Kamery obserwują bez przepisów

Tysiące kamer na ulicach, lotniskach, w bankach, marketach, szpitalach, szkołach, przedszkolach, a nawet w żłobkach śledzą każdy nasz krok. I nie bardzo wiadomo, na jaką skalę działają, kto o tym decyduje, kto ma do nich dostęp oraz jakie są społeczne skutki ich funkcjonowania.

– To zaniechanie legislacyjne o bardzo poważnych konsekwencjach dla praw obywatelskich – uważa rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz, która wspólnie z generalnym inspektorem ochrony danych osobowych oraz z Fundacją Panoptykon zorganizowała seminarium o monitoringu wizyjnym.

Pod czujnym okiem

Monitoring ma na razie więcej zwolenników niż przeciwników.

– Jako podstawowy argument wymieniane jest bezpieczeństwo – mówi Krystyna Szymielewicz, prezes Fundacji Panoptykon.

– Tam, gdzie obecne są kamery, rzeczywiście spada przestępczość. Działają też prewencyjnie – mówi Jacek Gniadek, dyrektor Zakładu Obsługi Systemu Monitoringu w Warszawie.

Na stołecznych ulicach funkcjonuje 415 kamer, utrzymywanych przez miasto na potrzeby policji. Łącznie ze środkami komunikacji (ale nie licząc prawie 1,9 tys. w szkołach) jest ich ponad 5 tys. Poznań ma 356 ulicznych kamer, Gdańsk 117, Białystok 103, Gliwice 100, a Giżycko aż 144. Miejski system monitoringu istnieje we wszystkich miastach wojewódzkich oraz w prawie wszystkich powiatowych. Ponad 2/3 miast planuje jego rozbudowę.

Małe siostry w szkołach

– Obok „wielkiego brata" w sferze publicznej coraz częściej pojawiają się kamery „małych sióstr", instalowane przez różne firmy we wspólnotach mieszkaniowych, zakładach pracy, centrach handlowych, szkołach – zaobserwował Paweł Waszkiewicz z Uniwersytetu Warszawskiego, badając skuteczność prewencyjną monitoringu wizyjnego.

W ankiecie Fundacji MaMa aż 45 proc. rodziców przedszkolaków, 60 proc. rodziców uczniów szkół podstawowych, 65 proc. rodziców gimnazjalistów i 54 proc. rodziców uczniów liceum odpowiedziało, że monitoring jest potrzebny, ponieważ zapewnia bezpieczeństwo.

– Złudzeniem jest jednak, że zastąpi system wychowania i zapobiegnie przemocy – uważa Sylwia Chutnik, prezes fundacji.

Z różnych badań wynika, że obecność kamer w szkołach nie przyczynia się do zmniejszenia przemocy.

– Jeżeli dzieci nie czują się w szkole bezpiecznie, kamery im tego nie zapewnią, mogą natomiast wywołać negatywne skutki w sferze psychicznej – twierdzi prof. Anna Giza-Poleszczuk z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. – Jeżeli więc monitoring w szkołach miałby pozostać, to na specjalnych zasadach i w wyjątkowych przypadkach, przy wykazaniu przez szkołę jego potrzeby wynikłej z wcześniejszych działań.