Bruksela postawi na innowacyjność

Dokument przygotowała grupa ekspertów pod kierunkiem Pascala Lamy'ego, byłego unijnego komisarza i byłego dyrektora generalnego Światowej Organizacji Handlu (WTO). Lamy to wielki autorytet w kręgach unijnych, zaczynał swoją karierę jako szef gabinetu legendarnego przewodniczącego Komisji Europejskiej (KE) Jacques'a Delorsa.

I dziś Francuz mówi, że najbardziej europejską polityką, o największej wartości dodanej, jest polityka badań naukowych i innowacyjności. – Ideą integracji europejskiej jest robienie czegoś wspólnie, bo daje to lepszy efekt niż działanie w pojedynkę. Dziedziną, w której widać to najbardziej i bez żadnej wątpliwości, jest właśnie nauka i innowacyjność – tłumaczy Lamy.

Przygotowany pod jego kierunkiem raport postuluje podwojenie do 160 mld euro w okresie siedmioletnim kwoty wydawanej na ten cel ze wspólnego unijnego budżetu po 2020 roku. Pytany przez „Rzeczpospolitą", skąd zabrać pieniądze, nie mówi wprost. Ale podkreśla: priorytetem powinna być właśnie ta dziedzina. To znaczy, że oszczędzać trzeba na dwóch największych kategoriach wydatkowych: polityce spójności i rolnictwie.

Polska należy do krajów, które relatywnie mało korzystają z programów finansowanych przez UE. Bo też ich celem nie jest zasypywanie przepaści między biedniejszymi i bogatszymi (temu służy polityka spójności), ale promowanie doskonałości. Czyli pieniądze mają dostawać najlepsi w UE.

Nadzieja polskich naukowców

W programie jest jednak miejsce na promowanie współpracy między naukowcami z różnych krajów UE i na budowanie tzw. zdolności badawczej czy innowacyjnej. Obecna Komisja próbowała w tym celu łączyć programy badawcze z polityką regionalną, ale bez wielkich sukcesów.

– Trudno jest przekonać ludzi z różnych dziedzin, żeby pracowali razem. Nawet w Komisji Europejskiej – przyznaje Carlos Moedas, unijny komisarz ds. nauki i innowacji. Dlatego raport zajmuje się również tym, jak sprawić, aby fundusze strukturalne lepiej służyły innowacyjności.

Pieniądze z budżetu na badania naukowe i innowacyjność dalej będą przydzielane według kryterium doskonałości i nie będzie żadnych preferencji dla krajów mniej rozwiniętych. Ale fundusze strukturalne mają finansować zasypywanie przepaści w tej dziedzinie poprzez budowanie infrastruktury dla nauki i innowacji, uniwersytetów, centrów badawczych, inkubatorów, parków naukowych innych działań propagujących innowacyjność.

Według autorów raportu to unijny program badań naukowych i innowacyjności (taki jak obowiązujący teraz Horyzont 2020) powinien być punktem wyjścia, a wydatki infrastrukturalne z funduszy strukturalnych powinny być tak skonstruowane, żeby ten cel wspierać.

Trudniej o pieniądze na infrastrukturę

Raport zamówiony przez KE to kolejny dowód na to, że o pieniądze z polityki spójności rozumianej tak jak dzisiaj, czyli w dużym stopniu finansującej „twardą" infrastrukturę, będzie po 2020 roku trudno. Po pierwsze, będzie mniej pieniędzy na cały budżet. Bo z Unii Europejskiej wychodzi duży płatnik netto, jakim jest Wielka Brytania, a inni nie palą się do zwiększania składki, żeby ten ubytek skompensować.

Po drugie, pojawiają się nowe cele finansowe, jak imigracja, bezpieczeństwo i obrona. Po trzecie, wobec odmowy Polski przyjmowania uchodźców płatnicy netto mają mniejszą skłonność do solidarności finansowej z Polską, która jest głównym beneficjentem polityki spójności.

Po czwarte wreszcie, pojawia się coraz więcej finansowanych i sygnowanych przez Komisję Europejską raportów dowodzących, że to polityka badań naukowych i innowacyjności, a nie spójność czy rolnictwo, tworzy większą unijną wartość dodaną i zasługuje na zwiększenie finansowania.