Czy Ameryką rządzi jeszcze prawo?

Tylko w jeden dzień, wtorek 18 marca, prezydent Donald Trump zapewne złamał prawo trzy razy. James E. Boasberg, sędzia Dystryktu Kolumbii w Waszyngtonie, uznał, że Biały Dom nie miał prawa deportować do Salwadoru około 200 osób podejrzanych o przynależność do wenezuelskich gangów narkotykowych. Władze nie tylko nie podały żadnych dowodów przestępstw osób objętych nakazem deportacji, ale nawet nie ujawniły ich tożsamości. W Salwadorze prezydent Nayib Bukele stworzył jeden z najbardziej brutalnych systemów penitencjarnych na świecie. 

W ten sam wtorek sędzia z Marylandu orzekł, że działający z polecenia Trumpa Elon Musk złamał konstytucję, zamykając Agencję ds. Międzynarodowego Rozwoju (USAID). To jednak tylko jedna z wielu instytucji, które likwiduje Biały Dom: w czwartek Trump podpisał rozporządzenie wykonawcze o zamknięciu pierwszego departamentu federalnego – edukacji. Jego kompetencje mają przejąć władze stanowe. 

Wreszcie, za niezgodny z ustawą zasadniczą uznano we wtorek nakaz prezydenta wyrzucenia z niezależnej komisji ds. handlu dwóch członków Partii Demokratycznej.

Donald Trump radykalnie redukuje wydatki państwa, choć sprawy finansowe USA leżą w gestii Kongresu

 „Rządy prawa w naszym kraju znalazły się nad przepaścią” – ostrzega cytowany przez „Financial Times” profesor prawa na uniwersytecie Yale William Eskridge.

Od przejęcia władzy dwa miesiące temu Donald Trump podjął błyskawiczną kampanię na rzecz poszerzenia swojej władzy, jak tylko to możliwe. Przygotowania do tego od lat prowadził Russell T. Vought, szef za pierwszej i drugiej kadencji Trumpa urzędu ds. budżetu Białego Domu. Ukuł on teorię, zgodnie z którą wszystkie aspekty władzy wykonawczej powinny podlegać prezydentowi. Nie ma w tej wizji miejsca na niezależne instytucje.

Czytaj więcej

Polityka

USA czy Europa? W sprawie pomocy dla Ukrainy Polska będzie musiała wybrać

Ani dostaw broni dla Ukrainy, ani europejskiej misji pokojowej nad Dnieprem – takie warunki zawieszenia broni Władimir Putin przedstawił Donaldowi Trumpowi. Jeśli prezydent USA na nie przystanie, Polska stanie przed fundamentalnym dylematem: posłuchać Waszyngtonu czy razem z europejskimi sojusznikami nadal wspierać Ukraińców?

Jednym z aspektów tej kampanii jest bezprecedensowa liczba postanowień wykonawczych, jaką podpisał Trump w ciągu dwóch pierwszych miesięcy na urzędzie. Innym jest wspomniany szeroki plan cięć budżetowych podjęty pod kierunkiem Muska. Ma on doprowadzić do znaczących oszczędności w budżecie państwa. I choć sprawy finansowe leżą raczej w gestii Kongresu, to zarówno w Izbie Reprezentantów, jak i w Senacie większość ma Partia Republikańska, która stała się zasadniczo powolnym narzędziem w rękach Trumpa.

„Jeszcze nie było prezydenta, który starał się w sposób systematyczny przejąć kompetencje władzy ustawodawczej i sądowniczej, i to w tak krótkim okresie po przejęciu władzy” – uważa cytowany przez „New York Times” profesor prawa na waszyngtońskim uniwersytecie Georgetown Stephen Vladeck. 

Sąd Najwyższy USA: konserwatyści mogą stracić większość

W tym przedsięwzięciu walka prezydenta z wymiarem sprawiedliwości ma jednak znaczenie szczególne. Jeśli się powiedzie, cały system rządów prawa, na którym opiera się Ameryka, runie. Trump, skazany przestępca, atakował sędziów od lat 70. XX w., kiedy wątpliwymi sposobami budował swoje imperium nieruchomościowe w Nowym Jorku. Tych sędziów, którzy wydali korzystne dla niego wyroki, chwalił. A tych, którzy śmieli się mu sprzeciwić, obrażał, często sięgając do niewybrednych epitetów.

Teraz przyłączyli się do tej kampanii jego najbliżsi współpracownicy, którzy choć w przeszłości ostro krytykowali Trumpa, to teraz w imię kariery schowali do kieszeni swoje poglądy. – Sędziowie nie mają prawa kontrolować prawomocnej władzy wykonawczej – orzekł wiceprezydent J.D. Vance, który w lutym na Konferencji Bezpieczeństwa w Monachium pouczał kraje wolnej Europy, na czym ma polegać demokracja. – Nie obchodzi mnie, co sądzą sędziowie! Nie obchodzi mnie, co sądzi lewica! – nie owija w bawełnę pełnomocnik Trumpa ds. uszczelnienia granicy Tom Homan. 

Prezydent nie tylko stara się ignorować orzeczenia sędziów, ale także usunąć tych, którzy mu podpadli. Przedmiotem jego ataku stał się właśnie James E. Boasberg.