Obniżka pensji w samorządach: czas pokaże, które rozwiązania zaakceptują sądy

Rz: W związku z wejściem w życie Rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 2018 roku w sprawie zmniejszenia wynagrodzeń pracowników samorządowych, organa stanowiące musiały podejmować uchwały w tej sprawie. Czy są one ważne, jeśli nie odwołują się do przepisów Kodeksu pracy?

Anna Gad, Kancelaria Prawna Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu: Należy rozróżnić dwie sytuacje. W pierwszej z nich uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego jest konsekwencją porozumienia pomiędzy pracownikiem samorządowym z wyboru (np. wójtem) a pracodawcą w imieniu, którego wysokość wynagrodzenia ustala rada czy sejmik. W takiej sytuacji – przy akceptacji pracownika – zmiana wynagrodzenia jest możliwa bez zachowania terminu wypowiedzenia.

W drugim przypadku, gdy decyzja o zmianie wynagrodzenia ma charakter jednostronny, organ stanowiący powinien pamiętać o wynikających z Kodeksu pracy terminach wypowiedzenia. Aktualny pozostaje w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy 9 października 2006 r. (sygn. II PK 27/06, OSNP 2007/23-24/344, LEX nr 326429) , w którym wskazał, że rada miasta może obniżyć wynagrodzenie burmistrza, ustalone na początku jego kadencji, z zachowaniem okresu równego okresowi wypowiedzenia. SN wyjaśnił, że analiza przepisów prawa pracy (w rozumieniu art. 9 k.p.) prowadzi do wniosku, iż zasadą prawa pracy jest konieczność zachowania odpowiedniego okresu między wprowadzeniem zmiany warunków płacy na niekorzyść pracownika, a skutkiem w postaci obniżenia wynagrodzenia.

Sąd wskazał, że mimo iż do pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru nie można wprost stosować przepisu art. 42 k.p., to opowiedział się za analogicznym stosowaniem tego przepisu, ale wyłącznie w zakresie ustanawiającym zachowanie okresu wypowiedzenia w przypadku obniżenia wynagrodzenia pracownika. Podobnego zdania są też niektóre organa nadzorcze. Dla przykładu, wojewoda dolnośląski w dwóch rozstrzygnięciach z kwietnia i maja 2018 roku stwierdził nieważność uchwał obniżających wynagrodzenie wójta z uwagi na niezachowanie terminów wypowiedzenia wynikających z Kodeksu pracy.

Ale w rozporządzeniu brakuje odwołania się do art. 42 Kodeksu pracy?

Jego wykładnia nie może pozostawać w sprzeczności z podstawowymi zasadami prawa pracy wynikającymi z Kodeksu pracy. Dodatkowo wykładnia ta znajduje uzasadnienie w Konstytucji RP. W mojej ocenie zatem podjęcie uchwały obniżającej wynagrodzenie wójta/burmistrza/prezydenta bez zachowania okresu wypowiedzenia winno zostać unieważnione przez wojewodę.

Jeśli jednak rady podejmą prawidłowe uchwały, to, z kolei wojewoda może uznać je za niezgodne z rozporządzeniem?

– Nie znam rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów dotyczących nowych uchwał płacowych. Jeśli zdecydują się zakwestionować uchwały organów stanowiących, przewidujących okresy wypowiedzenia, będą musiały szczegółowo uzasadnić swoje stanowisko i wykazać dlaczego nie podzielają poglądu Sądu Najwyższego. Rozstrzygnięcia te będą mogły być zaskarżone przez jednostki samorządu terytorialnego do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Czy wojewoda może zakwestionować uchwałę, jeśli rada postanowi utrzymać dotychczasowe wynagrodzenie, poprzez zwiększenie np. dodatku specjalnego?

– Wojewoda dokonuje oceny podejmowanych uchwał wyłącznie przez pryzmat ich zgodności z obowiązującymi przepisami. Jeśli organ stanowiący danej jednostki samorządowej podejmie nową uchwałę płacową, określając na nowo poszczególne elementy wynagrodzenia zgodnie z przepisami i doprowadzając do ustalenia nowego wynagrodzenia na tym samym poziomie co dotychczasowe, organ nadzoru nie będzie mógł interweniować. Innymi słowy nawet przy obniżeniu wynagrodzenia zasadniczego całkowita wysokość wynagrodzenia może nie ulec zmianie. W przypadku braku zgody pracownika, wynagrodzenie zasadnicze będzie mogło zostać obniżone z zachowaniem okresu wypowiedzenia, mimo przyznania dodatku specjalnego.

Jak generalnie gminy powinny postąpić, skoro nie mogą zgodnie z prawem dotrzymać warunków rozporządzenia?