Klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika

Jeśli wierzyciel takiej klauzuli nie uzyska, będzie mógł zaspokoić się tylko z majątku osobistego dłużnika. Wcale nie tak prosto ją zdobyć.

Potrzebne będą dokumenty

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Jest nim tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

W myśl art. 787 kodeksu postępowania cywilnego (dalej k.p.c.) tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi (z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową), jeżeli wierzyciel wykaże, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka.

Aby to udowodnić, może posłużyć się dokumentem urzędowym lub prywatnym. Wystarczy, jeśli ma umowę, z której wynika wierzytelność i na której widnieje podpis małżonka, który wyraził na jej zawarcie zgodę.

Jeśli jednak małżonek udzielił wyłącznie zgody ustnej, to wierzyciel nie może domagać się nadania klauzuli przeciwko małżonkowi dłużnika na podstawie wspomnianych przepisów.

Uzyskanie tytułu egzekucyjnego przeciwko małżonkowi dłużnika możliwe będzie w postępowaniu rozpoznawczym (na podstawie art. 319 k.p.c.), gdzie fakt udzielenia zgody może być udowodniony także zeznaniami świadków.

Sąd nie sprawdzi stanu posiadania

W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika sąd sprawdzi, czy przedłożony dokument stwierdzający obowiązek świadczenia przez dłużnika spełnia kryteria stawiane tytułowi egzekucyjnemu.

Sprawdzi również, czy wierzyciel w odpowiedni sposób udokumentował, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

Zainteresuje go również to, czy osobę wskazaną we wniosku łączył związek małżeński z dłużnikiem w chwili wydania tytułu egzekucyjnego i czy pozostaje ona w tym związku w czasie postępowania kauzalnego.

Nie będzie natomiast interesowała go kwestia wypłacalności małżonka dłużnika. To może mieć znaczenie dopiero na etapie egzekucji. W klauzuli wykonalności sąd stwierdzi – zgodnie z art. 787 k.p.c. – że odpowiedzialność małżonka dłużnika ograniczona jest do majątku objętego wspólnością majątkową. Nie będzie natomiast wymieniał przedmiotów, które są tą wspólnością objęte.

Tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika nadaje sąd pierwszej instancji (w którym sprawa się toczy), ewentualnie sąd drugiej instancji (dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie).

Przedsiębiorstwo we wspólnym majątku

Dokumenty potrzebne będą również wtedy, gdy wierzyciel będzie starał się o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu na podstawie art. 787

1

k.p.c. Chodzi tu o sytuację, gdy jeden z małżonków prowadzi przedsiębiorstwo, które wchodzi w skład majątku wspólnego.

W takiej sytuacji wierzyciel musi wykazać dokumentem urzędowym lub prywatnym, że wierzytelność powstała w  związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Nie ma natomiast znaczenia, czy małżonek  nieprowadzący przedsiębiorstwa wyraził zgodę na te czynności. Nawet jej brak pozwala skierować egzekucję do  całości majątku wspólnego.

Umowa w niczym nie pomoże

Małżonkowie nie mogą ratować się przed odpowiedzialnością, zawierając majątkową umowę małżeńską. W myśl bowiem art. 787

2

k.p.c. zawarcie takiej umowy nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności.

Nie jest też przeszkodą do  prowadzenia na podstawie tak powstałego tytułu wykonawczego egzekucji do  tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto.

Małżonkowie mogą się jednak bronić, wytaczając powództwo przeciwegzekucyjne z  art. 840 k.p.c. (jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela).

Warto jednak przy tej okazji pamiętać o wyroku Sądu Apelacyjnego z 11 sierpnia 2006 (I ACa 656/06). Czytamy w nim, że zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej nie ma skutku wstecznego i nie może tym samym pozbawiać wierzyciela możliwości zaspokojenia się z majątku wspólnego małżonków, jeśli zniesienie to nastąpiło już po nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi.

Bez znaczenia jest tu sposób ustania ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, a wobec tego także późniejsze orzeczenie rozwodu, a nawet już dokonanie podziału majątku wspólnego nie może uzasadniać powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

Nie może bowiem ustanie wspólności majątkowej i zniesienie współwłasności pozbawiać wierzyciela nabytych już przez niego praw.

Co można zrobić

Małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności, może się bronić. Nie wszystkie jednak środki przewidziane w przepisach mu przysługują.

Jak wynika bowiem z uchwały Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 (III CZP 105/08), „małżonkowi dłużnika, przeciwko któremu – na  podstawie art. 787 § 1 k.p.c. (…) – została nadana klauzula wykonalności z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową, nie przysługuje powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (art. 841 § 1 k.p.c.)”.

Co więcej Sąd Najwyższy uważa, że małżonek dłużnika nie może w drodze powództwa, przewidzianego w art. 841 § 1 k.p.c., żądać zwolnienia od egzekucji przedmiotu wchodzącego w  skład majątku wspólnego i znajdującego się we wspólnym władaniu małżonków tylko na tej podstawie, że wierzyciel nie uzyskał przeciwko niemu klauzuli wykonalności w trybie art. 787 k.p.c.

Wynika tak z wyroku z 9 stycznia 2003 (IV CK  327/02). Może natomiast – gdy egzekucja została wszczęta przeciwko niemu bez uzyskania klauzuli wykonalności w trybie art. 787 k.p.c. – domagać się umorzenia egzekucji na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c.

Ma też możliwość skorzystania z powództwa przewidzianego w art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. W myśl tego przepisu dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi się nie należy.

Co istotne, małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek nie mógł wcześniej podnieść.

Na mocy art. 840

1