W połowie 2012 r. Nawalny został wybrany do rady nadzorczej Aerofłotu. Deklarował zamiar walki z korupcją w przedsiębiorstwie, jednak w kolejnym roku nie wysunięto jego kandydatury i stracił stanowisko. W lipcu 2013 r. Aleksiej Nawalny został skazany na 5 lat więzienia, ale po kilku miesiącach sąd drugiej instancji zawiesił wykonanie kary. Nawalnemu zarzucano, że jego działalność w państwowej spółce Kirowles przynosiła temu przedsiębiorstwu straty. W związku z wyrokiem Aleksiej Nawalny został pozbawiony prawa do wykonywania zawodu adwokata. Po latach Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że przed rosyjskim sądem naruszono prawo Nawalnego do sprawiedliwego procesu.
W drugiej połowie 2013 r. Nawalny zajął drugie miejsce w wyborach na mera Moskwy. Oficjalne wyniki dawały mu 27 proc., polityk ich jednak nie uznał i żądał zorganizowania drugiej tury. Jego wniosek o unieważnienie wyborów został oddalony przez sąd w Moskwie. Niespełna cztery lata później Nawalny wezwał Rosjan do udziały w wiecach antykorupcyjnych - protesty odbyły się w niemal stu miastach. 27 kwietnia 2017 r. polityk został zaatakowany przed biurem Fundacji Walki z Korupcją - nieznani sprawcy oblali mu twarz substancją, w wyniku czego miał w 80 proc. utracić zdolność widzenia w prawym oku. Nawalny oskarżył Kreml o zlecenie napaści.
Aleksiej Nawalny zarzucał korupcję najważniejszym osobom w Rosji - prezydentowi Władimirowi Putinowi, premierom Dmitrijowi Miedwiediewowi i Michaiłowi Miszustinowi, prokuratorowi generalnemu Jurijowi Czajce, a także rzecznikowi prasowemu Kremla Dmitrijowi Pieskowowi. W sierpniu 2020 r. opozycjonista był na pokładzie samolotu lecącego z Tomska do Moskwy, gdy stan jego zdrowia gwałtownie się pogorszył. Maszyna awaryjnie lądowała w Omsku, Nawalny trafił do miejscowego szpitala. Jego współpracownicy uważali, że został otruty. W stanie śpiączki został przetransportowany do Niemiec, gdzie w pobranych od niego próbkach wykryto obecność środka trującego z grupy nowiczoków. Za próbą otrucia Nawalnego miało stać FSB.
Śmierć Aleksieja Nawalnego
W styczniu 2021 r. Nawalny wrócił do Rosji. Na lotnisku został zatrzymany i aresztowany, a później przewieziony do kolonii karnej. W marcu polityk został skazany na 9 lat kolonii karnej o zaostrzonym rygorze m.in. za oszustwo. Nawalny nie przyznał się do winy, proces według niego miał charakter polityczny. W sierpniu 2023 r. Nawalny - oskarżony o założenie i finansowanie organizacji ekstremistycznej - usłyszał kolejny wyrok, tym razem 19 lat w kolonii karnej. Opozycjonista odbywał karę w Kolonii Karnej nr 6 w Mielechowie, ale został przeniesiony do kolonii karnej IK-3 w miejscowości Charp, położonej w północno-zachodniej części Syberii (Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny). Bliski współpracownik Nawalnego, Iwan Żdanow, informował, że kolonia "Wilk polarny" to jedna z najbardziej wysuniętych na północ i odległych tego typu placówek w Rosji. "Panują tam trudne warunki, a w strefie wiecznej zmarzliny panuje specjalny reżim. Dotarcie tam jest bardzo trudne" - zaznaczył.
16 lutego 2024 r. rosyjskie służby więzienne podały, że Nawalny źle poczuł się na spacerze, stracił przytomność i zmarł, mimo prowadzonej reanimacji. Przedstawiciele rosyjskiej opozycji i współpracownicy Nawalnego wyrażali przekonanie, że opozycjonista zginął na polecenie Kremla. W pożegnaniu Aleksieja Nawalnego w Moskwie wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy osób. Uczestnicy zgromadzenia skandowali hasła przeciw Putinowi i wojnie na Ukrainie.
Julia Nawalna mówi, że chce rządzić Rosją
Julia Nawalna w rozmowie z BBC mówi o swoich politycznych planach. Wdowa po Aleksieju Nawalnym deklaruje, że prezydent Rosji, Władimir Putin, jest jej przeciwnikiem.
We wrześniu niezależni dziennikarze rosyjscy podali, iż dostali dokumenty, z których miało wynikać, że władze fałszują przyczynę zgonu Aleksieja Nawalnego. Oficjalnie polityk miał umrzeć z powodu „złożonej choroby – nadciśnienia z uszkodzeniem naczyń i narządów, rozsianego stwardnienia mięśnia sercowego, rozwoju obrzęku mózgu i płuc, migotania komór serca”. – Aleksiej nigdy nie skarżył się na serce – powiedziała wdowa po nim, Julia Nawalna, po przeczytaniu tego dokumentu. W kwietniu „Wall Street Journal” pisał, że CIA oraz Departament Stanu i Biuro Dyrektora Wywiadu Narodowego uważają, iż „prawdopodobnie” Władimir Putin nie planował zabójstwa Nawalnego.
W październiku Julia Nawalna w rozmowie z BBC oświadczyła, że Władimir Putin jest jej przeciwnikiem politycznym i że zrobi wszystko, by jego reżim upadł jak najszybciej. Zapowiedziała, że w „odpowiednim czasie” chce wrócić do Rosji i wystartować w wyborach prezydenckich.
