Decyzja o opłacie za zarząd jest dowodem przy uwłaszczeniu. NSA o użytkowaniu wieczystym

W poniedziałek Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) podjął uchwałę dotyczącą postępowania w sprawie stwierdzenia nabycia z mocy prawa z 5 grudnia 1990 r. prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali przez państwowe i komunalne osoby prawne.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Problematyczne uwłaszczenie gruntów, które należały do państwowych jednostek administracyjnych

1 kwietnia 2019 roku Naczelny Sąd Administracyjny, orzekając w pełnym składzie odmówił podjęcia uchwały na wniosek Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie odpowiedzi na pytanie dotyczące uwłaszczenia gruntów, które należały do państwowych jednostek administracyjnych.

Użytkowanie wieczyste. Przesłanki uwłaszczenia

Poszerzony skład NSA zajął się problemem z inicjatywy prokuratora generalnego, który zwrócił uwagę na dwa odmienne poglądy, jakie na tle spraw uwłaszczeniowych pojawiły się w orzecznictwie sądowym.

W świetle pierwszego, bardziej restrykcyjnego, decyzja o naliczeniu i aktualizacji opłat za zarząd nieruchomością może być uznana za podstawę stwierdzenia istnienia prawa użytkowania (zarządu) tylko wyjątkowo, gdy była wydana w nawiązaniu do decyzji o ustanowieniu tego prawa, która zaginęła lub uległa zniszczeniu. Stanowisko to było oparte m.in. na wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 listopada 1999 r. (sygn. akt U 6/99).

W orzecznictwie pojawił się jednak też drugi pogląd, gdzie sądy nie miały wątpliwości, że dowodem dla uznania istnienia zarządu dla tzw. uwłaszczenia unormowanego w art. 200 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest m.in. decyzja o naliczeniu lub aktualizacji opłat z tytułu zarządu nieruchomością.

Dlatego prokurator generalny zapytał, co powinno stanowić dowód w postępowaniu o stwierdzenie nabycia z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r. prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali przez państwowe i komunalne osoby prawne. A konkretnie, czy za taki samoistny dowód wykazujący posiadanie gruntów w zarządzie z art. 200 ust. 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami może być uznana decyzja o naliczeniu lub aktualizacji opłat z tytułu zarządu nieruchomością, o której mowa w § 4 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 10 lutego 1998 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu?

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Palczewska, Białek: Koniec użytkowania wieczystego? Nie do końca!

31 sierpnia 2023 r. w życie wejdą przepisy regulujące możliwość wykupu zabudowanych nieruchomości przez ich użytkowników wieczystych. Są one zawarte w ustawie z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 1463).

Sam uważał, że tak. Zgodnie bowiem z literalnym brzmieniem § 4 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia właściwy organ stwierdza dotychczasowe prawo zarządu na podstawie decyzji o naliczeniu lub aktualizacji opłat z tytułu zarządu nieruchomością.

Opłaty za zarząd w użytkowaniu wieczystym a uwłaszczenie

Siedmioosobowy skład NSA potwierdził, że w spornym przypadku decyzja o naliczeniu lub aktualizacji opłat z tytułu zarządu nieruchomością może stanowić wystarczający dowód na potwierdzenie posiadania gruntów w zarządzie.

Sąd zgodził się, że powstała w orzecznictwie rozbieżność wymagała podjęcia uchwały. Jednoczenie zaznaczył, że problem nie był jeszcze rozstrzygany przez poszerzone składy. Dwie dotychczasowe uchwały NSA z 2017 r. i 2018 r. – o sygnaturach I OPS 2/16 oraz I OPS 5/17 – dotyczą bowiem odrębnego stanu prawnego oraz faktycznego.  

Bez znaczenia w sprawie okazało się też orzecznictwo TK. Ten bowiem wypowiadał się co do spółdzielni w zakresie użytkowania wieczystego. Tymczasem prawo zarządu i użytkowanie wieczyste cechują istotne różnice prawne. Istotne okazało się zaś to, że w sprawie chodzi o uwłaszczenie państwowych i komunalnych osób prawnych i przekazania im mienia państwowego z mocy samego prawa.