- Brakuje natomiast prawnej definicji szkodliwego czynnika chemicznego. Uznaje się, że za taki należy uważać każdy czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie.
Za stwarzający zagrożenie uznaje się każdy czynnik chemiczny i mieszaninę sklasyfikowane w ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach jako niebezpieczny lub czynnik chemiczny, który wprawdzie, zgodnie z ustawą, nie został zakwalifikowany jako niebezpieczny, ale z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne lub oddziaływanie na człowieka oraz sposób, w jaki jest stosowany lub obecny w miejscu pracy, może stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.
Zgodnie z tą ustawą za substancje i mieszaniny niebezpieczne uważa się takie: o właściwościach wybuchowych, utleniających, skrajnie łatwo palne, wysoce łatwopalne, łatwopalne, bardzo toksyczne, toksyczne, szkodliwe, żrące, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, działające szkodliwie na rozrodczość.
Nie są natomiast uważane za stwarzające zagrożenie w miejscu pracy czynniki niebezpieczne sklasyfikowane jako substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska.
Czynnikiem chemicznym zagrażającym zdrowiu jest także każdy czynnik chemiczny i pył, jeżeli zostały dla niego ustalone wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń.
§ 1. Natężenia fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia
2. Ustala się wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, określone w wykazie stanowiącym załącznik 2 do rozporządzenia.
Komentarz
- Brakuje definicji fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy. Należy zatem przyjąć, że jest to każdy czynnik fizyczny, dla którego ustalono najwyższe dopuszczalne natężenie.
Będzie to więc hałas, drgania, mikroklimat gorący i zimny, promieniowanie optyczne oraz promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 Hz – 300 GHz.
§ 1. Dawki graniczne promieniowania jonizującego
3. Dawki graniczne promieniowania jonizującego i wskaźniki pochodne określające zagrożenie promieniowaniem jonizującym określają odrębne przepisy.
Komentarz
- Nie oznacza to, że promieniowanie jonizujące nie jest szkodliwym czynnikiem fizycznym. Przepis ten wskazuje natomiast, że wartości dla tego czynnika ustalone zostały w odrębnych przepisach. Jest to ustawa z 29 listopada 2000 Prawo atomowe (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 42, poz. 276 ze zm.).
§ 2. Wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
Wartości, o których mowa w § 1 ust. 1, określają najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia, ustalone jako:
1) najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) – wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń;
2) najwyższe dopuszczalne stężenia chwilowe (NDSCh) – wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina;
3) najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) – wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.
Komentarz
- Przepis zawiera definicję najwyższych dopuszczalnych stężeń. Wynika z niej, że ustalone wartości zależą od wpływu na zdrowie oraz częstotliwości występowania i czasu narażenia. Wykazy stężeń dla poszczególnych czynników ustalono w załączniku nr 1 do rozporządzenia - patrz
Rozporządzenie zawiera dwa załączniki (patrz baza aktów prawnych online http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Rozporzadzenia).
Substancje chemiczne, dla których ustalono NDS, podano w nazwach stosowanych w CAS (ang. Chemical Abstracts Service Registry Number). Dzięki temu substancje są jednoznacznie zidentyfikowane, bez względu na to w jakim kraju (języku) jest stosowana ich nazwa. Ponieważ do czasu wejścia w życie rozporządzenia część nazw była odmienna od nazw substancji chemicznych stosowanych według CAS, dla ułatwienia w nawiasach podano nazwy poprzednie.
- Natomiast same wartości NDS podane zostały w mg/m
3
. W zależności od mechanizmu oddziaływania na organizm człowieka ustalane są najwyższe dopuszczalne stężenia, stężenia chwilowe lub pułapowe. Gdy np. są to substancje drażniące, ustala się stężenie chwilowe.
Natomiast jeżeli są one silnie toksyczne, np. cyjanki, to ustalane jest stężenie pułapowe, które w żadnej chwili nie może być przekroczone. Nie oznacza to, że przekroczenie ustalonego NDSP powoduje natychmiastowe, negatywne skutki dla zdrowia pracownika.
