„Królestwo" Szczepana Twardocha powiela wszystkie wcześniejsze schematy

„Królestwo" – jak na sequel przystało – jest gorsze od „Króla", najlepszej i bestselerowej powieści Twardocha. Dodajmy wszakże: pierwszej jego niegrafomańskiej powieści. To dobre czytadło, powieściowy komiks.

Wydawać by się mogło, że przerażony antysemityzmem Polaków w przedwojennej i okupowanej Polsce uderza w rasizm zarówno w „Królu", jak i „Królestwie". Ale warto zapytać, czy nie jest to przesadny odruch „świętszego od papieża" neofity, który bulwersował wcześniej radykalnie konserwatywnymi poglądami, a dziś przesadnie eskaluje emocje, propagując nowy wizerunek? To się chyba nazywa „chodzić od ściany do ściany".

Świat stereotypów

Można przecież odnieść wrażenie, że książki definiują polsko-żydowskie kontrowersje mniej więcej tak: „żydowskie parchy" i „zasrane Polaczki". Również nowa powieść spłaszcza polsko-żydowską panoramę do poziomu agitki. Wszyscy Polacy są endekami, debilami, żydożercami, a polska konspiracja – „zasrana". W tym sensie „Królestwo" jest przestrzenią stereotypów. Już zresztą wcześniej, jeśli Twardoch walczył z narodowo-patriotycznymi stereotypami – na przykład w „Morfinie" – to opierając się na innych stereotypach. Jak Poznaniak, to endek, jak matka – to matka Polka, jak córka patriotka – to od razu idiotka.

Zaletą było i jest z pewnością to, że na tle polityki historycznej, lansującej bezkrytyczną wizję niepokalanych Polaków – wyłącznie ofiar –Twar- doch przypomina to, co „prawdziwym Polakom" nie powinno przynosić chwały. Ci, co nie wiedzieli, dowiedzieli się z „Króla" o faszyzacji obozu sanacyjnego przed 1939 r., zaś z „Królestwa" dowiedzą się, że narodowy bohater Kazimierz Sosnkowski wydał w czasie wojny polsko-bolszewickiej rozkaz o internowaniu tysiąca polskich oficerów i żołnierzy żydowskiego pochodzenia, czego doświadcza Szapiro. Przywołany jest też pogrom, którego Polacy dokonali w 1940 r. w Warszawie.

Rozsadzić kanon

Jerzy Haszczyński pisał na łamach „Plusa Minusa" o zastanawiającym podobieństwie „Króla" do powieści „Aniołowie umierają od naszych ran" Yasmina Khadra. Ale historia żydowskiego boksera Szapiry, jego kochanki z endeckiej rodziny Anny Ziembińskiej, drugiej kochanki prostytutki Ryfki, a także bojówkarza pepeesowca, z którym Szapiro po gangstersku „opiekował się" żydowską dzielnicą i szerzył popłoch wśród oenerowskich bojówek – przypominała jednocześnie „Bękarty wojny" Tarantino, gdzie żydowskie komando niszczyło nazistów.

Wcześniejsza „Morfina" pojawiła się po „Łaskawych", wybitnej powieści Jonathana Littella. W sferze literackiej nie zagwarantowało to treści wolnych od bełkotu. Korekty dokonała dopiero Ewelina Marciniak w scenicznej adaptacji w Teatrze Śląskim.

Najnowszym wkładem w rozwój polskiej literatury jest lansowanie w „Królestwie" słowa „wteraz".

Twardoch z Szapiry nie robi Janosika ani świętego gangstera. Dzielnie walczył w kampanii wrześniowej, był w policji żydowskiej, a w tle jest tragedia Żydów, którzy godzili się na negatywne role w nazistowskiej machinie śmierci. W fabule obejmującej czas tworzenia warszawskiego getta, „polskiego powstania" oraz ukrywania się Szapiry i Ryfki w gruzach Warszawy, mamy też zasymilowanego mecenasa Miecznickiego.

Nie jestem jednak pewien, czy sam Twardoch swojego bohatera szanuje, ponieważ nie udało mu się przeżyć. W zwierzęco-darwinowskiej wizji świata taka nieudolność to dyskredytacja.

Seksualne mięso

Tak jak zawsze proza autora „Królestwa" epatuje przemocą. Tylko znawcy kobiecej duszy mogą powiedzieć, dlaczego czytelniczki przychodzące tłumnie na spotkania z pisarzem tolerują fakt, że kobiety u Twardocha robią wrażenie głupich i ograniczonych do roli seksualnego mięsa, które bije się i gwałci. To tak jakby – używając obrazowania z czasów, gdy rozgrywa się powieść – Żydzi pchali się na wiece Hitlera po wprowadzeniu ustaw norymberskich.

Królestwo temu, kto wie, co sobie Twardoch wyobrażał, jakie świerszczyki i filmy oglądał, pewne jest jednak to, że pisząc o seksie, zdecydowanie się ożywia. Uchylmy kurtynkę do alkowy: „Rzadko mu stawał, mimo że pracowałam nad nim z całym moim dawnym kunsztem, to zdarzyło mu się zasnąć i zachrapać z ch...m z moich ustach" – wspomina Ryfka. Kilka stron dalej: „Niemiec sapał, Ziembińska popiskiwała (...) Niemiec zapatrzony w jej pośladki nie zauważył Jakuba w ogóle, wygiął się w spazmie rozkoszy, wtedy Jakub strzelił z mojego pistoletu i trafił Niemca w pierś". Mamy ulubioną mieszkankę Twardocha: seks, przemoc, zbrodnie, spermę i krew. Czy to nie jest estetyczna pornografia?