[b]Rz: Sondaże przeprowadzone już po katastrofie smoleńskiej pokazują wzrost notowań PiS, spadek PO i rosnącą akceptację dla prezydentury Lecha Kaczyńskiego. Czy to rzeczywisty obraz nastrojów społecznych?[/b]

Tadeusz Szawiel, socjolog z Uniwersytetu Warszawskiego: Każdy sondaż odzwierciedla przekonania i postawy tylko w tym momencie, w którym został przeprowadzony. Pojawia się oczywiście pytanie, jak mają się te deklaracje do wcześniejszych danych.

[b]Zmiana opinii Polaków była błyskawiczna.[/b]

Co oznacza „błyskawiczna”?

[b]Doszło do niej w ciągu dwóch, trzech tygodni.[/b]

To nie jest błyskawicznie. Po pierwsze to kwestia emocji. Zmieniają się bardzo szybko. Po drugie to jest przeżywane doświadczenie z jakimś komponentem poznawczym. Wszyscy są zgodni co do tego, że wizerunek Lecha Kaczyńskiego się diametralnie zmienił. Pojawiły się materiały wizualne, w których prezydent wyglądał bardzo korzystnie w porównaniu z tymi, które były eksponowane przed katastrofą. Czy to doświadczenie będzie miało trwalszy wpływ, czy będzie ulotne, to już inna sprawa.

[b]Ale to kluczowe pytanie.[/b]

Czy to będzie trwałe, zależy od tego, co się będzie działo w przyszłości. Być może wizerunek prezydentury Lecha Kaczyńskiego ulegnie trwałej zmianie.

[b]Czy na ten proces można wpływać? Mogą nim manipulować partie polityczne lub media? Już przecież toczy się spór o interpretację ostatnich zdarzeń.[/b]

Wydaje mi się, że nie ma tu wielkich możliwości manipulacji. Osobiście jestem sceptyczny co do decydującego wpływu mediów, także elektronicznych, na kształtowanie przekonań i gotowości do zachowań. Te procesy są bardziej skomplikowane. Oczywiście, media mają w tym swój udział, ale nie przeceniałbym tego. Gdyby rzeczywiście media miały tak wielki wpływ, to np. George Bush nigdy nie zostałby prezydentem USA. Środowiska, w których dokonują się wszystkie te procesy, sytuują się w coraz większym stopniu poza mediami. A media ewoluują w kierunku przedstawiania wszystkiego jako rozrywki, jako przyciągającej uwagę atrakcji.

[b]To skąd tyle głosów, że to właśnie media rozkręciły emocje w czasie żałoby narodowej?[/b]

A skąd o tym wiemy?

Proszę sobie wyobrazić, że do katastrofy dochodzi w świecie, w którym nie ma telewizji, radia i prasy. Ludzie dowiadują się o niej jeden od drugiego. Prawdopodobnie końcowy efekt byłby taki sam.

[b]Według sondażu TNS OBOP prezydenturę Lecha Kaczyńskiego przed 10 kwietnia dobrze oceniało 27 proc. Polaków. Dziś to już 52 proc. Prezydent po śmierci zyskał nowych zwolenników?[/b]

Ktoś, kto wcześniej negatywnie oceniał prezydenturę Kaczyńskiego, mógł zmienić zdanie pod wpływem nowego doświadczenia, także przekazu w mediach. Pamiętajmy, że reakcje na tak straszną katastrofę zawsze są bardzo wyraziste. Ale w tym kontekście muszę powtórzyć swoje zdanie o przecenianiu roli mediów. One nie są tu demiurgiem.

[b]A skąd liczne głosy polityków czy dziennikarzy wcześniej mocno krytycznych wobec Kaczyńskiego, a po katastrofie wyliczających jego zasługi?[/b]

Można to potraktować jako coś autentycznego albo jako hipokryzję. Obie reakcje są tu uprawnione. Każdy z nas ma własne wyczucie, jak to odebrać.

[b]Wzrasta też zaufanie do Jarosława Kaczyńskiego. Z wynikiem 42 proc. jest dziś w pierwszej piątce polityków w Polsce.[/b]

Jest to świadectwo tego, że wpływ przekazu zarówno Lecha, jak i Jarosława Kaczyńskich był rozleglejszy i głębszy, niż wcześniej można było sądzić na podstawie danych sondażowych lub przekazu medialnego.

[b]Dlaczego wcześniejsze badania tego nie pokazywały?[/b]

To skomplikowane. Część osób kieruje się jakiegoś rodzaju poprawnością. Mimo swoich przekonań mogą uważać, że trzeba publicznie prezentować inne opinie. Część być może nie dowierzała własnym intuicjom, ulegała wpływowi własnego środowiska, także przekazom medialnym. Natomiast w sytuacji, gdy stała się wielka rzecz, mocne doświadczenie, ci ludzie odważyli się powiedzieć coś innego.

[b]W sondażu prezydenckim GfK Polonia dla „Rz” Bronisław Komorowski ma w pierwszej turze 47 proc. poparcia, Jarosław Kaczyński 26 proc. Jak pan ocenia te dane?[/b]