Na jakie wsparcie może liczyć osoba niezdolna do pracy? Lista świadczeń

Jeżeli w wyniku wypadku, pożaru, powodzi czy innego niespodziewanego zdarzenia losowego ktoś doznał uszczerbku na zdrowiu i jest niezdolny do pracy, ma prawo do różnych świadczeń pieniężnych. To samo dotyczy osób, które poważnie zachorują. Te świadczenia to na przykład renta z tytułu niezdolności do pracy, zasiłki z opieki społecznej czy renta socjalna lub renta specjalna.

Publikacja: 20.01.2025 13:06

Nagłe pogorszenie stanu zdrowia może nas wyłączyć z aktywności zawodowej. Na jakie świadczenia pieni

Nagłe pogorszenie stanu zdrowia może nas wyłączyć z aktywności zawodowej. Na jakie świadczenia pieniężne można wówczas liczyć?

Foto: Tomasz / Adobe Stock

W przypadku pogorszenia stanu zdrowia i utraty możliwości wykonywania pracy zarobkowej można liczyć na świadczenia wypłacane:

  • z systemu ubezpieczeń społecznych,
  • z opieki społecznej (bezpośrednio z budżetu państwa).

Pierwszy przypadek dotyczy osób, za które pracodawca odprowadza składki ZUS (lub które same opłacają składki ZUS, ewentualnie KRUS). Z kolei z opieki społecznej ma prawo skorzystać każdy, kto znajduje się w trudnej sytuacji życiowej. Istnieją też świadczenia należące się osobom z orzeczonym stopniem niepełnosprawności oraz świadczenia specjalne, przyznawane w wyjątkowych okolicznościach .

Renty i zasiłki z ZUS. Kiedy przysługują?

W ramach ubezpieczenia społecznego zyskujemy ubezpieczenie:

  • emerytalne,
  • rentowe,
  • wypadkowe,
  • chorobowe (nie jest tym samym co ubezpieczenie zdrowotne; ubezpieczenie chorobowe daje prawo do świadczeń pieniężnych na wypadek choroby, a ubezpieczenie zdrowotne – do opieki medycznej w ramach NFZ).

Wszystkie cztery wymienione formy ubezpieczenia społecznego są obowiązkowe tylko w przypadku umowy o pracę. W przypadku umowy zlecenia czy działalności gospodarczej składki na ubezpieczenie chorobowe są dobrowolne. Osób pracujących na umowę o dzieło nie obejmują żadne ubezpieczenia społeczne.

Osoby, które zachorują i mają odprowadzane składki, mogą liczyć na świadczenia z tytułu ubezpieczenia rentowego, wypadkowego lub chorobowego.

Świadczenia z tytułu ubezpieczenia chorobowego w ZUS: Zasiłek chorobowy

Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Osoba ubezpieczona nabywa prawa do zasiłku, gdy niezdolność do pracy trwa powyżej 33 dni lub powyżej 14 dni (w przypadku gdy mowa o osobie powyżej 50. roku życia). Jeżeli czyjaś absencja chorobowa trwa do 33 dni lub do 14 dni – chory ma prawo do wynagrodzenia wypłacanego przez pracodawcę. Zasiłek chorobowy przysługuje za okres trwania niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana jest gruźlicą lub przypada w okresie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni. Do okresu zasiłkowego wlicza się okres pobierania wynagrodzenia za czas choroby.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Jeżeli ktoś choruje dłużej niż wynosi okres, w jakim można dostawać zasiłek chorobowy i jego stan zdrowia nie pozwala mu na powrót do pracy, może ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy (wypłacaną z tytułu ubezpieczenia rentowego). Uzyskanie tej renty przysługuje osobie, którą uznano za całkowicie lub częściowo niezdolną do wykonywania pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uznaje się natomiast osobę, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy musi też spełnić inne wymagania określone w przepisach (np. odpowiednia długość okresów składowych i nieskładkowych).

Czytaj więcej

Komu przysługuje zasiłek dla bezrobotnych? Wysokość świadczenia w 2025 r.

Renty i inne świadczenia wypłacane z tytułu ubezpieczenia wypadkowego

Osoby, które doznały wypadku w pracy lub cierpią na choroby zawodowe, mogą liczyć na świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Z tego ubezpieczenia może być wypłacany zarówno zasiłek chorobowy, jak i renta z tytułu niezdolności do pracy. Oprócz tego osoby podlegające temu ubezpieczeniu mogą też liczyć na zasiłek wyrównawczy, świadczenie rehabilitacyjne czy jednorazowe odszkodowanie, rentę szkoleniową.

Renty i zasiłki z tytułu ubezpieczenia wypadkowego są co do zasady wyższe niż z ubezpieczenia chorobowego i rentowego. Szczegółowe zasady dotyczące tych świadczeń opisane są w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tzw. ustawa wypadkowa). Określa ona również, kiedy dane zdarzenie może być uznane za wypadek przy pracy. Choroby zawodowe (takie jak na przykład pylica płuc czy POChP) ujęte są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych.

Renta socjalna – kto może ją otrzymać?