Stężenia te są bowiem ustalane na znacznie niższych poziomach niż zagrażające zdrowiu lub życiu pracownika (np. cyjanki mają ustalony NDSP na poziomie 5 mg/m
3
, natomiast dawka zagrażająca życiu to 200 mg/m
3
).
Jeżeli jednak nastąpi awaria powodująca zwiększenie stężenia czynników, dla których ustalony jest NDSP, to należy podjąć natychmiastowe działania zmierzające do ochrony pracowników, łącznie z wyprowadzeniem ich w strefy bezpieczne.
- Związki, dla których ustalane są NDSP, są nieliczne i z reguły nie są dla nich ustalane wartości NDS i NDSCh.
§ 3. Poziomy ekspozycji natężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia
Wartości, o których mowa w § 1 ust.2, określają najwyższe dopuszczalne natężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia ustalone jako poziomy ekspozycji odpowiednio do właściwości poszczególnych czynników, których oddziaływanie na pracownika w okresie jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie jego zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Komentarz
- Definicja najwyższego dopuszczalnego natężenia czynnika fizycznego ustalona została w rozporządzeniu odmiennie od NDS. Wynika to przede wszystkim z różnorodności czynników fizycznych szkodliwych dla zdrowia, do których zalicza się:
– hałas,
– drgania działające na organizm pracownika,
– mikroklimat,
– promieniowanie optyczne,
– pola i promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 (zero) Hz – 300 GHz.
Powoduje to, że dla każdego czynnika fizycznego inne są nie tylko dopuszczalne wartości, ale także parametry i jednostki miary, według których ustalane są te wartości.
Przykładowo dla hałasu będą to wartości poziomu ciśnienia akustycznego ustalone w decybelach, natomiast dla mikroklimatu – według wskaźnika WGBT w stopniach Celsjusza dla mikroklimatu gorącego czy wskaźnika IREQ dla mikroklimatu zimnego.
§ 4. Derogacja
Traci moc rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU nr 79, poz. 513, oraz z 2001 r. nr 4, poz. 36).
Komentarz
- Wiele zmian w obowiązujących wartościach podanych w rozporządzeniu z 1998 r. i ustalenie wartości dla nowych czynników spowodowało, że dla przejrzystości zdecydowano o uchwaleniu nowego rozporządzenia.
§ 5. Wejście w życie
Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.
Komentarz
- Rozporządzenie opublikowano 18 grudnia 2002 w DzU nr 217, poz. 1833, a zaczęło obowiązywać od 19 czerwca 2003.
Sześciomiesięczne vacatio legis było wystarczające dla pracodawców, aby dostosowali stanowiska pracy do ustalonych, nowych wartości. Mogli zatem zidentyfikować występowanie czynnika w środowisku pracy i dokonać jego pomiarów, i na tej podstawie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego oraz podjąć ewentualne działania zmierzające do jego ograniczenia.
Przepisy wprowadzające ostatnie zmiany do komentowanego rozporządzenia ustaliły vacatio legis na 14 dni. Tak krótkie vacatio legis powoduje zastrzeżenia ze strony pracodawców. Według nich to za mało czasu, aby dostosować środowisko pracy do zmodyfikowanych regulacji.
- Załącznik nr 1 określa najwyższe dopuszczalne stężenia chemiczne i pyłowe czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dzieli on się na część A, w której ustalone zostały wartości dla substancji chemicznych, oraz część B, gdzie podano wartości NDS dla pyłów. Obecnie w Polsce najwyższe dopuszczalne stężenia ustalone są dla 509 czynników chemicznych oraz 19 pyłów.