O.J. Simpson (9 lipca 1947 - 10 kwietnia 2024)
Gwiazdor futbolu amerykańskiego, aktor, komentator telewizyjny, celebryta. W 1995 roku jego proces o zabójstwo byłej żony i jej przyjaciela śledziły całe Stany Zjednoczone.
O.J. Simpson, właściwie Orenthal James Simpson, urodził się w San Francisco. Jego matka była dyrektorem szpitala, ojciec był kucharzem i pracownikiem banku. Jego rodzice rozwiedli się, gdy miał 5 lat, wychowywała go matka. Jako dwulatek O.J. nabawił się krzywicy nóg, w związku z czym jego matka - która z przyczyn finansowych nie mogła sobie pozwolić na kupno profesjonalnych ortez - kazała mu przez kilka lat nosić po kilka godzin dziennie zrobione przez siebie specjalne buty połączone żelazną poprzeczką.
W szkole średniej O.J. Simpson zaczął grać w futbol amerykański i wyróżniał się na tym polu. Uczył się w City College w San Francisco, grał w drużynie juniorskiej. W 1967 r. został przyjęty na Uniwersytet Południowej Kalifornii, gdzie wciąć trenował futbol amerykański. Ze swą uniwersytecką drużyną zdobył mistrzostwo USA. Dobre występy na boisku sprawiły, że otrzymał stypendium.
W 1969 r. został wybrany w drafcie ligi NFL jako pierwszy. W latach 70. grał w NFL na pozycji running backa. Występował w dwóch klubach – Buffalo Bills i San Francisco 49ers. Pobił wiele ligowych rekordów, głównie w liczbie przyłożeń (touch down). Tytułu nie zdobył, ale pięciokrotnie brał udział w meczu gwiazd. W 1973 roku został wybrany najlepszym zawodnikiem ligi (MVP).
Dzięki swej popularności występował w telewizyjnych reklamach, był też komentatorem meczów NFL, współprowadził program poświęcony futbolowi amerykańskiemu. Spróbował też sił jako aktor. Zagrał w ponad 30 filmach i serialach. Najbardziej znany jest z roli detektywa Nordberga w serii filmów komediowych „Naga broń”, których głównym bohaterem był Frank Drebin (w tej roli Leslie Nielsen). Za udział w jednym z tych filmów otrzymał w 1995 r. Złotą Malinę dla najgorszego aktora drugoplanowego.
Proces stulecia w USA. Spraw O.J. Simpsona
Życie O.J. Simpsona zmieniło się radykalnie po 12 czerwca 1994 roku. Sportowiec stał się najsłynniejszym przestępcą Ameryki. Tego dnia była żona Simpsona, Nicole Brown, i jej przyjaciel, kelner, który rozpoczynał karierę aktorską, zostali znalezieni martwi w domu ex-małżonki. Oboje mieli rany kłute. Wszystkie dowody wskazywały na to, że zbrodni dokonał Simpson.
Policji, która chciała go przesłuchać, uciekł kilka dni później białym Fordem Bronco. Jego pościg śledziło w bezpośredniej relacji telewizyjnej 90 milionów Amerykanów. Po trwającym 11 miesięcy procesie, który stał się kolejnym spektaklem telewizyjnym o wysokiej oglądalności, Simpson został uniewinniony, co wywołało w Stanach Zjednoczonych wielkie oburzenie.
O.J. Simpson nie uniknął więzienia. W 2008 r. został oskarżony o napad z bronią w ręku. Z grupą osób włamał się do pokoju hotelowego w Las Vegas, w którym przebywali kolekcjonerzy pamiątek sportowych. Na procesie twierdził, że chciał odebrać swoje rzeczy. Został skazany na 33 lata pozbawienia wolności. Został zwolniony warunkowo w 2017 r.
W 2023 r. Simpson ujawnił, że wykryto u niego chorobę nowotworową. Zmarł w swym domu w Las Vegas rok później. - Miałem dobre życie. Jestem dumny z tego, jak żyłem. Moja mama nauczyła mnie pomagać innym i traktowałem ludzi, tak jak chciałem być traktowany — mówił w jednym z wywiadów po wyjściu z więzienia.
Ebrahim Raisi (14 grudnia 1960 - 19 maja 2024)
Prezydent Iranu, zginął w katastrofie śmigłowca. Irański duchowny szyicki, ajatollah, w latach 2019-2012 zwierzchnik wymiaru sprawiedliwości w Iranie, polityk ultrakonserwatywny.
Ebrahim Raisi
PAP/EPA/STRINGER
Na arenie międzynarodowej Ebrahim Raisi był zwolennikiem agresywnych działań. Pod jego rządami Iran przeprowadził zmasowany atak rakietowy i dronowy na terytorium Izraela — był to pierwszy bezpośredni atak przeprowadzony na Izrael z terytorium Iranu.
Ebrahim Raisi, jako nastoletni uczeń seminarium uczestniczył w protestach przeciwko popieranemu przez Zachód szachowi Iranu w 1979 roku. Protest zakończyły się Rewolucją Islamską, która doprowadziła do przejęcia władzy w Iranie przez ajatollahów. Po rewolucji Raisi doktoryzował się z islamskiego prawa i prawoznawstwa na uniwersytecie w Teheranie. W wieku 25 lat został zastępcą prokuratora Teheranu. Zajmując to stanowisko, miał być jednym z czterech członków tzw. komitetu śmierci, tajnego trybunału ustanowionego w 1988 roku, który miał odpowiadać za śmierć tysięcy więźniów. Raisi zaprzeczał, by ponosił odpowiedzialność za śmierć skazanych.
