Mark Rothko wewnętrznie rozdarty

W 2012 r. po licytacji w Christie’s w Nowym Jorku jeden z najwybitniejszych artystów amerykańskiego ekspresjonizmu stał się najdroższym malarzem świata. Obraz „Orange, Red, Yellow” z 1961 r. został sprzedany za 86,9 miliona dolarów. Teraz dzieła Rothki są wyceniane między 50 tysięcy a 90 milionów euro. Rysunki uzyskują cenę 5–520 tysięcy euro, grafiki dostępne są poniżej tysiąca euro.

Emigrant z Łotwy

Paryska ekspozycja to największa wystawa artysty w Europie. Atutem są wczesne obrazy, znane nielicznym specjalistom. Zdradzają silny charakter i wielkie ambicje, a zarazem różnorodne źródła inspiracji.

Marcus Rotkowicz urodził się w Dwińsku na Łotwie. Zamieszkał w Stanach Zjednoczonych z matką i rodzeństwem w wieku dziesięciu lat. Rozpoczął studia na Uniwersytecie Yale, ale po odebraniu mu stypendium w wieku 20 lat zdecydował się na wyjazd do Nowego Jorku. Tu studiował sztuki plastyczne i przez parę miesięcy teatr.

Czytaj więcej

Sztuka

Izrael przenosi słynne arcydzieła do bunkra. To pierwsza taka sytuacja od 30 lat

W Izraelu zdecydowano, że najcenniejsze dzieła sztuki przechowywane w muzeach w tym kraju, zostaną umieszczone w bunkrach. To pierwsza taka sytuacja od ponad 30 lat. Izraelczycy chcą uniknąć sytuacji, w której dzieła zostaną uszkodzone w wyniku ostrzału rakietowego.

Ilustrował książki, uczył dzieci rysunku, brał udział w wystawach zbiorowych. W 1935 r. był współtwórcą grupy The Ten, która przeciwstawiała się konserwatywnym regionalistycznym tendencjom w sztuce amerykańskiej. Po 1936 r. prawie trzy lata pracował dla Works Progress Administration. To program dla artystów stworzony przez rząd w okresie wielkiego kryzysu.

Uzyskał obywatelstwo amerykańskie w 1938 r., dwa lata później zmienił imię i nazwisko na Mark Rothko. W tym samym czasie pogłębiły się jego więzi z Adolphem Gottliebem, malarzem ekspresjonistą, z którym wspólnie zaczęli interesować się mitologią. Prezentowane w Fundacji Louis Vuitton obrazy pochodzące z tego okresu charakteryzują wydłużone sylwetki i silnie podkreślone podziały pionowe.

Trudno nie doszukać się w nich metaforycznej atmosfery wszechobecnej w obrazach Giorgia de Chirica. W przeciwieństwie jednak do wybitnego artysty włoskiego kolory na płótnach Rothki są wypłowiałe, rozbielone, tak jakby malarz unikał nasyconych barw. Uwagę przykuwa „Akt” z przełomu lat 1938–1939. Przedstawia młodą kobietę w pozycji mogącej kojarzyć się z obrazami Balthusa malowanymi w tym samym okresie.

Pokaz otwiera autoportret z 1936 r. Namalowany w gamie brązów i ochrów przypomina nobliwe postawy późnych autoportretów Rembrandta. Daleko mu jednak do precyzji holenderskiego mistrza. Rothko skoncentrował się głównie na uchwyceniu ruchu i światła.

Inne obrazy w tej samej sali zdradzają znajomość francuskiego malarstwa drugiej polowy XIX w. Na przykład „Entrance to Subway” („Wejście do metra”) z 1938 r. kompozycją oraz kolorystyką kojarzy się ze słynnym „Na balkonie” Édouarda Maneta. Kolejne płótna przypominają klimat obrazów Edwarda Hoppera.

Dwie pierwsze sale pokazują malarza, który szuka, eksperymentuje, ale również czyta i ogląda innych. Można dopatrzeć się cytatów z innych artystów. Trzecia sala pokazuje okres przejściowy.

Kaplica w Houston

W 1946 r. Rothko zaczyna malować „Multiformes”. Odchodzi definitywnie od malarstwa figuratywnego, by skoncentrować się nad poszukiwaniami efektów światła na szerokich barwnych płaszczyznach.

Początkowo płótna podzielone są na kilka form geometrycznych, by stopniowo ewoluować ku dwóm–trzem monochromatycznym prostokątom, nasyconym żółciami, czerwieniami i brązami z elementami błękitu i bieli.

Pociągnięcia pędzla są bardzo nerwowe i płótna Rothki z tego czasu są odległe od pulsujących, łagodnie rozlewających się powierzchni charakteryzujących jego dojrzałe malarstwo. Większość obrazów z końca lat pięćdziesiątych jest mroczna, pomimo że artysta wielokrotnie deklarował, że „poszukuje w obrazie światła”, a kolor go nie interesuje. Późniejsze obrazy powoli stają się bardziej świetliste.

Czytaj więcej

Plus Minus

Czy sztukę abstrakcyjną można zrozumieć?

Abstrakcja jest czasem postrzegana oraz sprowadzana przez niektórych widzów do niezrozumiałych, pozbawionych treści plam i gestów lub czystej estetyczności, czyli dekoracji bliskiej kładzionym na ścianach wzorkom. Co w istocie mieści w sobie tak pojemny formalnie i wieloznaczny termin?

W 1958 r. reprezentował USA na biennale w Wenecji obok Davida Smitha i Marka Tobeya. Oznacza to początek sukcesu i trwałego uznania. Ostatnie dziesięć lat życia Rothki jest naznaczone podróżami do Europy oraz retrospektywną wystawą w MoMA w Nowym Jorku.

Artysta pracował również na zamówienie, najważniejszą realizacją były obrazy namalowane do kaplicy Menil w Houston. Niestety, zdrowie mu nie dopisywało, na początku 1968 r. przebywał w szpitalu z powodu tętniaka aorty. Lekarze zabronili mu malowania płócien o wymiarach większych niż metr. Po raz pierwszy w życiu zainteresował się farbami akrylowymi i zaczął malować na papierze.

Rozdzierany przez całe życie wewnętrznymi konfliktami popełnił samobójstwo w pracowni 25 lutego 1970 r. Lekarze rokowali, że jego stan zdrowia pozwoliłby mu przeżyć sześć miesięcy dłużej. Dwa dni po jego zgonie kaplica w Houston została poświęcona i oddana do użytku. W maju tego samego roku Tate Gallery zainaugurowała „Rothko Room” przygotowany według dokładnych wskazówek artysty.