Ustalenie NDS dla pyłów różni się od wartości określonych dla substancji chemicznych tym, że najwyższe dopuszczalne stężenia dla pyłów podaje się nie tylko w mg/m
3
, ale w niektórych przypadkach wskazuje się też dopuszczalne stężenie włókien określone ich liczbą w cm
3
. Dotyczy to takich pyłów, jak zawierające azbest, talku i talku zawierającego włókna mineralne, czy sztucznych włókien mineralnych.
Natomiast najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe ustalone zostało dla dziewięciu czynników chemicznych, czyli dla Acetaldehydu, bezwodnika octowego, bromowodoru, butyloaminy, chloroacetonu, cholor (fenylo) metanu, cyjanowodoru i cyjanków sodu, potasu i wapnia, 4,4-metylonobisu (fenyloizocyjanin), 2-metylopentan-2,4-diolu.
Konsekwencją ustalenia różnych wartości i różnego oddziaływania czynników szkodliwych dla zdrowia jest uwzględnienie tego w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Określa ono, kiedy nie trzeba wykonywać badań i pomiarów dla czynników chemicznych i poszczególnych fizycznych. Ustala też czas ich wykonywania uzależniony od wartości stężenia lub natężenia tego czynnika w środowisku pracy.
Bez względu jednak na wartości szkodliwego czynnika chemicznego lub fizycznego, jeżeli występują one w środowisku pracy, pracodawca musi dokonać ich pomiaru w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.
- Gdy w środowisku pracy występują szkodliwe czynniki chemiczne, to częstotliwość wykonywania pomiarów zależy od stwierdzonego jego stężenia. Jeżeli podczas ostatniego pomiaru stwierdzono stężenie tego czynnika powyżej 0,1 do 0,5 ustalonej wartości NDS, pomiar wykonuje się co dwa lata.
Dla czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym badania i pomiary wykonuje się w takim wypadku co najmniej raz na sześć miesięcy. Gdy stężenie podczas ostatniego pomiaru przekracza 0,5 wartości NDS ustalonej dla danego czynnika, badania i pomiary wykonuje się co najmniej raz na rok.
Jeżeli natomiast ostatnie badanie lub pomiar wykażą stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości NDS, pracodawca wykonuje kolejne co najmniej raz na trzy miesiące. Wyjątek stanowią tutaj pyły zawierające azbest, gdzie badania wykonuje się raz na trzy miesiące, a częstotliwość tę wolno zmniejszyć, jeżeli wyniki dwóch ostatnich pomiarów nie przekroczyły 0,5 wartości NDS.
Pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów szkodliwych czynników chemicznych, jeżeli wyniki dwóch ostatnich przeprowadzonych w odstępie co najmniej dwóch lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym i mutagennym, wykonanych w odstępie co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS.
Gdy dla danego czynnika chemicznego ustalona została wartość NDSP (najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe), pracodawca musi dokonać pomiarów ciągłych. Robi to za pomocą urządzeń lub z uwzględnieniem procedur spełniających wymagania określone w Polskiej Normie PN-EN 482 lub normie ją zastępującej.
- W załączniku nr 2 ustalone zostały najwyższe dopuszczalne natężenia fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Jego część A zawiera najwyższe dopuszczalne stężenia hałasu i hałasu ultradźwiękowego.
Hałas w środowisku pracy określany jest jako poziom ekspozycji (narażenia) pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (jeżeli hałas jest zmienny w poszczególnych dniach tygodnia), maksymalny poziom dźwięku A i szczytowy poziom dźwięku C.
Prawną definicję hałasu zawiera rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 5 sierpnia 2006 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (DzU nr 157, poz. 1318). Zgodnie z nią hałas to każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy.
W myśl podanych wartości maksymalny poziom hałasu nie może przekraczać 85 decybeli (hałas powodowany przez samochód ciężarowy), a maksymalny poziom dźwięku to 115 decybeli (dla porównania start samolotu odrzutowego powoduje hałas 120 dB, praca młota pneumatycznego – 100 dB), a szczytowy poziom dźwięku nie może przekraczać 135 decybeli.
Przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu mogą powodować uszkodzenie narządu słuchu i obejmować pozasłuchowe działanie dźwięku (w tym na podstawowe układy, narządy i zmysły człowieka).
Negatywny wpływ na narządy słuchu ma zarówno równoważny poziom hałasu powyżej 80 dB, długi czas jego działania, ciągłe narażenie na ten czynnik czy hałas impulsowy (przy takim typie hałasu mechanizmy obronne słuchu nie zdążą zadziałać), jak i osobnicza podatność na wpływ hałasu (oznacza to, że każdy organizm reaguje odmiennie na hałas).
Pozasłuchowe skutki hałasu nie są jeszcze w pełni rozpoznane, ale badania potwierdzają ujemny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy i układ gruczołów wydzielania wewnętrznego. Nadmierny hałas wpływa też na zrozumiałość i maskowanie mowy oraz dźwiękowych sygnałów bezpieczeństwa, co w istotny sposób zagraża pracownikom.
- Załącznik nr 2 w części A podaje również najwyższe dopuszczalne natężenia dla hałasu ultradźwiękowego. Hałas ten, mimo że nie jest słyszalny, jest jednak w organizmie człowieka odbierany drogą słuchową i przez całą powierzchnię ciała. Może on negatywnie oddziaływać na słuch, ale także na narządy słuchu, objawiając się bólami głowy, zaburzeniami równowagi, nudnościami, sennością w ciągu dnia, nadmiernym zmęczeniem itp.
Głównymi źródłami hałasu ultradźwiękowego w pracy są technologiczne urządzenia ultradźwiękowe (np. zgrzewarki, myjki ultradźwiękowe) i maszyny wysokoobrotowe (sprężarki, urządzenia pneumatyczne, obrabiarki do metalu, niektóre maszyny włókiennicze itp.).
- W załączniku nr 2 w części B podano wartości drgań działające na pracownika przez kończyny górne i na cały organizm człowieka.
Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne przez drgania mechaniczne należy rozumieć drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem. Jako czynnik szkodliwy dla zdrowia występują one jako drgania miejscowe lub ogólne.
Miejscowe to drgania mechaniczne działające na organizm człowieka bezpośrednio przez kończyny górne (ich źródłem może być np. młot pneumatyczny). Z kolei drgania ogólne to te mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm człowieka, przekazywane do organizmu jako całości przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednicę lub plecy.
Takie drgania występują zwłaszcza u kierowców, motorniczych, maszynistów, operatorów maszyn budowlanych itp. Powodują one głównie zmiany chorobowe w układzie krążenia, nerwowym, kostno-stawowym. Dodatkowo te o działaniu ogólnym mogą też negatywnie wpływać na narządy wewnętrzne pracownika.
- Pracodawca ma obowiązek zapewnić wykonanie badań i pomiarów hałasu, hałasu ultradźwiękowego i drgań mechanicznych co najmniej raz na dwa lata, jeżeli podczas ostatnich stwierdzono natężenie powyżej 0,2 do 0,5 wartości NDN, a co najmniej raz do roku, jeżeli ostatnie badanie i pomiar wykazały stężenie powyżej 0,5 NDN.
Jeżeli jednak podczas dwóch ostatnich kontroli wartości NDN dla hałasu lub drgań nie przekraczały 0,2 wartości NDN, wówczas szef może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.
- Załącznik nr 2 w części C wskazuje najwyższe dopuszczalne wartości dla mikroklimatu gorącego i zimnego. Mikroklimat gorący określany jest według wskaźnika PMV, a obciążenia termiczne w nim określa się za pomocą wskaźnika WBGT w stopniach Celsjusza.
Wartości podane w załączniku dla mikroklimatu gorącego zależą od rodzaju wykonywanej pracy (praca lekka, średnio ciężka, ciężka i bardzo ciężka), tempa metabolizmu oraz zaaklimatyzowania pracownika w nim.
