Wznowienie postępowania podatkowego

Zgodnie z zasadą trwałości decyzji rozstrzygnięcia spraw podatkowych, od których nie służy odwołanie, są ostateczne. Oznacza to, że podatnik po zapadnięciu decyzji zasadniczo może ją zaskarżyć tylko w ramach procedury odwoławczej. Często zdarza się jednak, że podatnicy przegapiają termin na złożenie odwołania albo nie odbierają pism i nie zdają sobie sprawy ze sposobu zakończenia sprawy.

Decyzje, od których nie służy już odwołanie, obowiązują, nawet jeśli są ewidentnie wadliwe. Co za tym idzie, organy mogą na ich podstawie prowadzić postępowanie egzekucyjne zmierzające do przymusowego wyegzekwowania należności.

Zasada trwałości decyzji jest jedną z fundamentalnych zasad postępowania podatkowego, ale na szczęście od każdej zasady istnieją wyjątki.

W kilku przypadkach

Ordynacja podatkowa przewiduje kilka okoliczności uzasadniających wznowienie postępowania. Przesłanki zawarte w art. 240 ust. 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) umożliwiają uchylenie decyzji ostatecznej i wydanie nowego rozstrzygnięcia. Najczęściej wznawia się postępowanie, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję (art. 240 ust. 1 pkt 5 o.p.). Jest to bardzo użyteczne narzędzie, ponieważ wznowienie postępowania może doprowadzić do zwrotu nadpłaconego podatku.

Dowód w sprawie...

W art. 180 o.p. określono, co należy rozumieć pod pojęciem dowodów. Zgodnie z tym przepisem jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Z tego wynika, że zakres tego, co może być podstawą wznowienia postępowania, jest bardzo szeroki. Trzeba tylko pamiętać, aby dowód miał znaczenie dla rozpatrywanej sprawy. Warunek dotyczący legalności dowodu w praktyce jest natomiast bardzo trudny do niespełnienia.

Ordynacja podatkowa wskazuje przykłady tego, co może zostać dopuszczone jako dowód. Są to w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin (art. 181 o.p.). Warto zwrócić uwagę na zeznania świadków, ponieważ podatnicy rzadko biorą je pod uwagę. Powszechnie za pełnoprawne dowody w postępowaniach podatkowych uznaje się dokumenty, jednak również zeznania świadka mogą mieć duże znaczenia dla wyjaśnienia sprawy. Dlatego utrata dokumentów wynikająca z upływu czasu nie przesądza o braku możliwości udowodnienia danej okoliczności.

...musi być nowy i nieznany wcześniej organowi

Aby wznowić postępowanie, należy ujawnić dowód, który jest:

1) nowy,

2) istniejący w dniu rozstrzygnięcia,

3) nieznany organowi w dniu wydawania decyzji,

4) istotny dla sprawy.

1. Nowe dowody to takie, które nie były wcześniej ujawnione przez podatnika, w związku z czym organ podatkowy nie mógł ich wziąć pod uwagę, rozstrzygając sprawę.

2. Warunek istnienia w dniu rozstrzygnięcia nie oznacza, że nie można wykorzystać dowodu sporządzonego po rozstrzygnięciu sprawy. Najważniejsze, aby wynikająca z dowodu okoliczność istniała w dniu wydania decyzji.

3. Kolejny warunek dotyczy przede wszystkim organu podatkowego, który wznawia postępowanie z urzędu. Jest to ograniczenie niepozwalające na wzruszenie decyzji ze względu na niestaranność, gdy organ podatkowy ma dostęp do informacji (np. w jakiejś ewidencji), ale nie ujawnił jej przez niedopatrzenie. W praktyce, jeżeli dowód jest ujawniany przez podatnika jako nowy, to raczej nie mógł być wcześniej znany organowi.

