Jacek Jassem: Terapia celowana to przełom w onkologii