Dla mikroklimatu zimnego kryterium klasyfikacji dla takiego środowiska pracy jest również wskaźnik PMV. Natomiast obciążenie termiczne określa się za pomocą wymaganej izolacji termicznej IREQ. Jeżeli praca jest wykonywana na zewnątrz budynków (pomieszczeń), uwzględnia się też siłę chłodzącą powietrza.
Gdy w środowisku pracy występuje mikroklimat gorący lub zimny, badania i pomiary wskaźnika pracodawca powinien wykonać raz na rok. Raz na dwa lata mogą być przeprowadzane, jeżeli wartości wykazane podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów nie przekroczyły tych ustalonych w załączniku nr 2 części C rozporządzenia.
- Część D załącznika nr 2 zawiera najwyższe dopuszczalne natężenia ustalone dla promieniowania optycznego nielaserowego i laserowego. Wartości te wyrażone są maksymalną dopuszczalną ekspozycją (MDE).
Wartości MDE podane w komentowanym załączniku to maksymalne dopuszczalne ekspozycje na promieniowanie optyczne (nielaserowe lub laserowe), na które w normalnych warunkach pracy mogą być narażone osoby bez szkodliwych skutków dla zdrowia.
Definicję promieniowania optycznego zawiera rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 27 maja 2010 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne (DzU nr 100, poz. 643).
Zgodnie z nim promieniowanie optyczne to wszelkie promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali w przedziale 100 nm – 1 mm, występujące jako:
– promieniowanie nadfioletowe (UV), czyli nadfiolet o długości fali w przedziale 100 nm – 400 nm; dzieli się na UVA, UVB i UVC,
– promieniowanie widzialne (VIS), czyli światło o długości fali w przedziale 380 nm – 780 nm,
– promieniowanie podczerwone (IR), czyli podczerwień o długości fali w przedziale 780 nm – 1 mm; w zależności od długości fali dzieli się na pasma IRA, IRB i IRC.
- Promieniowanie nielaserowe może pochodzić ze źródeł:
– elektrycznych (promienniki nadfioletu, podczerwieni, żarówki, świetlówki, lampy metalohalogenkowe, rtęciowe, ksenonowe, deuterowe i inne,
– luminescencyjnych i termicznych, które emitują promieniowanie optyczne jako produkt uboczny procesu technologicznego (łuki elektryczne, palniki plazmowe i gazowe, paleniska, piece, roztopione metale lub inne materiały oraz wszelkie obiekty rozgrzane do wysokiej temperatury).
- Dla promieniowania nielaserowego i laserowego wartości MDE zależą od długości fali promieniowania, czasu trwania ekspozycji, rodzaju narażonego narządu (oko lub skóra) i kąta widzenia źródła promieniowania. W zależności od długości fal źródła promieniowania nielaserowego mogą powodować zagrożenia fotochemiczne lub termiczne.
Przy promieniowaniu nielaserowym badania i pomiary wykonuje się raz na dwa lata, jeżeli podczas ostatnich stwierdzono wartość maksymalnej dopuszczalnej ekspozycji powyżej 0,4 do 0,7 wartości podanej w części D załącznika nr 2. Natomiast jeżeli poziom przekracza 0,7 MDE, pracodawca musi zapewnić badania i pomiary raz w roku.
Dla promieniowania laserowego wartość MDE to poziom promieniowania, na który w normalnych warunkach pracy urządzenia laserowego mogą być narażone osoby, ale nie doznają szkodliwych skutków dla zdrowia.
Badania i pomiary dla promieniowania optycznego nielaserowego pochodzącego ze źródeł sztucznych przeprowadza się dla urządzeń innych niż źródła światła służące oświetleniu pomieszczeń lub stanowisk pracy, stosowane w przeznaczonych dla nich oprawach oświetleniowych oraz w odpowiedniej odległości od eksponowanych części ciała.
