Ekspozycja „Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX i XXI wieku” w MSN w tytule bezpośrednio nawiązuje do słynnej wystawy w 1955 roku, zwanej od miejsca prezentacji „Arsenałem”, której pełna nazwa brzmiała „Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”. Ta legendarna wystawa uznawana jest za symbol nadchodzącej politycznej odwilży i zerwania z realizmem socjalistycznym. Mimo że zorganizowana została z aprobatą komunistycznych władz w celach propagandowych - w ramach V Światowego Międzynarodowego Festiwalu Młodzieży i Studentów, artyści mogli na niej dać wyraz indywidualnej ekspresji. Tak jak zrobili to przypomniani w MSN Marek Oberländer czy Andrzej Wróblewski, którzy o traumach wojny mówili w sposób osobisty, a przez to wstrząsający.
Picasso – ikona sztuki XX wieku
Natomiast w wizualnej koncepcji obecnej wystawy dominują odwołania do „Guerniki” Pabla Picassa z 1937 rok, ikony sztuki XX wieku. Dzięki wypożyczonej w Madrycie fotograficznej dokumentacji Dory Maar, ówczesnej partnerki artysty, możemy dowiedzieć się, jak powstawała koncepcja tego monumentalnego dzieła i poznać zachodzące w nim zmiany. - To uniwersalny antywojenny obraz – podkreśla w rozmowie z „Rz” Joanna Mytkowska, dyrektorka MSN. – Jak piszą interpretatorzy, w „Guernice” zawarta jest historia XX wieku, od pierwszy dywanowego nalotu do mordowania ludności cywilnej na masową skalę. Picasso szuka niej wizualnego języka dla nowoczesnej tragedii, zapoczątkowanej przez wojnę domową w Hiszpanii i spotęgowanej przez II wojnę światową.
W części poświęconej latom 50., ponownie oglądamy „Guernicę” - na kopii w mniejszej skali autorstwa Wojciecha Fangora. Podczas Światowego Festiwal Młodzieży i Studentów w 1955 roku kopia ta była częścią ulicznej dekoracji w Warszawie na Marszałkowskiej.
Kuratorzy przypominają nam jeszcze, że także współczesna artystka Goshka Macuga zaczerpnęła inspirację z „Guerniki”, tworząc projekt, w którym znaczącą role pełnił odwzorowujący ja gobelin z nowojorskiej siedziby ONZ , będący tłem wielu politycznych wystąpień.
Rok Antyfaszystowski
O idei wystawy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej Joanna Mytkowska mówi nam: - Postanowiliśmy przypomnieć trochę zapomnianą tradycję sztuki antywojennej. Ta sztuka ma bardzo wiele wątków. Zaczyna się gdzieś w republice weimarskiej, gdy artyści krytykowali militaryzm po tej masakrze, jaką była I wojnie światowej. Stąd m.in. na naszej wystawie George Grosz jako klask sztuki antywojennej. Przechodząc do polskich przykładów, przede wszystkim odwołujemy się do Grupy Krakowskiej jako najbardziej wyrazistej formacji nastawionej pokojowo i antyfaszystowsko. Zajmujemy się też globalnym ruchem antywojennym, pokazując np. obraz z 1936 roku znanej amerykańskiej artystki Alice Neel .
