Na co rząd wydał pieniądze z covidowego funduszu

Część z długu, część z budżetu

Gdyby FPC-19 był funduszem budżetowym, to jego wydatki powiększałyby deficyt budżetowy. Do września byłby on większy o ponad 17 mld zł. Nie można by do niego włączyć wszystkich wydatków, ponieważ część wpływów są to pieniądze przekazane z innych funduszy. Źródłami finansowania funduszu są bowiem obligacje gwarantowane przez Skarb Państwa (ponad 17,7 mld zł), ale też w podobnej kwocie został on wsparty przez fundusze budżetowe: Fundusz Zapasowy Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Fundusz Wypłaty Różnicy Cen. To nie pierwszy raz, gdy ten fundusz pozabudżetowy wspierany jest przez pieniądze budżetowe, czy takie, które mogłyby zostać w budżecie. W zeszłym roku otrzymał także wsparcie z NBP – około 9,5 mld zł nadwyżki banku centralnego.

Zarzuty NIK

165,4 mld zł wyniosło zadłużenie FPC-19 po czerwcu – tak wynika z informacji resortu finansów zawartej w sprawozdaniu z zadłużenia sektora finansów publicznych po drugim kwartale. Tego długu nie widać w deficytach budżetowych od 2020 roku, od kiedy istnieje fundusz, za to jest uwzględniony w statystyce finansów publicznych liczonej według metody unijnej (dług sektora instytucji rządowych i samorządowych – EDP).

Sposób, w jaki funkcjonuje fundusz, został negatywnie oceniony przez Najwyższą Izbę Kontroli. NIK zarzuciła rządowi chaos, brak jawnych i przejrzystych procedur oraz nieefektywne gospodarowanie środkami publicznymi. Wypunktowano negatywne zjawiska: to, że stał się narzędziem do finansowania dowolnego zakresu zadań (np. kupienia śmieciarek czy budowy dróg). To, że obligacje wyemitowane dla funduszu nie powiększają państwowego długu publicznego, ponieważ nie jest zaliczany do podmiotów sektora finansów publicznych, ale zwiększają one jednak dług publiczny obliczany według metodologii unijnej. Gwarancje Skarbu Państwa zaś ich wykupu mogą być obciążeniem dla budżetu państwa. NIK zauważyła także, że dotacje z budżetu, wpływy z NBP czy ze sprzedaży praw do emisji gazów cieplarnianych (NIK oceniła funkcjonowanie FPC-19 do połowy zeszłego roku) pomniejszyły dochody budżetu państwa. – Jeśli jednak dokładnie przyjrzeć się wnioskom z kontroli NIK, to widać wiele nieprawidłowości, pieniądze były przyznawane uznaniowo w nieprzejrzystym procesie – przypomina Marcin Mrowiec, główny ekonomista Grant Thornton.

Będzie nowa rezerwa celowa

Zmiany w funkcjonowaniu funduszu założył i przeprowadził rząd. Znajdują się w noweli ustawy o finansach publicznych. Od przyszłego roku powstać ma w budżecie państwa nowa rezerwa celowa z przeznaczeniem na realizację tzw. wpłat z budżetu państwa na rzecz Funduszu Przeciwdziałania Covid-19.