Dorota Chrabota: Lotnictwo cywilne w dobie Covid-19

Komisja Europejska 14 kwietnia przedstawiła ogólny plan powrotu do normalności i zaleciła krajom członkowskim współdziałanie. Datę zamknięcia granic zewnętrznych UE Rada Europejska wskazała 17 marca – aby ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa, jej członkowie zgodzili się wzmocnić je na 30 dni poprzez zastosowanie skoordynowanego, tymczasowego ograniczenia niepotrzebnych podróży do UE. W ślad za tym poszły regulacje krajowe wprowadzające ograniczenia na granicach wewnętrznych państw członkowskich.

Zakaz w ruchu lotniczym w Polsce wprowadzony został 15 marca, następnie przedłużony do 25 kwietnia (wyjątki dotyczą lotów cargo i repatriacyjnych). Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 kwietnia przedłuża go do 9 maja, dopuszczając loty statkami powietrznymi mającymi do 15 miejsc pasażerskich. Podobnie jak Europa zareagowały USA, Australia, kraje Bliskiego i Dalekiego Wschodu, np. Tajwan zamknął granice dla obcokrajowców 19 marca.

PLL LOT do 15 maja zawiesił wszystkie rejsy pasażerskie w związku z decyzją rządu o przedłużeniu zawieszenia połączeń do 9 maja i rekomendacją przedłużenia zamknięcia zewnętrznych granic UE do 15 maja.

Mamy koniec kwietnia, w dniu publikacji tego artykułu teoretycznie ograniczenia dotyczące granic zewnętrznych Unii powinniśmy mieć za sobą. Jest jednak inaczej. Pasażerskie przewozy lotnicze wciąż są odwołane, zarządzający lotniskami nie mają przychodów z opłat lotniskowych, podmioty świadczące usługi handlingowe nie obsługują samolotów, a służby ruchu lotniczego nie świadczą usług nawigacyjnych. Brak finansowania dla podmiotów utrzymujących służby operacyjne w stałej gotowości. Mamy efekt domina!

Złe wiadomości dla europejskich służb żeglugi powietrznej (ANSP) nadeszły 7 kwietnia z Europejskiej Organizacji ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej. Wstrzymano płatności 1,1 mld euro za kontrolę ruchu lotniczego od lutego do maja. Należności te linie lotnicze mają zacząć regulować dopiero od 1 listopada. To oznacza, że do tego czasu Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP) będzie całkowicie pozbawiona wpływów z tytułu wykonanych usług.

Czy pasażerski ruch lotniczy zostanie wznowiony? W jaki sposób i w jakim tempie? Kto udzieli wsparcia firmom tracącym płynność finansową? Pytanie to nurtuje wszystkich pracowników branży.

Suma środków uruchomionych w Europie w związku z pandemią znacznie przekracza 3 bln euro. Przewodnicząca Komisji Europejskiej podkreśla, że budżet Unii będzie źródłem ożywienia gospodarczego, pobudzając gospodarkę w kierunku budowy bardziej ekologicznej i cyfrowej Europy. Ważne będą inwestycje w odnawialne źródła energii, ekologiczny transport, odbudowę zasobów przyrodniczych. Poza sformułowaniem „ekologiczny transport”, nie odnotowałam nic co mogłoby odnosić się do lotnictwa cywilnego.

Europejski plan działania z 14 kwietnia zakłada etapowe podejście do otwarcia granic wewnętrznych i zewnętrznych. Komisja nie wskazuje konkretnych terminów, nie definiuje warunków stopniowego znoszenia ograniczeń i zakazów. Podkreśla, że środki ograniczające rozprzestrzenianie się Covid-19 nie mogą zostać natychmiast uchylone. Wytyczne dalszego postępowania mają pochodzić z wiedzy eksperckiej i wskazówek Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Premier zapowiedział utrzymanie realizacji CPK jako dużej inwestycji publicznej. W ramach tarczy antykryzysowej rząd przewidział pomoc dla zarządzających lotniskami, którzy zostaną zobowiązani do utrzymania minimalnej gotowości operacyjnej. Inne podmioty z branży, w tym przedsiębiorcy, mogą uzyskać wsparcie w ramach tarczy. Trzeba się zastanowić, czy w dłuższej perspektywie taka pomoc wystarczy do przetrwania?

W tworzonym przez Komisję Europejską strategicznym planie powrotu do normalności nie należy zapominać o lotnictwie cywilnym. Z uwagi na wysokie prawdopodobieństwo przedłużenia zakazu plan wsparcia lotnictwa cywilnego wydaje się niezbędny. Musi wielowymiarowy i brać pod uwagę odbudowę zaufania pasażerów i popytu na usługi.

Z nadzieją można przyjąć zastrzeżenie Komisji, że ograniczania w ruchu na granicach zewnętrznych UE należy stale weryfikować. Może to oznaczać liberalizowanie podejścia do zakazu w ruchu lotniczym, z uwzględnieniem celu nadrzędnego, jakim jest walka z pandemią Covid-19. Na świecie już się to dzieje. Działalność lotniska w Dubaju (DXB) została wznowiona - informują linie Emirates. Obsługują one autoryzowane loty z ograniczoną liczbą pasażerów z Dubaju w jedną stronę, z zachowaniem surowych obostrzeń.

Rada Europejska po raz kolejny 23 kwietnia obradowała w trybie wideokonferencji. Podkreśliła konieczność stopniowego znoszenia ograniczeń w oparciu o skoordynowanie działania. Istotnym tematem posiedzenia były fundusze na zabezpieczenie dla pracowników, firm i państw, stanowiące pakiet o wartości 540 mld euro. Zapowiada się jego uruchomienie od 1 czerwca. Rada obiecała też działać na rzecz utworzenia funduszu odbudowy sektorach i regionach Europy najbardziej dotkniętych pandemią i kryzysem.

Tymczasem mamy przykład pomocy publicznej dla podmiotu z sektora lotniczego. W rejestrze Komisji Europejskiej programów pomocy państwa pojawiło się wsparcie dla niemieckiej linii lotniczej Condor. Otrzymała ona 26 kwietnia zgodę UE dla pomocy państwa w formie pożyczki/zaliczki zwrotnej, na podstawie art. 107 ust. 2b) Traktatu o funkcjonowaniu UE (klęski żywiołowe).

Z wypowiedzi Marka Prawdy, szefa Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, wynika że Polska otrzymała z UE 13 mld euro na walkę z Covid-19, najwięcej z ogólnounijnej puli 55 mld euro. Inwestycje można będzie prowadzić do końca 2023 r. Dodatkowo przez następny rok można wydawać 100 proc. funduszy, bez własnego wkładu. Marek Prawda podkreśla, że Polska, jako jedyny kraj Unii, otrzymała od Komisji Europejskiej list z prośbą o rzetelne informowanie opinii publicznej o wydatkowaniu unijnych pieniędzy na walkę z Covid-19.

Dorota Chrabota jest radcą prawnym, pełnomocnikiem ds. regulacyjnych Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej.