Zalecenia wydane przez poradnię są dla szkoły wiążące

Każde dziecko, które ma trudności z nauką, odnalezieniem się w społeczności szkolnej, a także przejawiające wyjątkowe zdolności, powinno być objęte w szkole specjalną pomocą. Nie powinna się ona ograniczać do uczestnictwa w dodatkowych zajęciach. Również na obowiązkowych lekcjach nauczyciele powinni wspierać dobre strony uczniów i stymulować te wymagające poprawy. W wielu przypadkach, aby uzyskać właściwą pomoc, warto przeprowadzić specjalistyczną diagnozę w poradni pedagogiczno-psychologicznej (PPP). Na jej podstawie poradnia może wydać opinię lub orzeczenie, w którym wskaże odpowiednie metody, sposoby i formy pracy.

W jakiej sprawie

Do 31 stycznia tego roku przepisy prawa precyzowały, w jakich sprawach poradnie mogą wydawać opinie. Obowiązujące od 1 lutego rozporządzenie w  sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych (DzU z 2010 r. nr 228, poz. 1488) nie wymienia katalogu opinii. Określa jedynie, że poradnie mogą wydawać opinie w sprawach określonych w innych przepisach oświatowych oraz w sprawach związanych z kształceniem i wychowaniem dzieci. Rodzic musi zwrócić się do poradni, a ta wydać opinię o:

? o objęciu ucznia nauką w klasie terapeutycznej zgodnie z  rozporządzeniem MEN z 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy pedagogiczno-psychologicznej, decyzję podejmuje dyrektor szkoły,

? w sprawie zwolnienia do końca danego etapu edukacyjnego ucznia z wadą słuchu, głęboką dysleksją rozwojową, afazją, niepełnosprawnościami sprzężonymi lub autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z nauki drugiego języka obcego (zgodnie z rozporządzeniem MEN z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych dyrektor szkoły zwalnia z nauki na wniosek rodzica i na podstawie opinii),

? o specyficznych trudnościach w uczeniu się, czyli o dysleksji (zgodnie z rozporządzeniem MEN z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych),

? o odroczeniu spełnienia obowiązku szkolnego (dotyczy dzieci siedmio- i sześcioletnich, które nie osiągnęły dojrzałości szkolnej na podstawie ustawy o systemie oświaty).

Ponadto może wydać opinię w każdej sprawie, o którą zawnioskuje rodzic, o ile dotyczy ona edukacji. Rodzic może np. poprosić o opinię:

? o szczególnych uzdolnieniach (z tym że szkoła jest zobowiązana pomóc uczniowi zdolnemu, mimo braku opinii, na podstawie rozporządzenia MEN z 17 listopada 2010 r. w  sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy pedagogiczno-psychologicznej),

? o pozostawieniu ucznia klas  I – III na drugi rok w tej samej klasie (opinia poradni nie jest wymagana w tej sprawie, rada pedagogiczna może podjąć decyzję na wniosek rodziców, jednak opinia taki wniosek może uzasadnić).

Badania na wniosek

Do poradni dzieci zgłaszane są wyłącznie przez rodziców lub ich prawnych opiekunów. Na  ich wniosek przeprowadzane są badania diagnostyczne oraz wydawane opinie czy orzeczenia. Formalnie szkoła, przedszkole, placówka służby zdrowia lub inna instytucja nie ma prawa skierować dziecka na badanie. Placówki te mogą jedynie poinformować rodziców o potrzebie ich przeprowadzenia. Wzory wniosków o przeprowadzenie badań diagnostycznych i wydanie opinii dostępne są w każdej poradni. Wiele poradni zamieszcza je na swojej stronie internetowej, skąd można je pobrać i wydrukować. Do wniosku można dołączyć posiadaną dokumentację, np. wyniki obserwacji i badań psychologicznych. Poradnia może też poprosić rodziców o te dodatkowe dokumenty. Przedstawienie ich może znacznie ułatwić proces diagnostyczny. Jeśli w celu wydania opinii niezbędne jest przeprowadzenie badań medycznych, rodzice powinni przedstawić odpowiednie zaświadczenie lekarskie (w przypadku dziecka z ADHD np. od lekarza psychiatry).

Opinię o wynikach badań otrzymują rodzice dziecka oraz za ich zgodą instytucje kierujące (szkoła, przedszkole, lekarz itp.). Rodzic może ją zanieść do szkoły, ale nie musi. Od 1 września szkoła ma obowiązek objąć każdego ucznia pomocą, który ma opinię poradni, co musi być ujęte w dokumentacji szkolnej, a rodzice mogą uczestniczyć w posiedzeniach zespołów nauczycieli zalecających określone formy pomocy. Konsultacje z nauczycielami w sprawie dziecka pracownicy poradni mogą odbywać za pisemną zgodą rodziców.

Czego nie może zabraknąć

Opinia poradni musi zawierać m.in.:

? diagnozę poziomu rozwoju (w tym określać indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, możliwości psychofizyczne ucznia oraz mechanizm wyjaśniający jego funkcjonowanie). Jest to tzw. część diagnostyczna, w której specjaliści (pracownicy poradni) opisują i analizują przeprowadzone badania i ich wyniki,

? zalecane formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej, czyli dokładne wskazówki, w jaki sposób należy wspierać dane dziecko na zajęciach obowiązkowych, a jeśli jest taka potrzeba, również na dodatkowych.

