Świadczenia wzajemne jednostek organizacyjnych trzeba prawidłowo rozliczyć

Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest wykonywany bezpośrednio przez organ wykonawczy za pomocą urzędu oraz za pośrednictwem jednostek budżetowych.

W przepisach prawa finansowego przyjmuje się, że urząd jednostki samorządu terytorialnego ma formę gospodarki finansowej właściwą dla jednostki budżetowej, która swoim planem finansowym obejmuje część dochodów i wydatków budżetu niewydzieloną dla jednostek budżetowych oraz niektórych dochodów wpływających bezpośrednio na rachunek podstawowy jednostki samorządu terytorialnego.

Jednocześnie rozliczeniom wykonania budżetu w skali całej jednostki samorządu terytorialnego i operacjom finansowym z tym związanym przypisuje się rolę odrębnego obszaru ewidencyjnego i rozliczeniowego i nadaje status odrębnej jednostki, o czym stanowią przepisy o rachunkowości budżetowej.

[srodtytul]Zobowiązania publicznoprawne[/srodtytul]

Abstrahując do oceny poprawności merytorycznej takich rozwiązań prawnych, zwrócić uwagę należy na zróżnicowany charakter przepływów finansowych pomiędzy wymienionymi wyżej jednostkami.

Przekazanie z budżetu (rachunku podstawowego jednostki samorządu terytorialnego) środków na finansowanie wydatków do urzędu i jednostek budżetowych oraz – w odwrotnym – kwot uzyskanych z tytułu zrealizowanych dochodów z urzędu i jednostek budżetowych na rachunek budżetu, traktować należy jako typowe przepływy finansowe. Typowe dochody budżetu pozyskiwane są ze źródeł zewnętrznych, natomiast wydatki ponoszone na rzecz podmiotów zewnętrznych i osób fizycznych.

Szczególnym rodzajem przepływów finansowych w ramach budżetu są obroty wewnętrzne. Polegają one na kreowaniu dochodów budżetowych z wydatków jednostek budżetowych. Takie przypadki mogą wynikać z przepisów prawa i dotyczą przede wszystkim zobowiązań publicznoprawnych w zakresie podatków lokalnych oraz trwałego zarządu nieruchomościami, którymi władają jednostki organizacyjne.

[b]Występowanie obrotów wewnętrznych budżetu w związku z opłaceniem przez jednostki budżetowe zobowiązań z tytułu podatków lokalnych uzasadnione może być koniecznością równego traktowania podatników. [/b]

Opłaty z tytułu trwałego zarządu nieruchomości płacone do budżetu przez jednostki budżetowe są także obrotami wewnętrznymi budżetu o charakterze publicznoprawnym, ale ich uzasadnienie w postaci stymulowania racjonalizacji wykorzystania nieruchomości w jednostkach samorządu terytorialnego można uznać za wątpliwe, jednak ich występowanie jest usankcjonowane przepisami prawa, które należy respektować.

Inaczej należy traktować kształtowanie rozliczeń pomiędzy jednostkami budżetowymi z tytułu świadczonych wzajemnie pomiędzy nimi usług i dostaw.

[srodtytul]Wydatki zaplanowane i okazjonalne[/srodtytul]

Sprawa ujęcia w budżecie i następnie faktyczne rozliczenie wzajemnych dostaw i usług świadczonych pomiędzy jednostkami budżetowymi nie została uregulowana przepisami prawa finansowego, co tworzy dużą dowolność w praktyce planowania finansowego.

Niektóre jednostki samorządu terytorialnego ujmują w planach poszczególnych jednostek budżetowych i stosują w praktyce wzajemne rozliczenia z tytułu dostaw i usług jako dochody i wydatki budżetowe, kreując w ten sposób obroty wewnętrzne.

W związku z tym zagadnieniem rodzi się pytanie: czy świadczenia usług i dostaw pomiędzy jednostkami budżetowymi powinny być ponoszone na zasadzie odpłatności znajdującej odzwierciedlenie w planach finansowych jako dochody i wydatki budżetowe. Pozytywna odpowiedź na to pytanie odnosi się do płatności publicznoprawnych ponoszonych przez jednostki budżetowe na rzecz budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Zasada jedności budżetu nakazuje traktować świadczenia pomiędzy jednostkami budżetowymi gminy jako świadczenia bezpłatne. Każda jednostka budżetowa realizująca takie świadczenia na rzecz innych jednostek budżetowych powinna mieć w swoim planie finansowym ujęte wydatki na ten cel przy zastosowaniu właściwej klasyfikacji budżetowej tych wydatków.

Praktycznym przykładem takiego ponoszenia wydatków na rzecz innych jednostek budżetowych mogą być zespoły obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół świadczących swoje usługi bezpłatnie dla szkół.

Często stosowane jest także prowadzenie inwestycji przez urząd i przekazywanie ich efektów jednostkom budżetowym, które będą z nich korzystały. Uprawniony jest więc pogląd, że planowane przedsięwzięcia realizowane przez jednostki budżetowe na rzecz innych jednostek budżetowych powinny być realizowane bezpłatnie, gdy są ujęte w planie finansowym tej jednostki.