Z czasem objął stanowisko prokuratora Teheranu, następnie kierował Organizacją Inspektoratu Państwowego. Wszedł też w skład Zgromadzenia Ekspertów - organu składającego się z irańskich duchownych, którego zadaniem jest wskazywanie i nadzorowanie pracy najwyższego przywódcy duchowego Iranu.
W 2009 r. w Iranie po wyborach prezydenckich doszło do protestów, Ebrahim Raisi był zwolennikiem brutalnej rozprawy z demonstrantami i masowych aresztowań. W 2014 r. został prokuratorem generalnym Iranu. W 2019 r. został objęty sankcjami USA za udział w represjonowaniu obywateli Iranu.
Ebrahim Raisi miał być następcą ajatollaha Chameneiego
Dwukrotnie kandydował na prezydenta Iranu. W 2017 r. zajął drugie miejsce, przegrywając z Hassanem Rouhanim, pod rządami którego Iran zawarł z zachodnimi mocarstwami porozumienie nuklearne, dzięki któremu złagodzono część sankcji nałożonych na Teheran (od tego porozumienia w czasach Donalda Trumpa USA jednostronnie odeszły). W 2021 r. Raisi wygrał, co oznaczało sukces irańskich ultrakonserwatystów. Pod jego rządami Iran wrócił do wzbogacania uranu i ma być bliski wzbogacenia go do poziomu, który pozwoli na budowę bomby jądrowej.
W 2022 r. w Iranie doszło do największych od dekad protestów społecznych po śmierci Mahsy Amini, studentki zatrzymanej w Teheranie za nieprzestrzeganie zasad ubioru obowiązujących kobiety w miejscach publicznych (Amini miała niewystarczająco starannie zakrywać włosy). Raisi miał być zwolennikiem brutalnego stłumienia protestów. W Ebrahimie Raisim wiele osób w Iranie widziało następcę 85-letniego ajatollaha Alego Chameneiego. Polityk był uważany za prawą rękę najwyższego przywódcy duchowego Iranu.
Prezydent Iranu zginął 19 maja 2024 r. w katastrofie śmigłowca Bell 212 w Warzaghanie w ostanie Azerbejdżan Wschodni. Wracającemu z wizyty w Azerbejdżanie Raisiemiu towarzyszył minister spraw zagranicznych Iranu Hosejn Amir Abdollahijan, gubernator generalny Azerbejdżanu Wschodniego Malek Rahmati i pięć innych osób. Ani członkowie załogi, ani pasażerowie nie przeżyli katastrofy. Według śledczych, do wypadku doszło z powodu złych warunków atmosferycznych - w miejscu, gdzie maszyna uderzyła w ziemię, panowała gęsta mgła.
Donald Sutherland (17 lipca 1935 – 20 czerwca 2024)
Legendarny amerykański aktor kanadyjskiego pochodzenia, laureat honorowego Oscara za całokształt twórczości, ojciec aktora Kiefera Sutherlanda. „To było dobre przeżyte życie” - żegnał go syn.
Donald Sutherland
PAP/EPA/Juan Herrero
Donald Sutherland urodził się w Saint John (Nowy Brunszwik) w Kanadzie. Gdy miał 22 lata, wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie studiował w London Academy of Music and Dramatic Art. Na srebrnym ekranie zadebiutował w latach 60., szybko zdobywając rozpoznawalność i popularność. Wystąpił m.in. w filmach „Parszywa dwunastka” (1967), „Złoto dla zuchwałych” (1970), „MASH” (1970) czy „Klute” (1971). Sutherland zagrał główne role w filmie Federico Felliniego „Casanova” czy filmie szpiegowskim „Igła” (1981).
Na przestrzeni swej wieloletniej kariery Donald Sutherland zagrał w ok. 170 filmach. W ostatnich latach wystąpił m.in. w tytułach z serii „Igrzyska śmierci”, „Telefonie pana Harrigana” na podstawie powieści Stephena Kinga oraz u boku Brada Pitta w obrazie „Ad astra”.
Donald Sutherland – najlepszy aktor bez nominacji do Oscara?
Był uważany za jednego z najlepszych aktorów, którzy nigdy nie otrzymali nominacji do Oscara. W 2017 r. Sutherland został wyróżniony honorowym Oscarem za całokształt twórczości. Donald Sutherland był też laureatem nagród Złoty Glob oraz Emmy.
Jego synowie, Kiefer i Rossif, również wybrali karierę aktorską. Kiefer Sutherland jest znany m.in. z roli agenta Jacka Bauera w wielokrotnie nagradzanym kryminalnym serialu „24 godziny”, Rossif Sutherland był nominowany do Nagrody Genie za rolę Billy’ego w kanadyjskiej komedii kryminalnej „High Life” (2009).
- My, aktorzy, jesteśmy katalizatorami ludzkiej wyobraźni. To wielka odpowiedzialność, ale też wielka frajda - mówił. Donald Sutherland zmarł w Miami po długiej chorobie, miał 88 lat.
„Kiedyś uchodził za aktora bardzo seksownego, chętnie grał antybohaterów, trochę demonicznych, ale bardzo pociągających. Potem, jako starszy człowiek potrafił malować na ekranie postacie ciepłe i sympatyczne. Był fenomenem. Tytanem pracy. Wystąpił w 199 filmach i serialach” - wspominała zmarłego aktora Barbara Hollender.
