Trybunał Praw Człowieka: polskie prawo nie chroni przed nadmierną inwigilacją

Skargę złożyli aktywiści Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Fundacji Panoptykon: Katarzyna Szymielewicz, Wojciech Klicki, Dominika Bychawska-Siniarska, Barbara Grabowska-Moroz oraz adw. Mikołaj Pietrzak – dziekan Izby Adwokackiej w Warszawie (72038/17 i 25237/18). Ich zdaniem inwigilacja prowadzona przez polskie służby specjalne odbywa się z naruszeniem prawa do prywatności i prawa do skutecznego środka odwoławczego, a tym samym  niezgodnie z zapisami Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. 

Skarżący uznali, że w związku z prowadzoną przez nich działalnością zawodową i publiczną istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że i oni mogli zostać poddani tego typu działaniom. Mec. Pietrzak podnosił również, że niekontrolowana inwigilacja to ryzyko naruszenia tajemnicy adwokackiej, a także zagrożenie dla prawa do prywatności jego klientów.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Tomasz Pietryga: Co dalej z podsłuchami i Pegasusem po raporcie Adama Bodnara

Powinna pilnie nastąpić reforma procedur związanych z nadzorem zakładania podsłuchów. Sejmowy rap...

Co orzekł ETPCz? 

We wtorkowym wyroku ETPCz uznał, że do naruszenia konwencji rzeczywiście doszło. Chodzi o trzy naruszenia art. 8, czyli prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz korespondencji.  

Trybunał uznał, że obowiązujący w Polsce system kontroli niewystarczająco chroni przed ryzykiem ewentualnych nadużyć. Trybunał nie jest też przekonany, czy sama procedura wydawania zezwoleń w praktyce gwarantuje, że nadzór stosowany będzie tylko w uzasadnionych przypadkach. 

Przypomniał, że na podstawie obecnych przepisów sędzia, który ma wydać zgodę na inwigilację, nie jest zobowiązany do weryfikacji czy istnieje uzasadnione podejrzenie, że osoba, która ma zostać inwigilowana, rzeczywiście planowała lub popełniła przestępstwo.

Zarekomendował, aby inwigilowanym osobom, którym nie postawiono zarzutów, zapewnić prawo do wniesienia skargi na prowadzoną wobec nich inwigilację. Dzisiaj obywatel nie wie, jak długo i czy w ogóle był jej poddany. Prawo krajowe nie zapewnia więc wystarczających gwarancji, że nadzór nie będzie nadmiernie stosowany, a ingerencja w życie prywatne jednostek nie będzie niepotrzebnie stosowana. 

Ponadto ETPCz — podobnie jak mec. Pietrzak w złożonej skardze — uznał, że obecne przepisy nie sprzyjają ochronie tajemnicy zawodowej prawników. 

Czytaj więcej

Dobra osobiste

Polska zapłaci za podsłuchiwanie żony byłego ministra Kaczmarka

Trybunał w Strasburgu nakazał Polsce zapłatę pięciu tysięcy euro odszkodowania Honoracie Kaczmare...

Za duże uprawnienia służb, za mało kontroli 

W skardze zwrócono uwagę, że przepisy, które polski parlament przyjął w 2016 r. - nowelizując tym samym ustawy o policji i antyterrorystyczną - były krytykowane m.in. przez organizacje społeczne. Alarmowały one, że takie zmiany w praktyce oznaczają większe uprawnienia kontrolne władzy.

Służby zaś – zgodnie z polskimi przepisami – nie mają więc obowiązku informowania obywateli o kontroli także po zakończeniu nadzoru. Obywatele nie dowiadują się o tym fakcie również wtedy, kiedy prowadzone wobec nich działania nie kończą się postawieniem jakichkolwiek zarzutów. Fundacja Panoptykon alarmuje, że doprowadzono do sytuacji, w której obywatel nie ma narzędzi do ustalenia, czy i jak długo był inwigilowany. Sytuacja groźna jest zwłaszcza dla dziennikarzy, adwokatów czy aktywistów.