119 zł za rok czytania RP.PL
Rzetelne informacje, pogłębione analizy, komentarze i opinie. Treści, które inspirują do myślenia. Oglądaj, czytaj, słuchaj.
Arkadiusz Turczyn: Świadomość, podjęcie decyzji i wyrażenie woli
Stan świadomości danej osoby w danym czasie jest ustaleniem faktycznym, dokonywanym przez sąd na podstawie oceny materiału dowodowego, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności mogących mieć wpływ na złożenie oświadczenia woli.
Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych (art. 82 k.c.). Powyższą regułą judykatura zajmuje się – można rzec – stale.
Jak w niej wskazano, dla stwierdzenia nieważności oświadczenia woli, opierając się na art. 82 k.c., wystarczające jest istnienie jednej z przyczyn uznania umowy za nieważną (wyrok SN z 27 lipca 2010 r., sygn. akt II CSK 147/10). W wyroku tym zauważono również, że stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie oznacza całkowitego zniesienia świadomości. Wystarczające jest istnienie takiego stanu, który powoduje brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania (z odwołaniem się do wyroku SN z 7 lutego 2006 r., sygn. IV CSK 7/05; zob. także wyrok SN z 8 lipca 2010 r., sygn. II CSK 117/10). Odnotowania wymagają też wcześniejsze wypowiedzi, zgodnie z którymi ustawodawca nie dopuszcza stopniowalności opisanego wyżej stanu, a oczywistym jest, iż może on występować w różnym nasileniu. Sąd zawsze musi dokonać kategorycznej oceny, czy w chwili składania oświadczenia woli stan psychiczny osoby uniemożliwiał jej rozeznanie. Stanowisko, wedle którego nie stanowi przesłanki nieważności czynności prawnej dopiero całkowity brak świadomości i ustanie czynności mózgu, także wskazuje na konieczność kategorycznej oceny przez sąd, czy stan, jaki występuje u danej osoby, „czyni ją zupełnie bezwolną" (z nawiązaniem do postanowienia SN z 30 kwietnia 1976 r., sygn. III CRN 25/76). Całkowity brak świadomości połączony z ustaniem czynności mózgu wykluczałby możliwość dokonania jakiejkolwiek czynności prawnej, a zatem problem ważności tej czynności w ogóle by nie powstawał. Od braku świadomości należy natomiast odróżnić brak swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli, tj. gdy dokonujący czynności prawnej wprawdzie działa z rozeznaniem istotnego znaczenia i sensu tej czynności, ale z przyczyn tkwiących w jego osobie nie może dokonać należytego wyboru właściwego postępowania (wyrok SN z 24 maja 2005 r., sygn. V CK 659/04; uzupełniająco zob. też postanowienie SN z 3 października 2012 r., sygn. II PK 129/12).
Pozostało jeszcze 87% artykułu