Susan Wojcicki (5 lipca 1968 - 9 sierpnia 2024)
Amerykańska ekonomistka i bizneswoman, jedna z najbardziej wpływowych kobiet w branży technologicznej. W latach 2014–2023 pełniła funkcję prezesa YouTube. To w jej garażu Larry Page i Siergiej Brin stworzyli najpopularniejszą wyszukiwarkę internetową świata, Google.
Susan Wojcicki
PAP/EPA/GIAN EHRENZELLER
Susan Wojcicki urodziła się w Santa Clara w stanie Kalifornia. Jej ojciec, Stanley (Stanisław) Wojcickiego był profesorem fizyki i pochodził z Polski. W latach 1986–1990studiowała historię i literaturę na Uniwersytecie Harvarda. W kolejnych latach kontynuowała edukację na studiach ekonomicznych na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz i Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles.
Pracowała w firmie Intel, w 1998 r. wynajęła garaż twórcom Google. W kolejnym roku stanęła na czele działu marketingu Google, a rok później została wiceprezesem firmy. Wprowadziła m.in. usługi Google Grafika, Książki Google i Google Video. Opowiadała się za tym, by Google kupiło założony w 2005 r. serwis YouTube. Do przejęcia doszło w drugiej połowie 2006 r. W 2014 r. Susan Wojcicki została mianowana prezesem (CEO) YouTube. Ze stanowiska odeszła w 2023 r. Dwukrotnie trafiła na listę 100 najbardziej wpływowych kobiet magazynu „Forbes” - w 2011 r. zajęła 16. miejsce, rok później – 25.
Jej mężem był Dennis Tropea, para miała pięcioro dzieci. Susan Wojcicki zmagała się z chorobą nowotworową. Zmarła w wieku 56 lat. Prezes Google Sundar Pichai podkreślił, że Susan Wojcicki „zapisała się w historii Google”. „Trudno wyobrazić sobie świat bez niej. Była niesamowitą osobą, liderką i przyjaciółką, która wywarła ogromny wpływ na świat” - wspominał.
John Mayall (29 listopada 1933 - 22 lipca 2024)
Słynny brytyjski muzyk, multiinstrumentalista, kompozytor, bluesman, legenda muzyki rockowej. W 2024 wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame. Zainspirował tysiące młodych muzyków, w tym najważniejszych przedstawicieli generacji startujących po przełomie The Beatles i The Rolling Stones.
John Mayall
PAP/EPA/J.P.GANDUL
John Mayall przyszedł na świat w Macclesfield (hrabstwo Cheshire w Anglii) w rodzinie Murraya Mayalla, gitarzysty i entuzjasty jazzu. Dorastał, słuchając amerykańskich bluesmanów - Leadbelly'ego, Alberta Ammonsa, Pinetop Smitha czy Eddiego Langa. Uczył się gry na fortepianie, gitarze i harmonijce.
Ukończył studia, odbył obowiązkową służbę wojskową, po czym zaczął grać bluesa w półprofesjonalnej grupie The Powerhouse Four. Przeniósł się do Londynu. W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych stał się nestorem miejscowej sceny rockowej.
Przez sześć dekad John Mayall był żywą legendą bluesa, twórcą angielskiej fali, która sprawiła, że bluesa doceniono w Ameryce, założycielem i liderem Bluesbreakers. W jego zespole rozpoczynali światową karierę Eric Clapton i Jack Bruce, którzy utworzyli później pierwszą w historii rocka supergrupę The Cream i z powodzeniem kontynuowali karierę pod szyldem Blind Faith, a później solo. Z grupy Mayalla Clapton odszedł wcześniej do The Yadbirds. Spod skrzydeł Mayalla wyszły też trzy podpory innej legendy rocka – Fleetwood Mac: Peter Green, John McVie i Mick Fleetwood.
Zmarł John Mayall, mistrz Claptona, Fleetwooda, Greena
Nie żyje legenda bluesa i rocka, mistrz, który wzbogacił muzykę popularną lat 60. o czarne brzmienia i zainspirował tysiące młodych muzyków, w tym najważniejszych przedstawicieli generacji startujących po przełomie The Beatles i The Rolling Stones.
Zespół Mayalla wydał debiutancki singiel w 1964 roku i w tym samym roku otwierał koncerty Johna Lee Hookera, zaś później innych wielkich bluesmanów, w tym Sonny’ego Boya Williamsona i T-Bone’a Walkera.
Mayall wielokrotnie występował w Polsce. Urywki z jego wizyty w Warszawie z 1980 r. trafiły do filmu „Wielka majówka” w reżyserii Krzysztofa Rogulskiego, w którym wystąpili także członkowie zespołu Maanam.
- Zawsze chodziło o tę surową szczerość, z jaką blues wyraża nasze doświadczenia życiowe, coś, co wszystko łączy się w tym muzyka - mówił o bluesie w wywiadzie dla „The Guardian” w 2014 r. John Mayall zrezygnował z koncertowania, gdy miał 88 lat. Zmarł w swoim domu w Kalifornii w obecności rodziny, miał 90 lat.
Alain Delon (8 listopada 1935 - 18 sierpnia 2024)
Gigant francuskiego kina, jeden z najbardziej popularnych aktorów europejskiego filmu w latach 60. i 70, producent, scenarzysta i reżyser filmowy, symbol męskiego seksapilu. Jako aktor kreował małomównych, samotnych gangsterów lub policjantów.
Alain Delon
PAP/Lionel Hahn/ABACAPRESS.COM
Alain Delon urodził się Sceaux pod Paryżem, a jego rodzice wzięli rozwód, gdy miał cztery lata. Założyli nowe domy, mieli kolejne dzieci. Po latach artysta mówił, że „pozbyli się” go. Jako dziecko trafił do znajomych swoich rodziców, którzy stali się jego rodziną zastępczą.
