NIK alarmuje: urzędy nie pomagają bezrobotnym

Urzędy pracy w obecnej formule nie spełniają swojej roli. Są nieefektywne, a bezrobotni rzadko dzięki nim znajdują na dłużej stałą posadę – twierdzi NIK w raporcie, który poznała „Rzeczpospolita", i wskazuje, że potrzeba pilnych zmian.

Mankamenty dostrzega resort pracy, który przygotowuje rozwiązania mające zwiększyć efektywność, i dostosować rozwiązania do obecnych potrzeb.

Zaledwie 9,5 proc.

NIK wzięła pod lupę lata 2014–2017, by sprawdzić głównie to, czy bezrobotni, którzy skorzystali z jakiejś formy aktywizacji zawodowej, byli w stanie dłużej utrzymać pracę. Okazało się, że jest gorzej, niż wskazują dane urzędów.

Największą popularnością cieszyły się „tradycyjne" formy: staże (w ciągu czterech lat skorzystało z nich 855 tys. osób), szkolenia (510 tys. osób) i prace interwencyjne (blisko 210 tys.). Te jednak nie zapewniały trwałej posady. Z kolei nowe formy aktywizacji dawały większe szanse na posadę, ale nie cieszyły się wzięciem. Np. z bonu na zasiedlenie w ciągu czterech lat skorzystało 33 tys. osób, a z bonu zatrudnieniowego – 11 tys., ze szkoleniowego – zaledwie 6 tys.

– Mimo większych sum na promocję zatrudnienia urzędy pracy na nowe formy aktywizacji przeznaczyły mniej niż 5 proc. środków – mówi Krzysztof Kwiatkowski, prezes NIK.

Zbadanie przez Izbę 21 powiatowych urzędów pracy nie pozostawia wątpliwości.

Najmniej efektywne okazały się roboty publiczne – o ile po trzech miesiącach pracę znalazło 76,5 proc. osób, które z nich skorzystały, o tyle po dwóch latach utrzymało ją tylko 9,5 proc. Słabo wypadły też staże – po dwóch latach posadę zachowała tylko co trzecia osoba.

Skąd nikła popularność nowych form? Brak promocji i analiz ich skuteczności – oceniają kontrolerzy.

Tymczasem, jak się okazuje, największe szanse na stałą posadę dawał bon zatrudnieniowy i bon na zasiedlenie. „72 proc. osób, które z nich skorzystały w 21 badanych urzędach nie wróciły do rejestru bezrobotnych po dwóch latach od przyznania wsparcia" – czytamy w raporcie.

Za to dobrze radzą sobie ci, którzy wzięli dotację na działalność gospodarczą – tu spadek sięga kilku procent (z 93 proc. do 87 proc.). Zainteresowanie dotacjami na własna firmę potwierdzają praktycy. – Dla nas ta forma od początku była priorytetem. Powód jest prosty: aby walczyć z bezrobociem, trzeba tworzyć miejsca pracy. Wielu z tych, którzy kilka lat temu dostali środki na start, dzisiaj zatrudnia innych – mówi Jerzy Bartnicki, dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Kwidzynie.

Fatalne profilowanie

NIK krytykuje także rozwiązanie, na którym od dawna suchej nitki nie pozostawiali szefowie urzędów – czyli obowiązkowe profilowanie pomocy dla konkretnych grup bezrobotnych. Polega ono na tym, że każdemu z trzech profili przypisywano ściśle określone formy wsparcia, co znacznie ograniczało możliwości działania urzędów, i w ocenie NIK obligatoryjne profilowanie utrudnia aktywizację bezrobotnych, a wręcz ich „dyskryminuje".