Ekspert: za niektóre incydenty przy urnie grozi surowa kara

Jakie są najczęściej spotykane incydenty w dniu głosowania?

Najbardziej typowe to chyba chwilowe problemy z działalnością komisji, związane np. z przerwą dostawy prądu, zagubieniem pieczęci czy kluczy do lokalu. Zdarzają się też przestępstwa pospolite, do jakich dochodzi w lokalach wyborczych. Są nawet bójki. Zrobiono wiele, by atmosfera polityczna w naszym kraju stała się tak napięta, że nie zdziwiłoby mnie nawet gdyby rodzinne czy sąsiedzkie nieporozumienia przerodziły się w coś poważniejszego przy wyborczej urnie.

Co w takiej sytuacji?

Przewodniczący Obwodowej Komisji Wyborczej na podstawie przepisów ustawowych zwykle wzywa policję. Wszystko odbywa się też pod kontrolą Okręgowych Komisji Wyborczych, które kontrolują decyzje komisji obwodowych. Incydenty mogą mieć też inny charakter i były już precedensy. W 2015 r. w trakcie wyborów prezydenckich głosowanie w jednej z komisji musiało zostać przedłużone, ponieważ w lokalu wyborczym zmarł obywatel chcący oddać głos – komisja była więc przez pewien czas zamknięta. Innym razem, w 2007 r. głosowanie zostało przedłużone, bo w kilkudziesięciu obwodach zabrakło kart do głosowania. Frekwencja wyborcza przekroczyła wyobrażenie organizujących głosowanie.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Kłopotliwa cisza wyborcza także w kampanii referendalnej

W piątek w nocy zaczęła się cisza wyborcza. Sceptyczni co do jej sensu są nawet byli szefowie PKW. Cisza wyborcza dotyczy też kampanii referendalnej, chociaż ograniczenia są inne.

Jakie skutki mogą mieć te przypadki?

Zwykle wtedy przedłużane jest głosowanie – a wraz z nim cisza wyborcza, w tym cisza sondażowa. O 21.00 wszyscy czekamy na wyniki sondażowe, ale nie zawsze możemy się ich doczekać. Kodeks wyborczy przewiduje wyjątek od zasady, który mówi, że nadzwyczajne wydarzenia, które przejściowo uniemożliwiają głosowanie, mogą wydłużyć okres ciszy.

Czy cała Polska powinna czekać na parę obwodów spośród 30 tysięcy, które nie zakończyły głosowania?

To jest problem, u zarania którego zdarzają się prozaiczne historie, np. z wypadkiem czy kłopotem z otwarciem lokalu – co wstrzymuje podawanie wyników sondażowych. Czy faktycznie dochodzi do złamania ciszy? Moim zdaniem nie. Ma tu zastosowanie ogólna zasada prawa karnego „nullum crimen sine lege” (nie ma przestępstwa gdy czyn nie jest zakazany ustawą). Przedłużenie głosowania nie odbywa się bowiem na mocy prawa powszechnie obowiązującego jakim jest ustawa – lecz uchwały komisji wyborczej. A teraz jeszcze mamy Kodeks wyborczy i przepisy o referendum, które w wielu miejscach do siebie nie pasują albo mają luki. Przepisy są słabo napisane i nowy parlament powinien się tym zająć.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Tomasz Pietryga: Z ciszy wyborczej zrezygnowali już nasi sąsiedzi. A kiedy my?

Zakazy związane z ciszą wyborczą trzeba urealnić albo z nich zrezygnować. Inaczej nadal będziemy żyć w fikcji pełnej absurdów.

Przykłady?

Nie mam pewności, czy przepisy karne z kodeksu wyborczego dotyczą także referendum. Na przykład w kontekście wyniesienia z lokalu karty do głosowania w referendum. Zresztą ich ratio legis było zapobieganie procederowi kupowania głosów, a nie decyzja polityczna, jakim jest niewzięcie udziału w referendum. Interpretacje są różne. A przypomnijmy, że samo pobranie referendalnej nie liczy się do frekwencji. Frekwencję buduje nieprzedarta karta wrzucona do urny. Będą tu jeszcze gorące spory wokół art. 248 Kodeksu karnego, zapewne też procesy, być może zakończone wykładnią Sądu Najwyższego.

O czym jeszcze musi pamiętać obywatel w przeddzień wyborów?

O przestępstwach związanych z wyborami mówi i Kodeks wyborczy, mamy też specjalne przepisy w Kodeksie karnym. Sankcjonowane jest prowadzenie agitacji w czasie ciszy wyborczej. Na mocy Kodeksu wyborczego obywatelowi grozi za to kara grzywny. Od północy z piątku na sobotę nie wolno mówić ani robić nic, co może zostać uznane za agitację polityczną, czyli zachowanie mające na celu nakłanianie do głosowania na określone ugrupowanie lub osobę – w szczególności chodzi o bezpośrednią okolicę lokali wyborczych i same lokale. Zapewne, tak jak w przeszłości, będziemy mieli do czynienia z zachowaniami o charakterze politycznej demonstracji. Stale powracający jest problem oceny prawnej takich czynów, gdy dojdzie do przedłużenia głosowania. Przewodniczący obwodowej komisji – pod kontrolą komisji okręgowej – gdy stwierdzi, że dochodzi do zachowań agitacyjno-politycznych, ma tu możliwości reagowania z pomocą policji.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Czy lajk na Facebooku złamie ciszę wyborczą

Cisza wyborcza w czasie powszechnego dostępu obywateli do internetu może być uznana za relikt przeszłości.

Poważniejszy problem to przedwczesne podawanie wyników sondaży.

Faktycznie, art. 500 Kodeksu wyborczego mówi o grzywnie od pół miliona do miliona złotych za złamanie zakazu ujawnienia wyników sondażu przed zakończeniem ciszy wyborczej. To przepis nakierowany na to, by zniechęcić media. I podobnie jak inne przepisy dotyczące ciszy wyborczej czy referendalnej – archaiczny.