Jako nastolatek rzucił szkołę, w wieku 17 lat zaciągnął się do marynarki wojennej. Trafił na wojnę do Indochin, a do Paryża w 1956 r. wrócił odmieniony. W wojsku nauczył się dyscypliny. Pracował jako kelner. Aktorka Brigitte Auber zabrała go ze sobą na festiwal filmowy w Cannes - to był pierwszy krok kariery jednej z największych gwiazd francuskiego kina. Pierwszym filmem Delona był „Gdy miesza się kobieta” Yvesa Allegreta (1957). Debiutant otrzymał kolejne propozycje, a jego wielki talent ujawnił się w obrazie „W pełnym słońcu” Rene Clementa (1960). Zagrał tam chłopaka, którego amerykański milioner wynajmuje, by sprowadził z Europy jego syna-utracjusza.
- Moje aktorskie życie składa się z sześciu ważnych rozdziałów. Te rozdziały nazywają się: Rene Clement, Luchino Visconti, Michelangelo Antonioni, Joseph Losey, Jean-Pierre Melville i Bertrand Blier - mówił Alain Delon w jednym z wywiadów. Zagrał w jednym z najciekawszych obrazów włoskiego neorealizmu „Rocco i jego bracia” Viscontiego. Reżyser ten obsadził go także w nakręconym według Lampeduzy „Lamparcie”. Inny mistrz włoskiego kina — Michelangelo Antonioni - zaoferował mu rolę w „Zaćmieniu”. Za tę kreację Delon dostał nagrodę w Cannes.
Alain Delon, legenda francuskiego kina
Na przełomie lat 60. i 70. Delon stał się gwiazdą filmów gangsterskich i kryminalnych. „Klan Sycylijczyków”, „Samuraj”, „Borsalino”, „Glina”, „W kręgu zła”, „Flic Story”, „Śmierć człowieka skorumpowanego” - te tytuły określiły na całe lata jego emploi, stał się gwiazdą filmów spod znaku czarnego kina. — Sensacja to gatunek, który przetrwał wszystkie epoki i wszystkie mody. Dlatego go lubię. To prawdziwe kino – podkreślał.
Alain Delon święcił sukcesy komercyjne i artystyczne. Z Dalidą śpiewał w przeboju piosence „Paroles... paroles...”. Za rolę alkoholika w surrealistycznej komedii „Nasza historia” (1984) otrzymał nagrodę Césara. Wypracował własną markę mebli, odzieży, perfum i papierosów. W 2019 r. na 72. Festiwalu w Cannes otrzymał honorową Złotą Palmę za całokształt twórczości.
O jego romansach rozpisywała się prasa. Jego pierwszą wielką miłością była 20-letnia wówczas Romy Schneider, opromieniona sławą po rolach cesarzowej Sisi. Ich związek był burzliwy, rozstali się. Wkrótce potem Delon zaręczył się z Natalie Barthelemy, by wziąc rozwód w cztery lata po ślubie. Później wśród jego partnerek wymieniano Mireille Darc, Valerie Kaprisky, Brigitte Nielsen, Anne ParillaudRosalie van Breemen.
W XXI wieku wycofał się z życia zawodowego. Mówił, że jego reżyserzy nie żyją, odeszli też już jego ekranowi partnerzy: Jean Gabin, Jean-Pierre Cassel, Jean-Claude Brialy, Jean-Louis Trintignant, Jean-Paul Belmondo, jego przyjaciółka Jeanne Moreau.
Alain Delon miał 88 lat. "Zmarł spokojnie w swoim domu w Douchy, w otoczeniu trójki dzieci i rodziny" - podała w komunikacie jego rodzina.
Sven-Goran Eriksson (5 lutego 1948 - 26 sierpnia 2024)
Szwedzki trener piłkarski, a wcześniej piłkarz grający na pozycji prawego obrońcy, były selekcjoner reprezentacji Anglii, który na początku roku publicznie ujawnił, że zmaga się z chorobą nowotworową i że pozostał mu - w najlepszym razie - rok życia.
Sven-Goran Eriksson
PAP/EPA/MAHMOUD KHALED
Sven-Goran Eriksson jako zawodnik grał m.in. w szwedzkich klubach w drugiej lidze. Po zakończeniu kariery piłkarskiej w 1975 roku rozpoczął pracę szkoleniowca.
Prowadził wiele klubów i reprezentacji narodowych. Zaczynał w 1977 r. w Degerfors IF, później przez cztery sezony był szkoleniowcem IFK Göteborg, z którym zdobył mistrzostwo Szwecji, dwa razy Puchar Szwecji oraz Puchar UEFA (1982). Następnie prowadził Benficę - w Portugalii spędził dwa sezony, a jego drużyna dwa razy triumfowała w ekstraklasie. Z Portugalii przeniósł się do Włoch, gdzie znalazł zatrudnienie najpierw w Romie, a potem w Fiorentinie. Prowadził także Sampdorię i Lazio, z którym zdobył Puchar Zdobywców Pucharów i Superpuchar UEFA, na kilka lat wrócił też do Benfiki.
W 2001 r. Sven-Goran Eriksson został pierwszym w historii zagranicznym selekcjonerem reprezentacji Anglii. Drużynę „Lwów Albionu” prowadził do 2006 roku. Był też selekcjonerem Meksyku, Wybrzeża Kości Słoniowej i Filipin, a w Anglii prowadził Manchester City i Leicester City.
Był jednym z trzech szkoleniowców - obok Giovanniegp Trapattoniego i Arsèna Wengera - który prowadził drużynę w finałach trzech najważniejszych europejskich rozgrywek klubowych – o Puchar UEFA (trzykrotnie), Puchar Europy Mistrzów Klubowych i Puchar Zdobywców Pucharów.
Po ogłoszeniu, że ze względu na raka trzustki pozostał mu rok życia, Eriksson spełnił swoje wielkie marzenie i usiadł na ławce jako trener Liverpoolu w meczu charytatywnym, w którym legendy Liverpoolu mierzyły się na Anfield z Ajaksem Amsterdam. Eriksson mówił po meczu, że była to „absolutnie cudowna chwila”. Liverpool wygrał ten mecz 4:2.
- Trzeba nauczyć się akceptować to (życie) takie jakim jest. Na szczęście na koniec ludzie powiedzą, „tak, był dobrym człowiekiem”, ale nie wszyscy to powiedzą. Mam nadzieję, że zapamiętacie mnie jako pozytywnego faceta, który próbował zrobić wszystko co może – mówił po tym, gdy poznał diagnozę stanu swego zdrowia.
Już po ogłoszeniu nie dającej nadziei diagnozy były selekcjoner reprezentacji Anglii mówił, że chciałby być wspominany jako „dobry człowiek”. - Dziękuję wam za wszystko, trenerom, graczom, kibicom, to było fantastyczne. Dbajcie o siebie i dbajcie o swoje życie. I żyjcie nim. Cześć - zakończył.
James Earl Jones (17 stycznia 1931 - 9 września 2024)
Amerykański aktor filmowy, teatralny i telewizyjny. Wyróżniał go charakterystyczny basowy głos. Był jednym z najpopularniejszych czarnoskórych aktorów amerykańskich ostatnich dziesięcioleci. To jego głosem mówił kultowy Darth Vader w „Gwiezdnych wojnach” i Mufasa w „Królu Lwie”. Był jednym z niewielu artystów, którym udało się zdobyć cztery nagrody: Oscara, Emmy, Grammy i Tony.
James Earl Jones
PAP/Photoshot
James Earl Jones urodził się w miejscowości Arkabutla w stanie Mississippi. Jego ojciec opuścił dom, a później został aktorem w Nowym Jorku i Hollywood - syn poznał go, gdy sam był młodym mężczyzną. Gdy miał 5 lat, jego rodzina przeniosła się do Michigan. Dla chłopca była to trauma, która spowodowała, że zaczął się jąkać. Słabość tę pomógł mu przezwyciężyć nauczyciel, który zachęcał go do czytania wierszy na głos.
Studiował na wydziale teatralnym na Uniwersytecie Michigan. W latach 1953-55 służył w amerykańskiej armii. Po powrocie do cywila zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie uczył się aktorstwa. Wkrótce zaczął otrzymywać główne role w szekspirowskich produkcjach teatralnych. Zadebiutował w filmie w 1964 roku jako bombardier w „Dr. Strangelove” Stanleya Kubricka. W 1967 r. James Earl Jones został obsadzony w roli boksera Jacka Johnsona w teatralnej produkcji „Wielka nadzieja białych” - co zmieniło jego karierę i przyniosło nagrodę Tony. Powtórzył tę rolę trzy lata później w adaptacji filmowej, stając się drugim Afroamerykaninem, po Sidneyu Poitier, który został nominowany do Oscara. Za występ zdobył Złoty Glob dla najbardziej obiecującego aktora.
W historii kina zapisał się dzięki występowi, który zajął mu kilka godzin. W połowie lat 70. twórca „Gwiezdnych wojen” George Lucas obsadził w roli Dartha Vadera brytyjskiego aktora Davida Prowse'a, ale chciał, by kto inny użyczył tej postaci głosu. James Earl Jones nagrał wszystkie swoje kwestie w ciągu kilku godzin i nie został wymieniony w napisach końcowych filmu. Później wspominał, że zapłacono mu 7000 dolarów, co uznał w chwili wypłaty za dobre pieniądze.
W latach 70. wystąpił w wielu pamiętnych rolach: jako Alex Haley w serialu telewizyjnym „Korzenie: Następne pokolenia”, wódz Thulsa Doom w „Conanie Barbarzyńcy”, afrykański król w „Królestwie w Ameryce” czy admirał Greer w „Polowaniu na Czerwony Październik”. Jego głos zapewnił mu angaż do słynnego filmu animowanego „Król Lew” (1994) i jego kolejnej wersji z 2019 r. Był jedynym członkiem obsady, który powtórzył swoją rolę z pierwszego filmu.
Przez lata występował gościnnie w dziesiątkach seriali telewizyjnych, od „L.A. Law” po „Ulicę Sezamkową”, regularnie pojawiał się na scenie i użyczył swojego głębokiego głosu w wielu produkcjach, m.in. „The Simpsons”. W 2011 r. otrzymał Oscara za całokształt twórczości.
Jones żartował, że ludzie w miejscach publicznych czasami nie rozpoznawali go, dopóki nie usłyszeli jego głosu. Zmarł w wieku 93 lat, ostatnie chwile spędził otoczony rodziną.
Maggie Smith (28 grudnia 1934 - 27 września 2024)
Nestorka brytyjskiego kina, jedna z najwybitniejszych aktorek na Wyspach, laureatka dwóch Oscarów. Otrzymała Order Imperium Brytyjskiego oraz honorowy tytuł szlachecki. Laureatka wielu wyróżnień - dwóch Oscarów, pięciu nagród BAFTA, czterech - Emmy, jednej Tony, pięciu Nagród Gildii Aktorów Ekranowych i trzech Złotych Globów.
