Joanna Uchańska: E-recepta: rewolucja czy ewolucja?

Dnia 18 kwietnia weszły w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z wprowadzeniem e-recepty (Dz. U. poz. 697) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 kwietnia 2018 r. w sprawie recept (Dz. U. poz. 745). Wraz z e-ZLA mają stworzyć trzon informatyzacji publicznego sektora zdrowotnego w Polsce. Od 1.1.2019r. realizacja e-recepty ma być możliwa, zaś od 1.1.2020r. obowiązkowa w każdej aptece zarówno na leki refundowane i nierefundowane.

Czytaj także: E-recepty: co się zmieni?

Celem reform służby zdrowia jest wprowadzenie skuteczniejszej ochrony zdrowia przy jak najniższych środkach finansowych. Zadanie to jest coraz trudniejsze w obliczu rosnącej liczby chorych, starzejącego się społeczeństwa, epidemii chorób przewlekłych, czy oczekiwań pacjentów. Jednym ze sposobów na oszczędności jest skoordynowanie opieki zdrowotnej przy wykorzystaniu innowacyjnych rozwiązań telemedycznych.

E-recepta to element projektu Elektronicznej Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych–P1. W rzeczywistości to pakiet nowelizujący 8 ustaw: z 20.7.1950r. o zawodzie felczera, z 5.12.1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (u.z.l.), z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (u.s.u.s.), z 6 września 2001r. – Prawo farmaceutyczne, z 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, uz28.4.2011r. o systemie informacji w ochronie zdrowia, z 12.5.2011r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz z 9.10.2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw.

Co i kiedy w praktyce

Od 15.2.2018r. projekt pilotażu e-recepty ruszył w Siedlcach i Skierniewicach (z zapowiedzi Ministerstwa Zdrowia wynika, że wkrótce możliwy będzie także w Krynicy Górskiej) przy wsparciu NFZ i GIF oraz Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Bierze w nim udział kilka podmiotów medycznych i kilkadziesiąt aptek. Technicznie nowa forma przepisywania leków wygląda w ten sposób, że pracownik medyczny wystawia i cyfrowo podpisuje e-receptę, system ją weryfikuje, tworzy kod i klucz dostępu, które pacjent otrzymuje SMS, e-mail lub w wersji papierowej, które pokazuje w aptece. Realizacja recepty możliwa będzie także na podstawie podania PESEL-u i PIN-u.

W myśl 42 ust. 2 u.z.l., możliwe staje się wystawienie recepty na produkty lecznicze w ramach kontynuacji leczenia lub zlecenia na wyroby medyczne bez osobistego badania pacjenta (przez telefon lub internet), jeśli stan zdrowia pacjenta jest odzwierciedlony w dokumentacji medycznej. Obejmie to m.in. pacjentów przewlekle chorych, czy tych już zbadanych, którym zlecono dodatkowe badania np. morfologii. Wyniki ich badań mogą być podane mailem lub telefonicznie, a lekarz na tej podstawie wystawi receptę. Unika się zatem przynajmniej jednej dodatkowej wizyty. W przyszłości możliwe tą drogą lekarz otrzyma, za zgodą, wyniki pacjentów bezpośrednio, kiedy prześle je urządzenie pomiarowe (np. glukometr).

To nie jedyny kluczowy element digitalizacji tego sektora: podpisanie e-recepty będzie możliwe za pomocą sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępnianych przez ZUS (art. 68b u.s.u.s.). Wprowadza się także zmianę: sposobu podpisywania elektronicznej dokumentacji medycznej; przepisów regulujących kwestie związane z wystawianiem, realizacją i kontrolą recept oraz dotyczących sprawozdawczości aptek do NFZ; sposobu wystawiania zapotrzebowań na produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyroby medyczne przez podmioty wykonujące działalność leczniczą.

W związku z okresem przejściowym, w świetle art. 10 ust. 1 ustawy o e-recepcie, do 31.12.2018 r. apteki gromadzą i przekazują informacje do oddziałów wojewódzkich NFZ na dotychczasowych zasadach.

Czy jednak recepty papierowe znikną w pełni? Zgodnie z art. 95 ust. 2 pr.farma. – nie. Otóż nadal lekarze będą uprawnieni do wystawienia recept dla siebie i rodziny w tradycyjnej formie, w sytuacji braku połączenia z Internetem, tzw. recept transgranicznych, dla osób o nieustalonej tożsamości, na produkty lecznicze niedopuszczone do obrotu w Polsce a sprowadzane z zagranicy, a także lekarze i pielęgniarki z UE wykonujący zawód w Polsce czasowo i okazjonalnie (art. 9 ust. 2 u.z.l.; art. 24 ust. 1 ustawy z 15.07.2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej).

Korzyści i problemy

Wdrożenie takiego rozwiązania wymaga integracji systemów i standaryzacji danych. Ma to związek z koniecznością reformy służby zdrowia, wzmocnienia kompetencji oraz świadomości lekarzy i pacjentów w zakresie posługiwania się narzędziami informatycznymi. Jednak to nie jedynie przejście z formy z wystawionej długopisem, na wirtualną, a rozwiązanie zupełnie odmienne, realizującym takie cele, jak rozładowanie kolejek u lekarzy rodzinnych, czy specjalistów. To także ogromne oszczędności, ale i wzrost bezpieczeństwa leczonych w zakresie monitoringu farmakoterapii, a także minimalizacja nieprawidłowych interakcji pomiędzy lekami, czy żywnością, dzięki dostępowi do historii recept. Reforma ma doprowadzić do redukcji błędów w receptach dotyczących: nieprawidłowych danych pacjentów, poziomu odpłatności, czy ordynacji leków refundowanych. Nie bez znaczenia jest: eliminacja recept nieczytelnych, ich niezniszczalność oraz ochrona danych medycznych pacjentów.

Dodatkowa korzyść to możliwość realizacji jednej recepty w kilku aptekach, ale raz napoczęta recepta (wykupienie jednego opakowania) obliguje do dalszej realizacji recepty w tej samej aptece. Przy realizacji e-recepty jednym z mankamentów może być czasowy brak dostępu do Internetu.