Agnieszka Holland na Berlinale: Wolność jest trudna

— Dostaję dużo scenariuszy o tragediach XX wieku, czasem ich nawet nie czytam, bo nie chcę już wracać do tych wydarzeń — odpowiedziała reżyserka na pierwsze pytanie, skąd wzięło się jej zainteresowanie tematem Wielkiego Głodu na Ukrainie. — Ale tekst Andrei Chalupy zainteresował mnie. To była opowieść o Hołodomorze – jednej z największych zbrodni poprzedniego wieku, o której nikt prawie nie wie. Czułam, że duchy ofiar tej zbrodni wołają o sprawiedliwość. Do tego Gareth Jones – świetnie wykształcony młody człowiek z olbrzymim wyczuciem politycznym, jego odwaga i cena, jaką musiał za nią zapłacić. Wreszcie pytanie o media: czym są, czy są wolne, uczciwe, czym są fake news i alternatywna rzeczywistość, jak robi się propagandę w podzielonym świecie. To wszystko sprawiło, że chciałam scenariusz Chalupy przenieść na ekran. A z upływem czasu te problemy stawały się coraz ważniejsze, bo uważam, że nie można dziś mówić o demokracji bez wolnych mediów. Podobnie jak nie można milczeć na temat działań polityków we współczesnym świecie.

Reżyserce towarzyszyła podczas konferencji ekipa filmu i aktorzy:

— Dzisiaj trwa dyskusja na temat roli mediów — mówił grający Garetha Jonesa James Norton.

Jeśli ten film zainspiruje jakichś młodych dziennikarzy – będzie fantastycznie. Myślę, że w epoce fake newsów takich ludzi jak Jones trzeba szczególnie szanować i chronić.

Pady też pytania o Waltera Duranty’ego, laureata nagrody Pulitzera za reportaże z ZSRR, korespondenta „New York Timesa”, który jawnie wychwalał Stalina i osiągnięcia komunizmu.

— Dużo o Duranty’m czytałem — stwierdził grający go Peter Sargaard — On chciał być pisarzem. Widział na własne oczy I wojną światową. Nie próbuję go usprawiedliwiać, ale przypuszczam, że żyjąc w Moskwie myślał: „Beze mnie nie byłoby żadnej informacji”.

— Tudno jest znaleźć człowieka, który przyznałby, że cynicznie sprzedaje duszę za sławę i pieniądze — stwierdziła z kolei Holland. — Zwykle ludzie starają się wyszukać dla swojego postępowania usprawiedliwienia. Nie wiem, czy miał swoją ideologię Duranty. Nie wiem, czy miała swoje motywacje brytyjska dziennikarka Ada Brooks? Znam dziś w moim kraju dziennikarzy, którzy uprawiają czystą propagandę wspierającą obecny rząd. Kiedy jednemu z nich powiedziałam, że przypomina mi propagandystów z czasów komunizmu, obraził się. Stwierdził, że pisze prawdę. A czy prawda jest naprawdę prawdą – nieważne.

Holland podkreślała znaczenie wolnych mediów dla demokracji. Mówiła też o roli mediów społecznościowych, które ułatwiają manipulację faktami i mają ogromny wpływ na opinię publiczną. Jak m.in. w Wielkiej Brytanii w czasie podejmowania decyzji o brexicie.

Sporo pytań zadawanych przez dziennikarzy na konferencji prasowej dotyczyło dzisiejszego oddźwięku filmu. Krytyczka z Ukrainy porównywała sytuację współczesnej Ukrainy z tą sprzed blisko 100 lat.

— To co dzieje się dzisiaj na Ukrainie jest skomplikowane i tragiczne — odpowiedziała jej Holland. — Ale mam wrażenie, że fakt, iż Hołodomor nigdy nie został rozliczony sprawia, że porozumienie między Ukrainą i Rosją jest niemal niemożliwe. Tymczasem nawet w małych wioskach ukraińskich, w których kręciliśmy, stare kobiety opowiadały, że przez całe życie nie mówiły głośno o głodzie, nawet w swoich rodzinach. Wokół tej tragedii panuje cisza.

Rosyjski dziennikarz z kolei pytał, czym reżyserka tłumaczy admirację dla Stalina w dzisiejszej Rosji.