Czy w Berlinie stanie pomnik polskich ofiar? W otoczeniu nowego kanclerza są tego zwolennicy

Wybory parlamentarne w Niemczech wygrała koalicja CDU/CSU, która zdobyła 208 mandatów. Drugie miejsca zajęła AfD, a tym samym wprowadzi do Bundestagu 152 posłów. Podczas gdy Alternatywa dla Niemiec osiągnęła najlepszy wynik w swojej 12-letniej historii, SPD nie miała tak niskich notowań od 1945 roku – ze 120 mandatami partia Olafa Scholza uplasowała się na trzeciej pozycji. Kandydatem na kanclerza jest lider CDU/CSU – Friedrich Merz, który, wykluczając koalicję z AfD, stworzy rząd z SPD. 

Zarówno w Warszawie, jak i w Berlinie – informuje w Onecie Witold Jurasz – przyjęto założenie, że po wyborach nastąpi reset w stosunkach polsko-niemieckich. Przedmiotem sporu pozostaje pomnik, który ma upamiętnić Polaków zamordowanych przez Niemców podczas II wojny światowej. Choć minęły dwie dekady –  jego pomysłodawcą był Władysław Bartoszewski – projekt wciąż nie doczekał się realizacji. Czy zmiana na stanowisku kanclerza to szansa na nowe otwarcie w tej sprawie? 

Czytaj więcej

Komentarze

Jerzy Haszczyński: Niemcy postawili na Merza, ukarali rządzącą SPD. AfD można dalej izolować

Chadecka CDU/CSU, główna siła opozycji, odniosła wyraźne zwycięstwo w wyborach do Bundestagu. Może sobie wybrać koalicjantów z lewicowego mainstreamu, pasującego jej na czasy Trumpa. Druga w wyborach AfD pozostanie w izolacji, przynajmniej na razie.

MSZ: Jest nadzieja, poczekajmy

 – Poczekajmy, aż powstanie nowy rząd. To prawda, że wynik wyborów w Niemczech budzi nadzieję, ponieważ przyszły kanclerz jest przyjazny Polsce i ma bardzo dobre relacje z premierem Donaldem Tuskiem – mówi „Rzeczpospolitej” wiceminister spraw zagranicznych Andrzej Szejna (Lewica). Czy temat pomnika w Berlinie znajduje swoje miejsce w polskiej agendzie spraw do załatwienia? – Jest wiele tematów, które musimy podjąć – nie tylko bilateralnych, ale również globalnych. To może być jeden z poruszanych wątków. Na pewno musimy wpierw zobaczyć, kto stanie na czele  niemieckiego MSZ – odpowiada minister. 

Na zmianę w Berlinie reaguje również prawica, choć nie zaczynając od tematu pomnika: „Kanclerz Scholz i jego antyreparacyjna koalicja znikają w politycznym niebycie. Z nowym rządem w Berlinie i powrotem Donalda Trumpa nadchodzi moment na polską ofensywę w sprawie reparacji wojennych za II wojnę światową” – napisał na platformie X Arkadiusz Mularczyk, PiS. 

„Byłoby dobrze dla niemieckiego społeczeństwa i demokracji, aby sami Niemcy rozwiązali ten problem”

Za powstaniem „miejsca pamięci i spotkań w celu oddania sprawiedliwości charakterowi niemiecko polskiej-historii oraz przyczynienia się do pogłębienia szczególnych stosunków dwustronnych” Bundestag opowiedział się już pięć lat temu. Koncepcja zakłada pomnik (dziś częściej określany jako „miejsce pamięci” lub „element artystyczny”), muzeum z wystawą stałą i ekspozycjami czasowymi (Dom Polsko-Niemiecki), a także projekty edukacyjne. Odpowiadają za to dwie instytucje: Fundacja Pomnika Pomordowanych Żydów Europy i Niemiecki Instytut Spraw Polskich. Pod uwagę brane są dwie lokalizacje – była Opera Krolla i Anhalter Banhof, przy czym żadna z nich nie jest pewna. Emocje budzi m.in. powiązanie pomnika z wymagającą większych nakładów finansowych przestrzenią wystawienniczą, przez co do dziś monument nie stanął. W raporcie dr Anny Kwiatkowskiej i Kamila Frymarka z Ośrodka Studiów Wschodnich z 2024 roku („Niemiecki dom. Kontrowersje wokół upamiętnienia polskich ofiar II wojny światowej”) mowa jest wręcz o „stałym braku zainteresowania przedsięwzięciem ze strony najważniejszych polityków i opinii publicznej (poza pojedynczymi dziennikarzami”. Czy ma to szansę się zmienić wraz z powstaniem w Berlinie nowego rządu? 