4. Dowody istotne mogą mieć wpływ na odmienne rozstrzygnięcie sprawy. Nie jest podstawą do wznowienia postępowania okoliczność, która mimo spełnienia opisanych wyżej warunków nie może wpłynąć na wydanie innego rozstrzygnięcia.

Wnioskodawca ma pewność

Organ podatkowy odmówi wznowienia, jeżeli uzna je za niedopuszczalne. Pojęcie niedopuszczalności jest bardzo korzystnie dla podatników interpretowane przez sądy. Ich zdaniem odmówić wznowienia można, gdy nie ma wątpliwości co do braku takiej możliwości (np. wnioskodawca w ogóle nie ujawnił dowodu). Wyjaśnienie wątpliwości dotyczących wpływu ujawnionego dowodu na wynik sprawy może nastąpić tylko po wydaniu postanowienia o wznowieniu postępowania, które ma na celu:

- zbadanie przyczyn wznowienia,

- rozstrzygnięcie sprawy.

Warto zwrócić uwagę na korzystność takiego ukształtowania tej procedury. Podatnik starający się o wzruszenie decyzji może mieć pewność, że przedstawiony przez niego dowód doprowadzi do wznowienia postępowania.

Odmowa w trzech przypadkach

Po przeprowadzeniu postępowania organ podatkowy może odmówić wydania nowej decyzji, jeżeli:

- uzna, że nie ma podstaw do zmiany rozstrzygnięcia,

- w sprawie może zapaść jedynie decyzja nieróżniąca się od dotychczasowej,

- zmiany nie można dokonać ze względu na upływ terminu przedawnienia.

Należy pamiętać, że obowiązek podatkowy wygasa na skutek zapłaty, w związku z tym nie może wygasnąć ponownie poprzez przedawnienie. To oznacza, że organ podatkowy powinien uwzględnić wniosek, nawet jeśli dotyczy dawno zapłaconego podatku.

Zwrot nadpłaty

Jeżeli przesłanki wznowienia są zasadne, to organ podatkowy zobowiązany jest uchylić dotychczasową decyzję oraz, jeżeli to konieczne, wydać nową (określającą podatek w niższej kwocie). Uchylenie decyzji najczęściej wiąże się z powstaniem nadpłaty, której wysokość organ powinien określić w nowej decyzji.

Przykład

W grudniu 2014 r. podatnik sprzedał samochód ciężarowy podlegający opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych. Organ podatkowy nie wiedział o tym fakcie, ponieważ podatnik nie złożył deklaracji na okoliczność wygaśnięcia obowiązku podatkowego oraz nie zgłosił sprzedaży w organie rejestracji pojazdu. W związku z tym, organ określił z urzędu zobowiązanie podatkowe za rok 2015. Podatnik nie odebrał awizowanych przesyłek, dlatego nie zdawał sobie sprawy z działania organu. O istnieniu nienależnie naliczonego zobowiązania dowiedział się po otrzymaniu upomnienia. Mimo że podatek został naliczony nienależnie, podatnik jest zobowiązany do zapłaty kwoty wynikającej z decyzji. Aby postępowanie zostało wznowione, a decyzja uchylona, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku. Nowym dowodem w sprawie może być na przykład umowa sprzedaży. Jeżeli podatnik zgubił dokument potwierdzający zbycie, to może wskazać świadka, który potwierdzi tę okoliczność. Wznowienie postępowania w tym przypadku doprowadzi do uchylenia decyzji, która nie uwzględnia sprzedaży pojazdu.

Złożenie wniosku nie podlega opłacie

Procedura wznowienia postępowania podatkowego jest bardzo istotnym instrumentem ochrony przed wadliwie przeprowadzonym postępowaniem. Warto mieć ją na uwadze wszędzie tam, gdzie obowiązek zapłaty podatku wynika z decyzji podatkowych, których wzruszenie nie musi być bardzo skomplikowane. Sformułowanie podania często jest bardzo proste, a jego złożenie nic nie kosztuje.