Jak rozumieć zadłużenie przy niedostatecznej kapitalizacji

Tak uznała Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 23 listopada 2011 r. (IPTPB3/423-207/11-2/IR).

Spółka wskazała, że jedyny udziałowiec udzielił jej pożyczki w celu pokrycia kosztów modernizacji i rekonstrukcji linii technologicznej. Kwota znacznie przekroczyła kapitał zakładowy spółki.

Poza zobowiązaniami wynikającymi z umowy pożyczki spółkę łączą z udziałowcem stosunki handlowe związane ze wzajemnymi dostawami towarów i usług, na podstawie których strony są względem siebie dłużnikami oraz wierzycielami.

Spółka zadała pytanie, czy w świetle art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT, określając wartość zadłużenia wobec większościowych udziałowców, powinna przy obliczeniu współczynnika niedostatecznej kapitalizacji brać pod uwagę zadłużenie wyłącznie z tytułu pożyczek (kredytów) czy też zobowiązania wynikające ze wszelkich tytułów prawnych, w tym z tytułu dostaw towarów i usług.

Zdaniem spółki, skoro celem przepisów o niedostatecznej kapitalizacji było ograniczenie zaliczania do kosztów podatkowych odsetek od pożyczek udzielanych przez znaczących udziałowców podatników, to pojęcie „wartości zadłużenia" odnosi się wyłącznie do zobowiązań z tytułu udzielonych spółce pożyczek, a nie do wszystkich zobowiązań handlowych.

Izba Skarbowa nie zgodziła się z tym stanowiskiem. Jej zdaniem pojęcie „wartości zadłużenia" obejmuje wszystkie transakcje, które rodzą powstanie zobowiązania do dokonania określonych płatności na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT, a zatem zobowiązania nie tylko z tytułu pożyczek (kredytów), lecz także wynikające z innych tytułów prawnych.

Radosław Baraniewicz

Radosław Baraniewicz konsultant w Dziale Prawnopodatkowym PwC

Istotą komentowanej interpretacji jest odpowiedź na pytanie, w jakim zakresie zapłacone odsetki od pożyczki udzielonej przez znaczącego udziałowca mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów.

Odsetki od pożyczek (kredytów), pod warunkiem że zostały zapłacone lub skapitalizowane, są kosztami podatkowymi na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Jednak przepisy o niedostatecznej kapitalizacji (art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61) wprowadzają istotne ograniczenia w zakresie uznania ich za koszty uzyskania przychodów. W świetle art. 16 ust. 1 pkt 60 podatnik (pożyczkobiorca) musi określić, czy wartość zadłużenia wobec określonych w tym przepisie udziałowców osiągnie łącznie trzykrotność kapitału zakładowego.

Jeśli ten warunek nie jest spełniony, podatnik nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów odsetek od pożyczek w zakresie, w jakim pożyczka przekracza limit zadłużenia. Izba Skarbowa dokonała językowej wykładni przepisów dotyczących niedostatecznej kapitalizacji, interpretując pojęcie „wartości zadłużenia" w sposób szeroki, tj. z uwzględnieniem globalnej kwoty wszystkich zobowiązań handlowych wobec udziałowca istniejących w momencie zapłaty odsetek. To stanowisko może budzić jednak uzasadnione wątpliwości, możliwa jest bowiem odmienna interpretacja wskazanego przepisu.

Skoro istotą art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT jest ograniczenie zaliczania do kosztów podatkowych odsetek od pożyczek zdefiniowanych w art. 16 ust. 7b ustawy o CIT, to pojęcie „wartości zadłużenia" wobec znaczących udziałowców powinno obejmować wyłącznie zadłużenie z tytułów wymienionych w powołanym przepisie, a nie ze wszystkich możliwych tytułów prawnych, w tym zobowiązań handlowych z racji dostaw towarów czy świadczenia usług.

Co więcej, już z samego uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej przepisy o niedostatecznej kapitalizacji wynika, że celem ustawodawcy miało być podatkowe ograniczenie nadmiernego finansowania spółek kapitałowych kapitałem obcym, zamiast preferowania dofinansowania kapitału własnego. A zatem, limit zadłużenia może być rozumiany odmiennie, tj. jako zobowiązanie z tytułu pożyczek od udziałowca, a nie z tytułu jakiegokolwiek istniejącego w obrocie gospodarczym zadłużenia. To zagadnienie budzi również istotne rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Przykładowo WSA w Gdańsku w wyroku z 18 grudnia 2010 r. (I SA/Gd 931/10) uznał, że prawidłowe jest szerokie interpretowanie pojęcia wartości zadłużenia z uwzględnieniem wszelkich zobowiązań handlowych. Z innej strony WSA w Warszawie w wyroku z 3 grudnia 2010 r. (III SA/Wa 2365/10) za uzasadniony uznał pogląd, że dla celów obliczenia współczynnika niedostatecznej kapitalizacji trzeba uwzględnić jedynie zobowiązania z tytułu kredytów lub pożyczek.

Należy mieć nadzieję, że wątpliwości co do sposobu interpretacji pojęcia „wartości zadłużenia" zostaną wyjaśnione przez Naczelny Sąd Administracyjny.