- Źródłem promieniowania laserowego są:
– lasery, czyli urządzenia wytwarzające lub wzmacniające promieniowanie optyczne w procesie kontrolowanej emisji wymuszonej,
– urządzenia laserowe, czyli każde urządzenie zawierające jeden lub więcej laserów w złożonym układzie optycznym, elektrycznym lub mechanicznym,
– laserowe systemy transmisji światłowodowej, w tym światłowodowe systemy telekomunikacyjne,
– źródła promieniowania wykorzystujące głównie emisję spontaniczną, lecz charakter wytwarzanego promieniowania i stwarzane przez niego zagrożenia uzasadniają traktowanie takiego źródła na równi z laserami, w szczególności diody elektroluminescencyjne (LED) dużych mocy.
- Dla promieniowania laserowego jego badanie i pomiar nie muszą być w ogóle wykonywane, jeżeli eksploatowane są lasery zaliczone według Polskiej Normy do klasy 1, 1M, 2, 2M lub 3R i pracują one w warunkach określonych przez producenta urządzenia lub zaliczone do klasy 3B lub 4, w stosunku do których zastosowane środki ochrony zbiorowej (np. obudowa) pozwalają na zakwalifikowanie urządzenia do klasy 1.
Typowym przykładem mogą być tu popularne i powszechnie stosowane drukarki laserowe, w których występuje promieniowanie laserowe. Ze względu na zabezpieczenia i obudowę, jeżeli nie są uszkodzone, nie powodują zagrożenia zdrowia pracowników.
Badań nie wykonuje się również wtedy, gdy podczas dwóch ostatnich pomiarów promieniowania optycznego nielaserowego i laserowego wykonanych w odstępie dwóch lat poziom ekspozycji nie przekroczył 0,4 wartości MDE.
W innych przypadkach robi się je co najmniej raz na dwa lata, jeżeli podczas ostatnich stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,4 do 0,8 wartości MDE określonej w załączniku do rozporządzenia. Natomiast jeżeli poziom ten przekraczał 0,8 wartości, badania muszą być wykonywane co najmniej raz w roku.
- Ostatnim czynnikiem fizycznym, dla którego ustalono poziom NDN, jest określone w załączniku nr 2 części E promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 Hz – 300 GHz.
Przy ustalaniu wartości tych pól bierze się pod uwagę takie wielkości, jak:
– widmo częstotliwości,
– natężenie pola magnetycznego i elektrycznego w ogólnym działaniu na organizm człowieka oraz pola magnetycznego o działaniu miejscowym na kończyny pracownika – ręce do łokci i nogi do kolan,
– dozę rzeczywistą pola magnetycznego strefy zagrożenia o działaniu ogólnym na organizm człowieka,
– dozę rzeczywistą pola elektrycznego strefy zagrożenia o działaniu ogólnym na organizm człowieka oraz
– wskaźnik ekspozycji dla dozy rzeczywistej pola elektrycznego i dozy rzeczywistej pola elektromagnetycznego.
Dla ustalenia stopnia ekspozycji na działanie pola elektromagnetycznego, w otoczeniu pól elektromagnetycznych należy wyznaczyć i oznakować jako strefy ochronne – obszary występowania silnych pól elektromagnetycznych:
– niebezpieczną (obszar, w którym przebywanie pracowników jest zabronione),
– zagrożenia (obszar, w którym dopuszczone jest przebywanie pracowników zatrudnionych przy źródłach przez czas ograniczony na zasadach podanych w załączniku),
– pośrednią (obszar, w którym dopuszczone jest przebywanie pracowników zatrudnionych przy źródłach w ciągu całej zmiany roboczej).
- Źródłami pól elektromagnetycznych są wszelkie urządzenia zasilane energią elektryczną, których natężenie maleje w miarę oddalania się od nich. Źródłami pól elektromagnetycznych wymagających uwagi w środowisku pracy są głównie:
– obiekty elektroenergetyczne,
– linie wysokiego napięcia, stacje przesyłowo-rozdzielcze, transformatory, energetyczne instalacje zasilające,
– urządzenia medyczne diagnostyczne i terapeutyczne,
– urządzenia przemysłowe: piece i nagrzewnice indukcyjne, zgrzewarki rezystancyjne i spawarki,
– urządzenia radio- i telekomunikacyjne: anteny nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje radiolokacyjne, systemu telefonii ruchomej,
– inne urządzenia elektryczne: kuchnie mikrofalowe i indukcyjne, instalacje ogrzewania podłogowego, telefony komórkowe, systemy antykradzieżowe i kontroli dostępu.
