Bartłomiej Ślażyński, Bartłomiej Rybicki: Wyrok ws. WIBOR - kamyk, który spowoduje lawinę czy eksces orzeczniczy?

Chodzi o nieprawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z 4 października 2024 r. w sprawie I C 217/24. Jego uzasadnienie jest nieprzekonujące, a w wielu miejscach zawiera podstawowe błędy i przekłamania. Sąd przyznaje, że sam informację na temat wskaźnika WIBOR posiadł dopiero kilka miesięcy wcześniej i ten brak podstawowej wiedzy ekonomicznej niestety się przebija. Zważywszy, że iura novit curia (sąd zna prawo), a wzmianki i odwołania do WIBOR w różnych aktach prawnym pojawiają się już od 20 lat, taka ignorancja w zakresie kluczowego dla polskiego rynku finansowego wskaźnika referencyjnego może co najwyżej dziwić.

Pierwszy wyrok podważający WIBOR. Co orzekł sąd w Suwałkach?

Sąd przywołuje w treści uzasadnienia (jako niemal rzekomo koronny argument na poparcie tezy o nieuczciwości WIBOR), że stawka LIBOR (London Interbank Offer Rate – stawka w przeszłości stosowana do rozliczeń transakcji w walutach USD, EUR, CHF, GBP, JPY) była historycznie podatna na manipulacje. Sąd jednak pominął, że w przypadku stawki WIBOR takich manipulacji nigdy nie stwierdzono, a sama stawka od zawsze była wyznaczana w skrajnie odmienny sposób niż stawka LIBOR.

Czytaj więcej

Banki

ZBP ostro krytykuje sądowy wyrok o nieważności kredytu z WIBOR

Niektóre tezy stawiane przez suwalski sąd, który jako pierwszy unieważnił kredyt złotowy, są kompromitujące i kuriozalne – wynika z wypowiedzi Tadeusza Białka, prezesa Związku Banków Polskich.

WIBOR to nie LIBOR

O ile ustalanie LIBOR-u w czasie, w którym miały miejsce manipulacje, odbywało się w oparciu o oceny eksperckie i niewiążące kwotowania, o tyle WIBOR ustalany jest (i był) w oparciu o rzeczywiste transakcje i kwotowania wiążące dla banków, które te kwotowania zgłaszają. Oznacza to, że bank, który zgłosił dane kwotowanie, zobowiązany jest zawrzeć transakcje po cenie odpowiadającej kwotowaniu. Co za tym idzie, bank zgłaszający kwotowanie (uczestnik panelu fixingowego) nie może podawać kwotowań oderwanych od realiów rynkowych.

Z treści uzasadnienia wyroku wybrzmiewa „zdziwienie” sądu faktem mającej miejsce w latach 2016-2018 r. reformy wskaźników referencyjnych w całej Unii Europejskiej, w związku z wejściem w życie Rozporządzenia BMR. Faktem jest, że przyczyną reformy były w szczególności manipulacje wskaźnikiem LIBOR, jakie zostały stwierdzone w przeszłości, to jednak reforma nie była związana z nieprawidłowościami stawki WIBOR. Co więcej, w tym czasie zmiany podmiotów administrujących najistotniejszymi wskaźnikami referencyjnym dla Państw Unii Europejskiej (w tym WIBOR) były powszechne, wynikające z konieczności dostosowania dotychczasowej praktyki do nowych regulacji prawnych.

Po lekturze uzasadnienia wyroku można odnieść wrażenie, że w ocenie Sądu w Suwałkach WIBOR jest uczciwy dopiero od momentu wydania zezwolenia na jego administrowanie przez GPW Benchmark S.A. w 2020 r., a wcześniej był nierzetelny i nieuczciwy. Jest to teza co najmniej kontrowersyjna, jeśli wziąć pod uwagę, że sam sposób wyznaczania stawki WIBOR był dokładnie taki sam przed wydaniem zezwolenia przez KNF, jak i po wydaniu zezwolenia.

Kto administruje wskaźnikiem WIBOR i czy jest to prywatny podmiot?

Sąd w treści uzasadnienia spółkę GPW Benchmark S.A. nazywa podmiotem „prywatnym”, co ma zapewne uzasadnić jego wątpliwości co do rzetelności administrowanego przez taki „prywatny” podmiot wskaźnika. Sąd jednak pominął, że GPW Benchmark S.A. to „spółka-córka” Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., a więc jest to de facto spółka „państwowa”, kontrolowana przez Skarb Państwa.

Co więcej, na stronie KNF w zakładce „administratorzy wskaźników referencyjnych” widnieje obecnie tylko jeden podmiot licencjonowany przez KNF jako administrator wskaźników referencyjnych, tj. właśnie GPW Benchmark S.A. Do 29 listopada 2023 r., administratorem wskaźników referencyjnych posiadającym zezwolenie KNF był jeszcze Instytut Rynku Finansowego sp. z o.o., ale to zezwolenie zostało przez KNF cofnięte. Biorąc pod uwagę, że regulacje krajowe (przepisy Ustawy o kredycie hipotecznym) wymagają stosowania przez banki w umowach tylko wskaźników referencyjnych publikowanych przez administratora w rozumieniu przepisów Rozporządzenia BMR, to de facto nie ma obecnie innego podmiotu niż GPW Benchmark S.A., z którego wskaźników bank mógłby legalnie skorzystać.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Bartczak, Trzos-Rastawiecki: Co ma WIBOR do termometru rtęciowego

Nie ma czegoś takiego jak „stary” czy „nowy” WIBOR. Wskaźnik jest jeden, wciąż taki sam, i od początku działa w poprawny sposób.

Co to jest WIBOR – czy sąd nie mógł wpisać tej frazy w wyszukiwarkę internetową?

Sąd w wyroku uznał, że informację na temat administratora WIBOR i zasad jego wyznaczania nie są powszechnie dostępne. Taka teza w czasach powszechnej dostępności do internetu może dziwić. Wystarczy bowiem wpisać w dowolną wyszukiwarkę frazę „co to jest WIBOR”, aby uzyskać kompendium wiedzy w tym zakresie. Cała dokumentacja WIBOR jest bowiem powszechnie dostępna, a każdy zainteresowany może nabyć nawet bardzo specjalistyczną wiedzę, o ile poświęci odpowiedni czas na zapoznanie się z wszelkimi dostępnymi na ten temat materiałami i publikacjami naukowymi. Co więcej, nazwa administratora WIBOR (GPW Benchmark S.A.) występuje w akcie prawnym Unii Europejskiej (wspomnianym już wykazie kluczowych wskaźników), a więc, w myśl przytoczonej już zasady iura novit curia (sąd zna prawo), powinna być znana Sądowi już wcześniej, a nie dopiero na klika miesięcy przed wydaniem wyroku.

Co zamiast WIBOR-u?

Sąd wskazał, że gdyby bank przekazał więcej informacji na temat WIBOR przy zawieraniu umowy, to konsument mógłby wybrać inny wskaźnik. Pytanie tylko, jaki inny wskaźnik Sąd miał na myśli? Tej odpowiedzi w wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach próżno szukać.