Sąd polubowny rozstrzyga już w kilka tygodni - Marek Furtek o nowych przepisach ws. arbitrażu

Niedawno weszły w życie przepisy ustawy mającej na celu ograniczenie obciążeń regulacyjnych, które zmieniły m.in. procedurę cywilną, w tym przepisy istotne dla sądownictwa polubownego. Jaka jest Pana ogólna ocena wprowadzonej przez ustawodawcę zmian?

Zmiany, które weszły w życie w dniu 8 września br., generalnie należy ocenić bardzo pozytywnie. Wiążemy z nimi nadzieję na dalsze umacnianie sądownictwa polubownego i wzrost jego znaczenia dla rozstrzygania sporów w obrocie gospodarczym.

Czy mógłby Pan przybliżyć czytelnikom czego zmiany te dotyczą?

W 2005 r., w ramach szeroko zakrojonej nowelizacji przepisów kodeksu postępowania cywilnego, ustawodawca wprowadził nową definicję zakresu przedmiotowego arbitrażu. W miejsce dawnej kategorii zdolności do samodzielnego zobowiązywania się, pojawiło się odwołanie m.in. do zdatności ugodowej, ale przepisy te były na tyle nieścisłe, że budziły w praktyce bardzo poważne wątpliwości. Wprowadzona nowelizacja miała na celu ich ograniczenie, a przez to wzrost bezpieczeństwa obrotu prawnego, czyli pewności wydanych rozstrzygnięć.

Czytaj też: Zmiany w kpc: nowe przepisy w sprawie arbitrażu

Czy nowe przepisy porządkują definicję zdatności arbitrażowej w takim zakresie, aby ze strony przedsiębiorców nie pojawiały się już rozterki co do możliwości dokonania zapisu na sąd polubowny?

Poprzednia regulacja była na tyle nieścisła, iż nie dawało się rozstrzygnąć w drodze wykładni, czy kategoria zdatności ugodowej odnosi się tylko do sporów niemajątkowych, czy także do sporów o prawa majątkowe. Opinie w tzw. doktrynie, czy literaturze przedmiotu, były niemal doskonale podzielone i przeciąć ten „węzeł gordyjski” mogła tylko interwencja ustawodawcy. Po wejściu w życie nowych przepisów, jest zupełnie jasne, że kryterium zdatności ugodowej odnosi się do sporów wyłącznie niemajątkowych. Natomiast że wszystkie, co do zasady, spory majątkowe, z wyłączeniem oczywiście alimentacyjnych, mogą być przedmiotem arbitrażu, bez względu na to czy w odniesieniu do nich strony uprawnione są do zawarcia ugody sądowej.

Wspomniał Pan, że te zmiany mogą wpłynąć na poszerzenie pola, w którym działać mogą sądy polubowne. Jakiego zakresu spraw miałoby to dotyczyć?

Wiąże się to z drugim ważnym elementem tej noweli, mianowicie wyraźnym dopuszczeniem rozpoznawania w dziedzinie arbitrażu tzw. sporów uchwałowych, czyli sporów o ważność uchwał spółek handlowych. Ta sprawa także budziła niedające się rozstrzygnąć w drodze wykładni wątpliwości.

Należy dodać, że regulacja, którą w tym zakresie przyjął nasz ustawodawca, wyraźnie nawiązuje do rozwiązań przyjętych w arbitrażu niemieckim. Skuteczny zapis na sąd polubowny, w odniesieniu do spraw, o których mówimy, wymaga m. in. ustanowienia tzw. procedury konwokacyjnej, czyli zaproszenia do uczestnictwa w procesie innych, których wynik takiego procesu może dotyczyć.

Uważam za bardzo korzystne jednoznaczne rozszerzenie zakresu arbitrażu o sprawy uchwałowe, co oczywiście nie oznacza, że w każdym przypadku poddanie tego typu sporów arbitrażowi będzie celowe i uzasadnione. Za każdym razem należy brac pod uwagę bardzo wiele czynników, m.in. liczebności udziałowców , czy tez akcjonariuszy spółki, charakteru prowadzonej przez nią działalności. Z całą pewnością natomiast w sporach tych może się ujawnić coś, co określamy jako walor arbitrażu, tj. bardzo wysoka kompetencja rozstrzygnięcia, dobra organizacja postępowania i stosunkowo krótki czas od wszczęcia sprawy do rozstrzygnięcia sporu.

Nowe prawo zakłada, że w przypadku sporu rozstrzyganego przed stałym sądem polubownym, znajdzie zastosowanie regulamin tego sądu z dnia wniesienia pozwu. Strony umawiają się zatem, że będą przestrzegać reguł, których mogą w chwili podpisywania umowy jeszcze nie znać. Tak być powinno?

To bardzo dobra zmiana, która odpowiada światowym standardom i która z pewnością  przyczyni się do zwiększania sprawności postępowania arbitrażowego. Regulaminy ulegają z biegiem czasu zmianom, są udoskonalane, by bardziej odpowiadały potrzebom stron. Im natomiast lepiej chroniony jest interes stron umowy, tym lepiej chroniony jest interes stron sporu.