Korekta płci przed sądem. Przełomowa uchwała. Sąd Najwyższy upraszcza procedurę

Żądanie korekty płci w akcie urodzenia może nastąpić na wniosek zainteresowanej osoby, a uczestnikiem tego postępowania może być tylko jej małżonek (małżonka). W postępowaniu przed sądem nie będą już uczestniczyć rodzice osoby zmieniającej płeć ani jej dzieci.

To sedno wtorkowej uchwały Izby Cywilnej SN z udziałem 19 sędziów pod przewodnictwem pierwszej prezes SN prof. Małgorzaty Manowskiej.

Sąd Najwyższy przypomniał, że przepisy ustawowe nie normują kwestii, gdy płeć odczuwana różni się od wpisanej w akcie urodzenia. Zdaniem SN względy społeczne przemawiają za uregulowaniem tej kwestii w drodze procesowej (dopóki nie zostaną przyjęte przepisy w tej sprawie).

O rozstrzygnięcie omawianej kwestii wystąpił dwa i pół roku temu ówczesny prokuratur generalny Zbigniew Ziobro, wskazując na rozbieżność między stanowiskiem zajętym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 6 grudnia 2013 r. (sygn. akt I CSK 146/13), a poglądem wyrażonym w wyroku z 10 stycznia 2019 r. (II CSK 371/18).

Orzeczenia SN. Czy przy korekcie płci trzeba pozywać małżonka i dzieci, czy tylko rodziców?

W pierwszym orzeczeniu SN stwierdził, że istota więzi prawnych łączących osobę transpłciową występującą o ustalenie zmiany płci metrykalnej z jej nierozwiedzionym małżonkiem oraz dziećmi decyduje o jednolitej postaci współuczestnictwa koniecznego w takiej sprawie między tymi osobami (gdyż wyrok ma dotyczyć wszystkich jej uczestników).

Natomiast w orzeczeniu z 2019 r. SN przyjął, że w sprawie o ustalenie zmiany płci bierną legitymację procesową mają wyłącznie rodzice powoda, a jeżeli nie żyją - kurator ustanowiony przez sąd. W ocenie byłego PG stanowisko zajęte w wyroku z 10 stycznia 2019 r. stanowi wyłom w dotychczasowej utrwalonej praktyce orzeczniczej, stąd potrzeba wykładni kodeksu postępowania cywilnego w tym zakresie (art. 73 § 2 w zw. z art. 72 § 2 k.p.c.).

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Dyskryminacja osób, które nie identyfikują się ze swoją płcią. Ważny wyrok SN

Brak identyfikacji z płcią żeńską nie oznacza, że nie można być dyskryminowanym z tego tytułu, szczególnie w sytuacji, gdy dana osoba jest postrzegana jako kobieta i traktowana jak inne pracownice – uznał Sąd Najwyższy.

Zbigniew Ziobro wystąpił o rozstrzygnięcie w sprawie osób transpłciowych 

PG wskazał, że zarówno z przepisów konstytucji RP jak i Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że małżeństwem może być wyłącznie związek kobiety i mężczyzny. Powoduje to konieczność udziału nierozwiedzionego małżonka w postępowaniu o ustalenie lub zmianę płci metrykalnej, i skutkuje niedopuszczalnością uwzględnienia powództwa w takiej sytuacji. Również charakter więzi łączących transpłciowego rodzica z dzieckiem powinien być brany pod uwagę w trakcie procesu o uzgodnienie płci. Z rodzicielstwa wynikają bowiem liczne stosunki prawa rodzinnego, w tym władza rodzicielska oraz obowiązek alimentacyjny.

Nie należy także wykluczać możliwości dokonania wzmianki lub adnotacji w zakresie danych identyfikacyjnych rodzica zawartych w akcie urodzenia dziecka. Nie wystarczy, że stroną postępowania będą wyłącznie rodzice, gdyż żyjący i nierozwiedziony małżonek oraz małoletnie dzieci osoby transpłciowej mają silniejszą legitymację do występowania po stronie biernej niż żyjący rodzice takiej osoby. Muszą więc oni wystąpić w takim postępowaniu po stronie pozwanej obok żyjących rodziców, a sąd winien też zawiadomić prokuratora o takiej sprawie.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Tranzycja osoby małoletniej. Czy może złożyć pozew o ustalenie płci metrykalnej?

Osoby, które nie są jeszcze pełnoletnie, mogą sformalizować swój proces tranzycji metrykalnej przed polskim sądem. Korekty płci w dokumentach nie mogą jednak dokonać samodzielnie.

RPO: w sprawie korekty płci metrykalnej nie ma rozbieżności

Według stanowiska RPO prof. Marcina Wiącka, w sprawach dotyczących korekty płci metrykalnej nie ma rozbieżności co do osób, które powinny występować po stronie pozwanej, więc nie ma potrzeby podejmowania przez SN uchwały. Według badań RPO w latach 2020–2022 powództwa o ustalenie zmiany płci wniosło 1157 osób, z czego prawomocnie oddalono tylko cztery. W większości tych spraw po stronie pozwanej nie występował ani małżonek ani dzieci powodów (małżonek tylko w trzech sprawach), a niemal w każdym postępowaniu byli to rodzice albo kurator.