- Częstotliwość badań przy polach elektromagnetycznych zależy od rodzaju strefy występującej przy promieniowaniu. Raz na dwa lata przeprowadza się badania i pomiary, jeżeli podczas ostatnich stwierdzono występowanie tylko strefy pośredniej.
Natomiast jeżeli podczas nich stwierdzono występowanie również strefy zagrożenia albo strefy zagrożenia i niebezpiecznej, badania należy wykonywać co najmniej raz na rok.
Jeżeli podczas dwóch ostatnich pomiarów wykonywanych w odstępie dwóch lat nie stwierdzono występowania stref ochronnych w miejscach wykonywania pracy, pracodawca może odstąpić od badań.
- O aktualnych wynikach badań i pomiarów wszystkich szkodliwych czynników chemicznych i fizycznych pracodawca niezwłocznie informuje pracowników i udostępnia im ich wyniki. Prowadzi także rejestr czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy oraz kartę badań i pomiarów, w której wpisuje na bieżąco ich rezultaty.
Rejestr oraz kartę badań i pomiarów szef musi przechowywać przez 40 lat od daty ostatniego wpisu. W razie likwidacji zakładu rejestry oraz karty badań i pomiarów pracodawca przekazuje właściwemu inspektorowi sanitarnemu.
- Pracodawca powinien dążyć do tego, aby w środowisku, w którym występują czynniki szkodliwe, nie było przekroczeń NDS lub NDN. Jeśli one występują, pracodawca podejmuje wszelkie środki po to, aby ograniczyć szkodliwe oddziaływanie tego czynnika na organizm człowieka.
Jeżeli podjęte środki organizacyjne i techniczne (np. skrócenie czasu pracy poprzez przerwy wliczane do czasu pracy lub skrócenie czasu pracy poniżej ośmiu godzin na dobę; zastosowanie środków ochrony zbiorowej w postaci obudowy, wyciągu itp.) nie wystarczą, firma decyduje o użyciu odpowiednio dobranych środków ochrony indywidualnej.
Należy jednak pamiętać, że jest to ostateczność i środki ochrony indywidualnej stosuje się jedynie wtedy, gdy nie są możliwe inne metody ograniczenia działania szkodliwego czynnika. Typowy przykład to ograniczenie hałasu poprzez udostępnienie środków ochrony indywidualnej w postaci ochronników słuchu.
Także przepisy szczegółowe dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy w określonych gałęziach gospodarki (np. huty, przetwórstwo itp.) oraz pracy w kontakcie z określonymi czynnikami (np. chemiczne, hałas, promieniowanie optyczne pochodzące ze sztucznych źródeł) zawierają wskazówki dla pracodawcy, jakie działania musi podjąć, aby ograniczyć ryzyko związane z przekroczeniem lub możliwością przekroczenia ustalonych wartości NDS lub NDN.
- W razie występowania przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych wykonujący pracę w takich warunkach podlegają szczególnemu nadzorowi medycznemu. Prowadzi się go w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami.
Oznacza to, że poza obowiązkowymi badaniami okresowymi trzeba monitorować stan zdrowia tych zatrudnionych oraz dodatkowo ich szkolić w zakresie ochrony przed zagrożeniami i możliwościami ograniczenia ryzyka zawodowego, jakie wiąże się z pracą wykonywaną w tych warunkach.
- Rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy nie obejmuje czynników biologicznych, które ze względu na ich właściwości są odrębnie uregulowane.
Barbara Krzyśków - Adiunkt, Zakład Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego
Zobacz wszystkie komentarze przepisów BHP