Od opinii nie można się odwołać. Nie jest ona bowiem decyzją w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Ponadto część wydawanych przez poradnię opinii ma dla szkoły tylko wartość opiniotwórczą. Decyzję o realizacji zaleceń poradni podejmuje dyrektor placówki lub organ prowadzący (np. o wcześniejszym przyjęciu dziecka do klasy pierwszej) lub rada pedagogiczna (np. w sprawie niepromowania ucznia klas I – III). Szkoła może na przykład nie prowadzić zajęć socjoterapeutycznych, logopedycznych, korekcyjno-kompensacyjnych, jeśli w szkole nie ma osoby uprawnionej do prowadzenia tego rodzaju zajęć. Jednak po przedstawieniu opinii zalecającej takie zajęcia ma obowiązek je zorganizować.

Nie każda ma prawo wydawać

W publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (w tym w poradniach specjalistycznych) działają zespoły orzekające, które wydają orzeczenia m.in. o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej.

Rozporządzenie z 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (DzU nr 228 poz. 1490) wymienia, dla jakich uczniów szkoły ogólnodostępne i integracyjne są zobowiązane dostosować warunki nauki. Od 1 września kształcenie specjalne (nie można tego mylić z kształceniem w szkołach specjalnych), czyli dostosowane do indywidualnych potrzeb, szkoła musi zorganizować dla uczniów:

> niesłyszących i słabosłyszących,

> niewidomych, słabowidzących,

> z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,

> z upośledzeniem umysłowym,

> z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,

> z niepełnosprawnościami sprzę- żonymi,

> niedostosowanych społecznie,

> zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

Zatem tylko dla uczniów z wymienionymi niepełnosprawnościami i dysfunkcjami poradnia może wydać orzeczenie. Należy zauważyć, że w końcu wyraźnie zapisano, że uczniowie z afazją i zespołem Aspergera także mogą otrzymać orzeczenie. Z drugiej strony katalog ten nie wymienia całościowych zaburzeń zachowania. W efekcie niektóre poradnie nie chcą wydawać orzeczeń dzieciom, które wykazują zaburzenia zachowania, ale nie jest to zespół Aspergera. Fundacja „Wszystko jasne" chce, aby Ministerstwo Edukacji Narodowej zinterpretowało przepisy. Gdy MEN wyda interpretację, poinformujemy o tym na łamach „Rz".

Ponadto w miejsce dotychczas stosowanych w rozporządzeniach czterech kategorii uczniów: niedostosowanych społecznie, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, zagrożonych uzależnieniem i z  zaburzeniami zachowania; wprowadzono dwie: uczniów niedostosowanych społecznie oraz uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

MEN podkreśla, że zarówno definiowane we wcześniejszych przepisach zaburzenia zachowania, jak i zagrożenie uzależnieniem, stanowią  objawy niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym i dlatego nie zostały wyodrębnione w nowych regulacjach jako odrębne przesłanki do organizacji kształcenia specjalnego.

Zespoły orzekające wydają orzeczenia dla uczniów szkół mających siedzibę na terenie działania poradni. Z tym że dla dzieci, które jeszcze nie rozpoczęły nauki szkolnej, orzeczenia takie wydają poradnie właściwe ze względu na miejsce zamieszkania. W sprawach dzieci niewidomych i słabowidzących, niesłyszących i słabosłyszących oraz dzieci z autyzmem orzekać mogą tylko poradnie wskazane przez kuratora oświaty. Rodzice zatem muszą sprawdzić, czy dana poradnia ma prawo wydać orzeczenie, np. dla dziecka z zespołem Aspergera.

Wolno się odwołać

Orzeczenie, tak jak opinia, wydawane jest na pisemny wniosek rodzica (lub opiekuna prawnego), w przypadku zaś uczniów pełnoletnich – na ich wniosek. Do wniosku należy dołączyć odpowiednią dokumentację uzasadniającą wniosek, np. posiadane opinie i zaświadczenia, wyniki badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich. Jeżeli rodzice nie posiadają niezbędnej dokumentacji w postaci opinii i badań psychologicznych lub pedagogicznych, poradnia zobowiązana jest do ich przeprowadzenia.

Zespół orzekający może zwrócić się bezpośrednio do nauczycieli szkoły, do której uczęszcza dziecko, z prośbą o przygotowanie informacji o uczniu na temat jego problemów dydaktycznych, wychowawczych. Powinien jednak poinformować o tym rodziców, a ci mogą uczestniczyć w posiedzeniu zespołu orzekającego, a zatem mieć wpływ na jego ustalenia. Warto korzystać z tego uprawnienia. Informacje rodziców, którzy wiedzą najwięcej o dziecku, znają jego mocne strony i ograniczenia, mogą być bardzo pomocne przy konstruowaniu zaleceń w orzeczeniach. Przewodniczący zespołu orzekającego ma obowiązek powiadomić rodzica (wnioskodawcę) o terminie posiedzenia zespołu.

Orzeczenie w formie pisemnej otrzymuje wnioskodawca. Zawiera ono szczegółową diagnozę lekarską, psychologiczną, pedagogiczną oraz logopedyczną (jeśli istnieje taka potrzeba), wnioski z przeprowadzonych badań, zalecenia i uzasadnienie. Zespół orzekający może nie uwzględnić wniosku rodzica i wydać orzeczenie odmowne. Jeżeli rodzic nie zgadza się z treścią orzeczenia, np. wszystkimi zaleceniami, ma prawo odwołać się do kuratora oświaty w ciągu 14 dni od dnia jego doręczenia, za pośrednictwem zespołu, który je wydał. Zespół po ponownym rozpatrzeniu wniosku może wydać nowe orzeczenie, jeśli uzna odwołanie za zasadne. Jeśli nie, zobowiązany jest przekazać odwołanie wraz z aktami sprawy właściwemu kuratorowi w terminie 14 dni od dnia, w którym je otrzymał. Decyzję kuratora można zaskarżyć do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego.