Resort Bodnara przeciwko propozycji RPO wzmacniającej jawność w sądach

Brak możliwości zaskarżenia wyłączenia jawności postępowania nie narusza konstytucyjnych praw strony i zapobiega przedłużaniu postępowań. Dlatego rząd nie zamierza zmieniać przepisów, o co apelował rzecznik praw obywatelskich.

Publikacja: 30.12.2024 15:37

Resort Bodnara przeciwko propozycji RPO wzmacniającej jawność w sądach

Foto: PAP/Maciej Kulczyński

Przypomnijmy. Do rzecznika praw obywatelskich trafiają skargi od obywateli dotyczące braku możliwości zaskarżenia decyzji sądu o wyłączeniu jawności postępowania cywilnego. Zgodnie z art. art. 153 kodeksu postępowania cywilnego sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia (lub jego części) przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu lub moralności, albo gdy mogą zostać ujawnione okoliczności objęte ochroną informacji niejawnych.

Z kolei na wniosek strony, sąd może wyłączyć jawność, gdy istnieje ryzyko upublicznienia okoliczności stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub gdy poruszane mogą być szczegóły życia rodzinnego.

Od postanowienia wydanego w trybie art. 153 k.p.c. ustawa nie przewiduje jednak żadnego środka odwoławczego. Co więcej, sąd nie musi uzasadniać swojej decyzji o prowadzeniu procesu za zamkniętymi drzwiami.

Czytaj więcej

RPO chce kontroli utajniania rozpraw. "Nie ma rzetelności bez jawności"

RPO: Jawność sprzyja rzetelnemu rozpoznawaniu spraw

Prof. Marcin Wiącek wystąpił więc do ministra sprawiedliwości z postulatem zmiany przepisów. W jaki sposób? Aby, po pierwsze, zobligować sąd do sporządzenia uzasadnień ww. postanowień, a po drugie dać stronom, które nie zgadzają się z decyzją sądu, prawo do złożenia zażalenia na postanowienie w tym przedmiocie.

 - Jawność postępowania jest nie tylko prawem stron, ale także każdego pełnoletniego obywatela, który co do zasady może wziąć udział w każdym interesującym go posiedzeniu sądu w określonej sprawie – argumentował RPO. Dodając, że z jednolitego stanowiska doktryny oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika prawo do jawności zewnętrznej postępowania, z którym wiąże się „obowiązek zapewnienia publiczności możliwości wstępu na rozprawy”. Z kolei z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wywodzi się prawo do udziału w postępowaniu sądowym nie tylko dla stron, ale też prasy i publiczności.

Zadaniem RPO jawność motywuje sędziego orzekającego w sprawie do autokontroli, czyli do bardziej skrupulatnego i rzetelnego wypełniania obowiązków procesowych, a także umożliwia sprawowanie obywatelskiej kontroli nad działalnością sądów.

Te argumenty nie przekonują jednak Ministerstwa Sprawiedliwości. W ocenie resortu brak możliwości zaskarżenia postanowienia sądu w przedmiocie wyłączenia jawności postępowania nie narusza konstytucyjnych praw strony określonych w art. 45 konstytucji.

Prawo do dwuinstancyjności tylko dla orzeczeń kończących w sprawie

 - Brak możliwości zaskarżenia postanowienia sądu wydanego w postępowaniu wpadkowym w przedmiocie wyłączenia jawności postępowania nie ogranicza procesowych uprawnień strony. Ponadto nasuwają się wątpliwości co do interesu strony w zaskarżaniu ww. postanowienia. Zaskarżenie przedmiotowego postanowienia wydłużyłoby postępowanie w sprawie. Na uwagę zasługuje także fakt, iż posiedzenie przy drzwiach zamkniętych nie stanowi wyjątku od zasady jawności wewnętrznej i nie wpływa na możliwość dostępu stron do akt sprawy, także jeśli w aktach tych znajdują się dokumenty zawierające informacje stanowiące np. tajemnicę bankową – odpowiada RPO Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, wiceminister sprawiedliwości. I przywołuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z marca 2009 r. (sygn. akt SK 19/08), z którego wynika, że konstytucyjna zasada dwuinstancyjności obejmuje w sposób bezwzględny rozstrzygnięcia prowadzące do rozstrzygnięcia przez sąd sprawy – tj. wydania orzeczenia o prawach i obowiązkach stron wynikających z istniejącego między nimi sporu.

 - Dotyczy zatem orzeczeń rozstrzygających istotę sporu. Inaczej sprawa wygląda w przypadku oceny dopuszczalności odstąpienia od zasady dwuinstancyjności w kwestiach wpadkowych, do których należy kwestia dotycząca rozpoznawania sprawy przy drzwiach zamkniętych. Zasada dwuinstancyjności nie wymaga, aby w każdej sprawie wpadkowej, niemającej charakteru odrębnej sprawy w rozumieniu Konstytucji, przysługiwał środek zaskarżenia – dodaje Rudzińska-Bluszcz, konkludując, że MS uznaje proponowaną przez PRO zmianę przepisów za niezasadną.

Przypomnijmy. Do rzecznika praw obywatelskich trafiają skargi od obywateli dotyczące braku możliwości zaskarżenia decyzji sądu o wyłączeniu jawności postępowania cywilnego. Zgodnie z art. art. 153 kodeksu postępowania cywilnego sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia (lub jego części) przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu lub moralności, albo gdy mogą zostać ujawnione okoliczności objęte ochroną informacji niejawnych.

Pozostało jeszcze 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo w Polsce
Co dalej z pieniędzmi dla PiS? Minister finansów w prawnym potrzasku
Materiał Promocyjny
Jak przez ćwierć wieku zmieniał się rynek leasingu
Nieruchomości
Zmiany w prawie lotniczym. Właściciele nieruchomości z nowym obowiązkiem
Edukacja i wychowanie
Ferie zimowe 2025 zaczną się później niż ostatnio. Terminy dla wszystkich województw
Sądy i trybunały
Nie tylko spadki i zasiedzenie. Najważniejsze orzeczenia Izby Cywilnej w 2024 r.
Materiał Promocyjny
5G – przepis na rozwój twojej firmy i miejscowości
Praca, Emerytury i renty
Nowe terminy wypłat 800 plus w styczniu 2025. Zmiany w harmonogramie
Materiał Promocyjny
Nowości dla przedsiębiorców w aplikacji PeoPay