Nieobecność może skutkować pozbawieniem diety

Podstawowe obowiązki radnego gminy zostały określone w przepisach [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B62459AA575BA6C777A01D3D2C2D0FD7?id=163433]ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)[/link].

Zgodnie z treścią jej art. 23 ust. 1 radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej gminy, utrzymywać stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmować zgłaszane przez mieszkańców postulaty, które następnie przedstawia organom gminy do rozpatrzenia.

Przepis ten stanowi jednocześnie, że radny nie jest związany instrukcjami swoich wyborców, co oznacza, że jego mandat jest mandatem wolnym.

Ponadto – jak wynika z treści art. 24 gminnej ustawy ustrojowej – radny jest obowiązany brać udział w pracach rady i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany.

Szczególne obowiązki wykonują radni, których określę jako funkcyjnych. Ustawa o samorządzie gminnym nakłada bowiem szczególne zadania na przewodniczącego rady i pośrednio na jego zastępców.

Zgodnie bowiem z treścią art. 19 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym zadaniem przewodniczącego jest organizowanie prac rady oraz prowadzenie jej obrad. Zadania te może wykonywać także wyznaczony przez przewodniczącego zastępca.

[srodtytul]Nie tylko udział w sesji[/srodtytul]

W jaki sposób radni powinni się wywiązywać ze swoich obowiązków? Omówmy te kwestie po kolei.

Po pierwsze radny musi utrzymywać stałą więź z mieszkańcami, w szczególności po to, aby przyjmować ich uwagi (postulaty) dotyczące spraw całej gminy czy nawet ich spraw indywidualnych. Sposób wykonywania tego obowiązku w dużej mierze będzie zależał od tego, z jaką gminą mamy do czynienia: wiejską czy miejską.

[b]W gminach wiejskich mieszkańcy mają bowiem większe szanse na nieformalne spotkania (kontakty) z radnymi niż w miastach. [/b]

Jednak i tak podstawą do utrzymywania stałych kontaktów z mieszkańcami są regularne dyżury radnych. Niekoniecznie muszą się one odbywać w pomieszczeniach udostępnionych przez urząd gminy, ale także w innych miejscach publicznych, np. w centrach handlowych.

Po drugie radny ma obowiązek uczestniczyć w pracach rady, jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany. Obowiązek ten realizuje się przede wszystkim przez obecność radnego na posiedzeniach rady i jej komisji, w szczególności tych, których jest członkiem, ale nie tylko. Radny realizuje go, zabierając głos w dyskusji czy uczestnicząc w głosowaniach.

Jeżeli chodzi o zadania przewodniczącego, to realizuje je on m.in. przez zwołanie sesji rady, ustalenie porządku obrad, zawiadomienie radnych i lokalnej społeczności o terminie, miejscu i porządku obrad oraz prowadzenie obrad (otwarcie i zamknięcie sesji, prowadzenie dyskusji, udzielanie i odbieranie głosu, przeprowadzanie głosowań itp.).

[srodtytul]Brak kar ustawowych[/srodtytul]

Czy radnego, który nie wykonuje swoich obowiązków, można w jakiś sposób zdyscyplinować? Możliwości w tym zakresie są znacznie ograniczone. Ustawa o samorządzie gminnym nie przewiduje bowiem w swoich przepisach żadnych sankcji, które mogą być na radnych nałożone jako konsekwencja niewłaściwego wykonywania obowiązków ustawowych.

W szczególności radnego nie można pozbawić mandatu. Jest to bowiem możliwe jedynie w przypadkach określonych w art. 190 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0BDC304D0DFAF9A6757FB28AE730DA57?id=170645]ustawy z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 159, poz. 1547 ze zm.)[/link].

Zgodnie z tym przepisem radny może stracić mandat wyłącznie w przypadku:

- odmowy złożenia ślubowania,

- niezłożenia w terminie oświadczenia o swoim stanie majątkowym,

- naruszenia przepisów antykorupcyjnych,

- wyboru na wójta,

- utraty biernego prawa wyborczego (np. skazanie).

Jako przyczyny wygaśnięcia mandatu przepis ten wskazuje ponadto zrzeczenie się mandatu oraz śmierć radnego. Tylko wystąpienie jednej z wymienionych okoliczności skutkuje wygaśnięciem mandatu radnego.

[srodtytul]Możliwe potrącenia[/srodtytul]

Przepisy ustawy o samorządzie gminnym pozwalają jednak na zastosowanie wobec niesolidnych radnych pewnych sankcji. [b]Najważniejszą i chyba najbardziej dotkliwą z nich jest możliwość pozbawienia radnego diet. [/b]Sankcja ta może być zastosowana w zasadzie tylko w jednym przypadku – nieobecności na posiedzeniu rady, jej komisji czy instytucji samorządowych, do których radny został desygnowany.

Oczywiście [b]sankcja taka jest możliwa do zastosowania tylko wtedy, gdy przepisy uchwały w sprawie zasad, na jakich radnym przysługują diety, możliwość taką wyraźnie przewidują.[/b] Określenie zasad dokonywania potrąceń jest szczególnie ważne w razie przyznania radnym diet wypłacanych w formie ryczałtu.

Inną możliwą do zastosowania sankcją jest odwołanie radnego z zajmowanej funkcji. Przykładem może być odwołanie z funkcji powierzonej w zewnętrznej instytucji samorządowej czy też z funkcji przewodniczącego (wiceprzewodniczącego) rady.