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Estera Flieger: Niemcy nie rozliczyli się z historią. W Berlinie musi stanąć pomnik polskich ofiar

Chcę, aby to wybrzmiało: istnieje bezpośredni związek pomiędzy polityką historyczną a polityką w ogóle. I to na dwóch poziomach. Pierwszym z nich, co oczywiste, są stosunki polsko-niemieckie. Drugim zaś bezpieczeństwo Europy. I Polska musi ten „link” wreszcie zobaczyć.

– Chadecy popierają budowę Domu Polsko-Niemieckiego. Warto zauważyć, że w otoczeniu Friedricha Merza są politycy, którzy chcą rozdzielenia tej inwestycji od pomnika. Czyli chodzi o to, aby miejsce pamięci powstało niezależnie od tego, kiedy otwarte zostanie centrum wystawiennicze. Jest to zgodne z polskimi oczekiwaniami i otwiera drogę do porozumienia. Przyszły kanclerz od jakiegoś czasu prowadzi w kierunku Polski „ofensywę wdzięku” – z innych, a więc niehistorycznych przyczyn, niemniej jednak warto to wykorzystać – mówi „Rzeczpospolitej” dr Anna Kwiatkowska, z Ośrodka Studiów Wschodnich i współautorka podcastu „Niemcy w ruinie?”. – Byłoby dobrze dla niemieckiego społeczeństwa i demokracji, aby sami Niemcy rozwiązali ten problem. Polska zaś powinna ich do tego za kulisami zachęcać, powierzając to zadanie niekoniecznie pierwszoplanowym aktorom politycznym – dodaje ekspertka. 

„AfD popierają wyborcy, którzy nie chcą słyszeć o żadnych roszczeniach finansowych, a nawet uważają, że Niemcy powinni ostrzej reagować”

Innym wyzwaniem, z jakim będzie musiała zmierzyć się Polska, może okazać się liczna reprezentacja radykalnie prawicowej AfD w Bundestagu. Partię wspiera Elon Musk, który zachęcał jej członków do dumy z przeszłości i zerwania z poczuciem winy. W istocie, Alternatywa dla Niemiec prezentuje rewizjonistyczną narrację historyczną – chociażby na temat przyczyn wybuchu II wojny światowej. Otwarcie sprzeciwia się postulatowi wypłacenia Polsce reparacji, a w 2020 roku – inaczej niż CDU/CSU, SPD, FDP i Zieloni – głosowała przeciw polskiemu pomnikowi. Jej honorowy przewodniczący Aleksander Gauland zasłynął z kolei wystąpieniem, podczas którego rządy Adolfa Hitlera określił „ptasią kupą” na tysiącletniej historii Niemiec (wcześniej wyrażał podziw dla niemieckich żołnierzy walczących na frontach tak I, jak i II wojny światowej).

Czytaj więcej

Plus Minus

AfD chce uwolnić Niemców od poczucia winy. W tym celu sięga po dawne mity

Już dziś liderzy Alternatywy dla Niemiec (AfD) tak przedefiniowują dyskurs, że nie ma w nim miejsca ani na niemiecką winę, ani na zbyt wiele przestrzeni na pamięć o Holokauście. A co dopiero na jakieś znaczące gesty w kierunku Polski.