Wietnamczycy są najliczniejszą mniejszością etniczną w Polsce, a nasz kraj jest trzecim, po Francji i Niemczech, centrum imigracji wietnamskiej w Europie. Co więcej, Wietnamczycy nie traktują Polski jak państwa tranzytowego, z którego łatwo przedostać się dalej na Zachód. Wybierają nas raczej za docelowy kraj swej emigracji. Dlaczego?

Dr Teresa Halik:

Wietnamczycy mają specyficzny stosunek do Polski. W czasach wojny w Wietnamie komunistyczny rząd wysyłał studentów na stypendia na nasze uczelnie, szczególnie techniczne, jako że byliśmy krajem bratnim ideologicznie. Ci studenci znaleźli u nas zrozumienie, bo w oczach przeciętnego Polaka nie byli żadnymi komunistami, tylko biednymi ludźmi z bombardowanego właśnie kraju, którzy zasługiwali na współczucie i pomoc, szczególnie że u nas wciąż świeża była pamięć o wojnie i bombach. Ówcześni studenci do dziś żywo wspominają tę sympatię kolegów i ich rodzin. Gdy wracali po studiach do Wietnamu, często nie zastawali w domu już nikogo: koledzy zginęli na wojnie, rodzina się rozjechała, a oni musieli wynagrodzić społeczeństwu to, że przeżyli i dostali porządne wykształcenie. Dla nich ta szansa była naprawdę czymś bardzo ważnym i do dziś wspominają Polskę jako swą drugą ojczyznę, a mówimy przecież o wietnamskiej elicie, o urzędnikach, politykach, przedsiębiorcach. To oni są odpowiedzialni za tak dobry obraz Polski w oczach swoich rodaków.

I tylko dlatego wybierają Polskę jako docelowy kraj swojej emigracji?

Nie potrafimy docenić, jak ważne jest takie nastawienie. Nie potrafimy wykorzystać go ani do zacieśnienia współpracy między naszymi państwami, ani do robienia biznesu w Wietnamie.

Nie wszyscy tamci studenci wrócili do domu. Niektórzy zostali w Polsce, założyli tu rodziny i zintegrowali się z Polakami. Są tacy, którzy po latach znów przyjechali do Polski, by kształcić polskich studentów. Jeden z nich odebrał ostatnio profesurę z rąk naszego prezydenta. Z czasem, kiedy w Wietnamie dokonały się zmiany  i kiedy reżim zaczął słabnąć, w drugiej połowie lat 80., zaczęli ściągać do Polski swoich krewnych. Tak powstawały sieci imigranckie. Przybysze mieli tu zapewnione mieszkanie, pracę, miejsce w emigranckiej społeczności. Zresztą po 1989 r., gdy pojawił się wolny rynek, dla przedsiębiorczych Wietnamczyków to był raj. Oni mieli łatwość wchodzenia w kontakty z Polakami, zaczęli robić świetne interesy.

Tak jak ostatnio w Bydgoszczy, gdzie Wietnamczycy byli wykorzystywani w szwalni jak niewolnicy?

Takie rzeczy się zdarzają w każdym kraju, Polaków też czasem zamykają na farmach, biją i zmuszają do różnych rzeczy. Często robią to również Polacy Polakom. Ale mimo to Wietnamczycy bardzo cenią sobie interesy z nami, bo oni mają do nich podobne podejście jak my. Po prostu jak trzeba, to wszystko da się załatwić. Tak samo się mówi za granicą o nas. Tu się założy spółkę, tam się ją przemieni w jakąś inną, tu stworzy się spółkę córkę i wszystko będzie cacy. Nie ma problemu, którego Polak z Wietnamczykiem by nie rozwiązali.

Czy na Zachodzie nie byłoby im łatwiej?

Oni nie postrzegają tego w ten sposób. Część z nich ma oczywiście krewnych np. we Francji i zdarza się, że przenoszą swój biznes nad Sekwanę, bo to im się po prostu bardziej opłaca, ale to dotyczy ludzi prowadzących już poważniejsze interesy. Przeciętni Wietnamczycy czują się u nas często lepiej niż na Zachodzie. Czasami zdarzają się jakieś komentarze na temat koloru skóry, ale to nie jest regułą. Co innego w Niemczech czy we Francji. Moja studentka robiła badania nad Wietnamczykami we Francji i nie mają oni tam łatwego życia, jeśli chodzi o rasizm. U nas za to bardzo sobie cenią naszą gościnność i sympatię do nich. Pretensje mają tylko do instytucji państwowych, które „robią im problemy z wizami".

Bo o Wietnamczykach krążą legendy, np. że przekazują paszporty zmarłych tym, którzy przebywają w Polsce nielegalnie – przeciętny Wietnamczyk w Polsce oficjalnie żyje bardzo długo... Dlatego choć jest wiele wietnamskich wesel, nie ma pogrzebów.

To sprzeczne z ich kulturą. Podszywanie się pod przodków jest czymś karygodnym, nawet dla Wietnamczyka całkowicie zblazowanego. Pamięć o przodkach to świętość. Oni wierzą, że od kultywowania tej pamięci zależy ich pomyślność. Po- grzebów jest niewiele, bo bardzo często ciała wysyłane są do Wietnamu, by tam zostały pochowane. U nas zmarłych chowają tylko te rodziny, których na taki wietnamski pogrzeb nie stać, a to dzieje się rzeczywiście bardzo rzadko. Wietnamczycy tak wielką wagę przywiązują do odpowiedniego pochówku, że u siebie w ojczyźnie – szczególnie na prowincji, bo w miastach zwyczaj ten stara się wyplenić władza – kultywują bardzo nietypową tradycję. Otóż po trzech latach od złożenia ciała w grobie tymczasowym zmarłego się wykopuje i naj- starszy syn ma obowiązek oczyścić jego kości z resztek nierozłożonego ciała. Potem kości te składa się na  polu ryżowym. Nie słyszałem, by zwyczaj ten próbował ktoś kultywować też w Polsce, w końcu kości muszą zostać pochowane w ojczyźnie, a nie u nas na cmentarzu.

Ale mimo wszystko nie mamy chyba najlepszej opinii o przybyszach z Indochin?

Nie powiedziałabym tak. Oni od lat bardzo dbają o swój wizerunek w oczach przeciętnego Polaka, załatwiają konflikty w swoim gronie i nie ma z nimi większych problemów, co zresztą jest naturalne dla ich kultury. Są ludźmi skromnymi, a ich oczekiwania i wymagania są stosunkowo łatwo korygowane przez sytuację, w jakiej przychodzi im żyć. Oni nie żebrzą, nie korzystają z pomocy społecznej, nie stanowią elementu kryminogennego. Przyjeżdżają do nas, by pracować, a nie po socjal. Nie spotkamy się z sytuacją, że Wietnamczykowi ta czy inna praca nie odpowiada, bo np. on jest doktorem habilitowanym czy inżynierem, więc nie będzie pracować na zmywaku. A znam Czeczena, który nie chciał pracy w elektrowni na stanowisku technicznym, bo jest magistrem inżynierem... Wietnamczykowi nie przyszłoby coś takiego do głowy. Do tego oni wielokrotnie powtarzają, że muszą się dostosować do miejsca, w którym chcą mieszkać, nie na odwrót. Bardzo szanują nasze zwyczaje, nie chcą nas w żaden sposób urażać. Respektują naszą rolę gospodarza, a sami chcą być odbierani jako dobry i porządny gość. To wynika z ich kultury.