Maggie Smith
PAP/EPA/ANDY RAIN
Maggie Smith urodziła się Ilford, dzielnicy Londynu, w rodzinie Nathaniela Smitha, lekarza patologa pracującego na Uniwersytecie Oksfordzkim i sekretarki Margaret Little. Gdy miała cztery lata, jej rodzina przeprowadziła się do Oksfordu. Do szesnastego roku życia uczyła się w Oxford High School, a potem wybrała aktorstwo. Karierę sceniczną rozpoczęła na w 1952 r. studiach w Oxford Playhouse. Zadebiutowała na Broadwayu w sztuce „New Faces of '56”. W 1963 r. zyskała angaż do The National Theatre.
Na srebrnym ekranie po raz pierwszy pojawiła się w 1956 r. w filmie „Child in the House”. Była sześciokrotnie nominowana do Oscara, odebrała dwie statuetki przyznawane przez Akademię - pierwszą za rolę nauczycielki w „Pełni życia panny Brodie” (1969), drugą - za drugoplanową rolę w „Suicie kalifornijskiej” (1978). Pierwszą nominację otrzymała w 1965 r. za drugoplanową rolę Desdemony w filmowej adaptacji „Otella”, w którym grała u boku Laurence’a Oliviera, Dereka Jacobiego i Michaela Gambona.
Brytyjka wystąpiła w dwóch filmach Agnieszki Holland – „Tajemniczy ogród” (1994) i „Washington Square” (1997). W XXI wieku popularność aktorce przyniosła rola prof. McGonagall w serii filmów o Harrym Potterze (2001–2011) oraz Violet Crawley w serialu „Downton Abbey”. Maggie Smith zmarła w szpitalu w Londynie, miała 89 lat. „Była z przyjaciółmi i rodziną do końca. Pozostawiła dwóch synów i pięcioro kochających wnucząt, którzy są zdruzgotani stratą swojej niezwykłej matki i babci” – oświadczyli jej bliscy.
Kris Kristofferson (22 czerwca 1936 - 28 września 2024)
Amerykański aktor, piosenkarz, kompozytor, autor tekstów piosenek. Uznawany za jednego z najważniejszych wykonawców muzyki folk i country. On, Johnny Cash, Waylon Jennings i Willie Nelson założyli w 1985 r. grupę The Highwaymen, znaną m.in. z przeboju „Highwayman”.
Kris Kristofferson
PAP/EPA/STEFFEN SCHMIDT
Kris Kristofferson urodził się w Brownsville w Teksasie jako najstarsze dziecko Mary Ann i Larsa Henry’ego Kristoffera Kristoffersona, generała Sił Powietrznych USA. Jego ojciec miał szwedzkie, matka angielskie, szkocko-północnoirlandzkie, niemieckie, szwajcarsko-niemieckie i holenderskie pochodzenie. Z powodu służby wojskowej swego ojca, w dzieciństwie często zmieniał miejsce zamieszkania. Rodzina osiadła w końcu w San Mateo w Kaliforni, gdzie Kris Kristofferson ukończył szkołę średnią. Przyszły muzyk studiował filozofię w Poloma College w Claremont w stanie Kalifornia, a następnie otrzymał stypendium i podjął studia na wydziale historii literatury angielskiej na Uniwersytecie Oksfordzkim.
Za namową ojca wstąpił do wojska, gdzie doszedł do stopnia kapitana i został pilotem śmigłowca. W połowie lat 60. dostał propozycję wykładania literatury w prestiżowej akademii West Point, ale postanowił zmienić w życiu wszystko i zajął się pisaniem piosenek. Pracował jako robotnik w studiach w Nashville i czekał na okazję. Poznał tam Johnny’ego Casha – piosenka „Sunday Morning Coming Down" została wybrana jako piosenka roku 1970 przez Country Music Association. I tak zaczęła się jego muzyczna kariera. Był autorem wielu piosenek country, był trzynastokrotnie nominowany do nagrody Grammy, trzykrotnie odbierał statuetkę. Otrzymał Grammy m.in. w 1970 roku za balladę „Help Me Make It Through The Night”, która stała się wielkim, światowym przebojem. W 2004 roku trafił do Country Music Hall of Fame, dziesięć lat później odebrał Grammy za całokształt twórczości.
Na początku lat 70. rozpoczął przygodę z kinem. W 1976 roku zdobył Złoty Glob za kreację w „Narodzinach gwiazdy”, gdzie partnerował Barbrze Streisand. Streisand relacjonowała, że odkryła go w nocnym klubie Troubadour w Los Angeles i sprawiła, że otrzymał rolę. Kris Kristofferson miał już wówczas za sobą główne role w dwóch bardzo różnych filmach - „Alicja już tu nie mieszka” Martina Scorsese, gdzie partnerował Ellen Burstyn i w westernie Sama Peckinpaha „Pat Garrett i Billy Kid”, gdzie wcielił się w tytułowego Billy'ego Kida.
Kris Kristofferson zagrał w ponad 50 filmach i serialach, takich jak „Konwój” Peckinpaha, „Wrota niebios” Michaela Cimino, „W zawieszeniu” i „Na granicy” Johna Saylesa. W trylogii „Blade” z Wesleyem Snipesem aktor wcielił się w łowcę wampirów, Abrahama Whistlera. Zagrał w „Ostatnim filmie”, kontynuacji „Easy Rider” i „Haeven’s Gate” – kontynuacji „Łowcy jeleni” Cimino.
