Przetargi publiczne: ważna jest data wyboru oferty

Nowela Prawa zamówień publicznych (p.z.p.) z 22 czerwca 2016 r. wprowadziła do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego tzw. procedurę odwróconą uregulowaną w art. 24aa p.z.p. Dotyczy ona trybu przetargu nieograniczonego i polega na tym, że zamawiający najpierw dokonuje oceny ofert, a następnie bada, czy wykonawca, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza, nie podlega wykluczeniu oraz spełnia warunki udziału w postępowania (jeżeli taka możliwość została przewidziana w specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub w ogłoszeniu o zamówieniu).

Złożenie oświadczenia

Powyższa procedura obejmuje zamówienia, których wartość jest równa lub wyższa od progów UE. Wykonawcy wraz z ofertą przedkładają m.in. Jednolity Europejski Dokument Zamówienia (JEDZ) stanowiący oświadczenie aktualne na dzień składania ofert w zakresie wskazanym przez zamawiającego w ogłoszeniu o zamówieniu lub w SIWZ.

W poprzednim stanie prawnym wykonawca ubiegający się o udzielenie zamówienia w celu potwierdzenia, że nie podlega wykluczeniu z postępowania oraz, że spełnia warunki udziału w postępowaniu, zobowiązany był od razu wraz z ofertą (wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu) złożyć nie tylko samo oświadczenie, ale również komplet dokumentów wymaganych treścią rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (obecnie obowiązuje nowe rozporządzanie ministra rozwoju z 26 lipca 2016 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia – dalej rozporządzenie). Aktualnie od wykonawców wymaga się złożenia oświadczenia zawartego w JEDZ, które powinno odzwierciedlać stan w dacie nie późniejszej niż termin składania ofert. Dopiero na wezwanie zamawiającego, oferent, którego oferta została wstępnie oceniona najwyżej, przedkłada w wyznaczonym terminie, aktualne na dzień złożenia oświadczenia lub dokumenty potwierdzające spełnianie okoliczności, o których mowa w art. 25 ust. 1 p.z.p. (np. zaświadczenie z Urzędu Skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych czy informację z Krajowego Rejestru Karnego).

Data wystawienia dokumentów

Oświadczenie JEDZ składane przez wykonawców powinno odzwierciedlać stan w dacie nie późniejszej niż termin składania ofert. Tymczasem oferent wezwany do przedłożenia dokumentów w trybie art. 26 p.z.p., czyli de facto po terminie złożenia ofert, zobowiązany jest przedłożyć zamawiającemu aktualne na dzień złożenia oświadczenia lub dokumenty potwierdzające brak podstaw do wykluczenia z postępowania oraz potwierdzające spełnienie warunków udziału w postępowaniu. W praktyce pojawiła się wątpliwość czy oferent w odpowiedzi na wezwanie zamawiającego zobowiązany jest złożyć dokumenty i oświadczenia, których ważność należy odnieść właśnie do terminu składania ofert (czyli np. zgodnie z rozporządzeniem zaświadczenie z ZUS wystawione nie wcześniej niż trzy miesiące przed upływem terminu składania ofert).

Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej

W wyroku z grudnia 2016 r. (KIO 2249/16) Krajowa Izba Odwoławcza (KIO) zajmowała się m.in. zagadnieniem związanym z aktualnością dokumentów składanych w postępowaniu. W omawianej sprawie, wykonawca, którego oferta została wybrana wstępnie jako najkorzystniejsza, na wezwanie w trybie art. 26 ust. 1 p.z.p., przedłożył dokumenty potwierdzające brak podstaw do wykluczenia, tj. dokumenty wskazane w rozporządzeniu, zawierające datę późniejszą niż data składania ofert w rozpoznawanym postępowaniu. W ocenie KIO, dokumenty zawierające datę późniejszą niż data składania ofert w rozpoznawanym postępowaniu są dokumentami prawidłowymi i wystarczającymi do potwierdzenia braku występowania przesłanek, skutkujących wykluczeniem wykonawcy z prowadzonego postępowania.

Izba stanęła na stanowisku, że błędne jest rozumowanie zasadzające się na tym, iż wykonawca zobowiązany jest legitymować się posiadaniem dokumentów według stanu obowiązującego w dniu składania ofert. Posługiwanie się tego rodzaju argumentacją stanowi zaprzeczenie idei nowelizacji, która opiera się na tym, że w przypadku zastosowania procedury odwróconej, wykonawca na etapie składania ofert składa jedynie oświadczenie, które stanowi wstępne potwierdzenie, że wykonawca nie podlega wykluczeniu z postępowania oraz, że spełnia warunki udziału w postępowaniu.

W ocenie Izby, ustawodawca zmienił zasady postępowania przez odstąpienie od żądania w toku postępowania (a zatem w praktyce nawet kilka miesięcy po terminie składania ofert) dokumentów aktualnych na dzień składania ofert.

Zdaniem Izby, istotnym jest to, że wykonawca obowiązany jest złożyć oświadczenie JEDZ, z którego ma wynikać potwierdzenie spełnienia warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw do wykluczenia wykonawcy z postępowania z terminem nie późniejszym niż termin składania ofert. Natomiast przedkładane przez zwycięskiego wykonawcę dokumenty, na podstawie art. 26 p.z.p, mają być dokumentami aktualnymi na dzień złożenia oświadczeń lub dokumentów, potwierdzającymi okoliczności, o których mowa w art. 25 ust. 1 p.z.p. Co nie oznacza wcale, że nie mogą to być dokumenty wystawione po dacie składania ofert. Wręcz przeciwnie. W omawianej wyrokiem KIO 2249/16 sytuacji wykonawca może posługiwać się dokumentami, odzwierciedlającymi stan po terminie składania ofert, z tym zastrzeżeniem, że dokument musi pozostawać aktualny w zakresie określonej sytuacji danego wykonawcy.

Izba również odniosła się do okresów ważności dokumentów wskazanych w rozporządzeniu uznając, że termin ich ważności zakreślono wstecz (odpowiednio trzy i sześć miesięcy) uwzględniając przy tym termin składania ofert. Z powyższego wywieść należy, że ustawodawca ograniczył dolną granicę terminu ważności dokumentów, opisanych w rozporządzeniu, zapobiegając tym samym przedkładaniu przez wykonawców w ramach prowadzonego postępowania dokumentów starszych, wystawionych wcześniej przed terminem składania ofert (odpowiednio: trzy i sześć miesięcy, w zależności od rodzaju dokumentu).

W omawianym wyroku Izba zwróciła uwagę na istotną różnicę w ocenie znaczenia daty wystawienia dokumentów w porównaniu do poprzedniego stanu prawnego. Mianowicie, zdaniem Izby w aktualnie obowiązującym stanie prawnym to już nie data składania ofert ma zasadnicze znaczenie dla oceny aktualności składanych oświadczeń i dokumentów, ale data wyboru najkorzystniejszej oferty.

Autorka jest radcą prawnym w Zespole Zamówień Publicznych Kancelarii Dentons