Renta socjalna to specjalny rodzaj świadczenia przysługującego głównie osobom, których stan zdrowia pogorszył się we wczesnej młodości. Żeby otrzymać rentę socjalną trzeba spełnić następujące warunki:

  • bycie osobą pełnoletnią (lub w przypadku kobiet – wyjście za mąż po ukończeniu 16. roku życia);
  • stwierdzenie przez lekarza orzecznika ZUS/komisję lekarską, że dana osoba jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu.

Czytaj więcej

Świadczenia na dzieci z niepełnosprawnością. O jakie wsparcie mogą starać się rodzice? Lista

Do naruszenia sprawności organizmu mogło dojść:

  • przed ukończeniem 18. roku życia;
  • w trakcie nauki (także podczas wakacji lub urlopu dziekańskiego): w szkole lub w szkole wyższej (zanim dana osoba skończyła 25 lat) lub w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Renta specjalna przyznawana przez premiera

Renta specjalna to mało znane i stosunkowo rzadko przyznawane świadczenie. Przyznawane jest w szczególnym trybie. Jej status reguluje art. 82 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Mówi on o tym, że „Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie”. Renta specjalna jest przyznawana dożywotnio. Kto otrzymuje to świadczenie? Nie ma tu tak precyzyjnych wytycznych jak w przypadku innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego czy opieki społecznej.

W ostatnich tygodniach głośno było na przykład o przyznaniu renty specjalnej przez premiera Donalda Tuska medalistce olimpijskiej Agacie Wróbel, borykającej się obecnie z problemami zdrowotnymi. W 2023 r. renty specjalne przyznawane były np.

  • zasłużonym działaczom opozycji antykomunistycznej i osobom represjonowanym z powodów politycznych;
  • osobom zasłużonym w różnych dziedzinach aktywności publicznej;
  • członkom Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP;
  • osobom trudnej sytuacji życiowej.

Czytaj więcej

Orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim: Do jakich ulg i świadczeń uprawnia?

Zasiłki z pomocy społecznej 

Drugą grupą świadczeń, o jakie można się ubiegać w przypadku pogorszenia stanu zdrowia i związanego z tym pogorszenia sytuacji materialnej, są różnego rodzaju zasiłku wypłacane przez pomoc społeczną. Możliwość ich otrzymania nie jest uzależniona od opłacania jakichkolwiek składek itp. Głównym kryterium zazwyczaj jest sytuacja materialna wnioskodawcy.

Wsparcie pieniężne z pomocy społecznej obejmuje m.in.:

  • zasiłek stały, który przysługuje osobie pełnoletniej pozostającej w rodzinie lub samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego dla osoby w rodzinie lub osoby samotnie gospodarującej;
  • zasiłek okresowy, który przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego;
  • zasiłek celowy, który jest przyznawany „w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej”; można go otrzymać np. na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Czytaj więcej

Nowy dodatek od 1 stycznia 2025 to nawet 2520 zł. Kto go dostanie?

Pomoc społeczna może także przyznać zasiłek celowy w sytuacji klęsk i zdarzeń losowych. Może go otrzymać osoba lub rodzina, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Zasiłek celowy może być przyznany niezależnie od kryterium dochodowego.

Świadczenie wspierające dla osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności

Uzyskanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności pozwala na korzystanie z różnych form wsparcia, w tym wsparcia z PFRON (ulgi, dodatki itp.). Od 2024 r. osoby z tym orzeczeniem mogą także starać się o wydanie ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Ta decyzja jest z kolei podstawą do otrzymania tzw. świadczenia wspierającego. Świadczenie wspierające przysługuje bez względu na dochody (brak kryterium dochodowego), a także niezależnie od innych form wsparcia otrzymywanych przez osoby z niepełnosprawnościami.

Kwota świadczenia wynosi od 40 proc. renty socjalnej (w przypadku ustalenia poziomu potrzeby wsparcia między 70 a 74 punktów) do 220 proc. renty socjalnej (ustalenie poziomu potrzeby wsparcia na poziomie od 95 do 100 punktów). Wysokości świadczenia podlega corocznej waloryzacji wraz z waloryzacją renty socjalnej.

W przypadku pogorszenia stanu zdrowia i utraty możliwości wykonywania pracy zarobkowej można liczyć na świadczenia wypłacane:

  • z systemu ubezpieczeń społecznych,
  • z opieki społecznej (bezpośrednio z budżetu państwa).
Pozostało jeszcze 98% artykułu
Praca, Emerytury i renty
Ile renty wdowiej dostaniesz? ZUS uruchomił specjalny kalkulator
Materiał Promocyjny
Suzuki e VITARA jest w pełni elektryczna
Niepełnosprawni
Orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim: Do jakich ulg i świadczeń uprawnia?
Niepełnosprawni
Świadczenia na dzieci z niepełnosprawnością. O jakie wsparcie mogą starać się rodzice? Lista
Praca, Emerytury i renty
Komu przysługuje zasiłek dla bezrobotnych? Wysokość świadczenia w 2025 r.
Materiał Promocyjny
Kluczowe funkcje Małej Księgowości, dla których warto ją wybrać
Administracja rządowa
Prezydent podpisał budżet, część zapisów skierował do TK
Materiał Promocyjny
Najlepszy program księgowy dla biura rachunkowego