Często podkreślał, że ważne dla niego było pisanie. – Nie nagrałbym płyt, gdybym nie pisał. Nie odbyłbym tras koncertowych. I nigdy nie zostałbym poproszony o zagranie w filmie, gdybym nie był znany jako autor – mówił w 2006 r. w wywiadzie dla magazynu internetowego Country Standard Time.
Kris Kristofferson zmarł w swoim domu na Maui na Hawajach. Miał 88 lat.
Philip Zimbardo (23 marca 1933 - 14 października 2024)
Amerykański psycholog, profesor Uniwersytetu Stanforda, autor jednego z najbardziej znanych eksperymentów, słynnego stanfordzkiego eksperymentu więziennego, pomysłodawca miejsca spotkań w katowickim Nikiszowcu, nazwanego od jego nazwiska Centrum Zimbardo, przewodniczący Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Prof. Philip Zimbardo
PAP/CTK Photo/Katerina Sulova
Philip Zimbardo urodził się w Nowym Jorku w rodzinie włoskich imigrantów. W dzieciństwie chorował i przez długi czas był hospitalizowany. W tym czasie nauczył się czytać. W 1954 r. ukończył studia w Brooklyn College, pięć lat później doktoryzował się z psychologii na Uniwersytecie Yale. W latach 1960–1967 wykładał na Uniwersytecie Yale, Uniwersytecie Columbia, Kolegium Barnarda oraz Uniwersytecie Nowojorskim. Był autorem wielu książek, z których najbardziej znana to „Psychologia życia”. Działał na rzecz popularyzacji psychologii, występując w cyklu programów „Discovering Psychology”. Był przewodniczącym Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Najbardziej znane są jego dokonania w dziedzinie psychologii społecznej oraz badania nad nieśmiałością. Zajmował się też psychologią zła, terroryzmu i dehumanizacji. Badania te zaowocowały wydaniem w 2007 przełomowej książki „Efekt Lucyfera: Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?". Opublikował też, wraz z Johnem Boydem książkę „Paradoks czasu”, ukazującą czas i zarządzanie nim przez pryzmat perspektyw, w których żyje współczesny człowiek.
W 1971 r. na Uniwersytecie Stanforda Zimbardo przeprowadził na grupie 24 ochotników eksperyment więzienny. Uczestnicy zostali losowo podzieleni na dwie grupy: „strażników” i „więźniów”. Badano efekty symulacji życia więziennego. Po kilku dniach, paru „strażników” zaczęło wykazywać cechy sadystyczne w stosunku do „więźniów”. Eksperyment wywołał wiele kontrowersji w świecie nauki, został przerwany, ponieważ studenci wykazywali szereg niepokojących zachowań.
Żona Zimbardo, Christina Maslach, Polka z pochodzenia, jest profesorem psychologii na University of California w Berkeley. Była jedną z pierwszych osób, które uświadomiły profesorowi Zimbardo, że jego eksperyment wymyka się spod kontroli.
Pod patronatem Philip Zimbardo w Katowicach w 2014 powstało miejsce wsparcia lokalnej młodzieży. Po śmierci profesora prezydent Katowic Marcin Krupa napisał, że Zimbardo miał bliski związek z Katowicami. „To właśnie na historycznym osiedlu Nikiszowiec założył pierwsze na świecie Zimbardo Youth Center, centrum dla młodzieży, mające na celu wspieranie ich rozwoju oraz inspirowanie do działań prospołecznych. Często podkreślał, że Nikiszowiec to idealne miejsce do realizacji jego wizji, pomagającej młodym ludziom odkrywać swój potencjał i rolę w społeczeństwie” - dodał.
Liam Payne (29 sierpnia 1993 – 16 października 2024)
Brytyjski piosenkarz i autor tekstów, były członek zespołu One Direction.
Liam Payne
REUTERS/Neil Hall
Urodzony w Wolverhampton Liam Payne miał 16 lat, gdy został członkiem One Direction. Grupa zajęła trzecie miejsce w siódmej brytyjskiej edycji programu X Factor, po czym podpisała kontrakt z wytwórnią Syco Music. Zespół One Direction tworzyli Liam Payne, Niall Horan, Harry Styles, Louis Tomlinson i Zayn Malik. Grupa sprzedała na całym świecie ponad 70 milionów płyt. Najbardziej znane przeboje One Direction to „What Makes You Beautiful”, „Night Changes” i „Steal My Girl”.
W 2016 roku zespół zawiesił działalność na czas nieokreślony. Payne rozpoczął karierę solową, wypuszczając debiutancki singiel „Strip That down” z udziałem Quavo, amerykańskiego rapera. Jego inne hity to „For You” nagrany z brytyjską piosenkarką Ritą Oro oraz „Get Low”. W 2019 roku Payne w wywiadzie przyznał, że przechodzi terapię. Ujawnił, że w czasie szczytowej popularności kapeli zaczął nadużywać alkoholu i leku na epilepsję w związku z wahaniami nastroju, których doświadczał. W 2017 roku został ojcem – jego ówczesna partnerka, Cheryl Cole, urodziła syna - para rozstała się rok później.
Liam Payne zginął po upadku z trzeciego piętra hotelu w Buenos Aires. Ratownicy stwierdzili śmierć na miejscu. - Nie można było nic zrobić - powiedział Alberto Crescenti, szef służb ratunkowych. W reakcji na śmierć swego idola setki fanów gromadziły się przed budynkiem.
W pokoju hotelowym, w którym przed śmiercią przebywał piosenkarz, znaleziono biały proszek, który mógł być narkotykiem. Wcześniej personel hotelu wezwał policję zgłaszając, że „agresywny mężczyzna, który mógł być pod wpływem narkotyków i alkoholu (...) niszczy pokój”.
