Tesco Law - Zbigniew Drzewiecki i Tomasz Drzewiecki o nowej formie świadczenia usług prawniczych

W 2007 r. brytyjski parlament uchwalił Legal Services Act zawierający prawo regulujące rynek usług prawnych. W części V tego dokumentu wprowadziła nową formę świadczenia usług prawnych nazwaną alternatywne struktury biznesowe – Alternative Business Structures, w skrócie ABS. Powyższa część aktu jest nazywana potocznie Tesco Law, gdyż pozwala np. supermarketom inwestować w firmy prawnicze.

Istotą ABS jest uprawnienie „nieprawników" do zarządzania firmami prawniczymi oraz posiadania w nich udziałów. Co równie istotne, działalność ABS nie jest ograniczona do świadczenia usług prawnych. Przepisy dotyczące ABS zostały wprowadzone w życie pod koniec 2011 r., a przyjmowanie wniosków rozpoczęto w 2012 r. Na chwilę obecną wydano 310 licencji. Na rozpatrzenie czeka ponad 100 kolejnych.

Obok szynki

Do największych firm ABS należą Slater & Gordon, Co-operative, QualitySolicitors oraz BT (dawniej British Telecom). BT będąca jedną z największych firm telekomunikacyjnych na świecie w ramach ABS BT Law zamierza świadczyć pomoc prawną w zakresie roszczeń komunikacyjnych dla klientów korporacyjnych. Co-operative – jedna z największych w Wielkiej Brytanii sieci supermarketów – stworzyła ABS świadczący pomoc prawną z obszaru prawa rodzinnego i konsumenckiego. Posługując się siecią 3 tys. sklepów oraz 630 oddziałów bankowych niedawno przejętych od banku Lloyds, zamierza w ciągu pięciu lat zatrudnić 3 tys. prawników. Reklama usług prawnych prowadzona jest w sklepach na takich samych zasadach jak każdego innego produktu, który można kupić w supermarkecie.

Grupą, panowie

Wprawdzie na świadczeniu usług prawnych ABS poniósł za pierwsze półrocze 2014 r. stratę w wysokości 5 mln funtów, jednak biorąc pod uwagę obroty całej firmy, strata ta nie stanowi problemu. QualitySolicitors jest ABS posiadającym 200 oddziałów w całej Wielkiej Brytanii, świadczącym pomoc prawną zarówno w sferze prawa cywilnego i konsumenckiego, jak i prawa gospodarczego. Firma ta prowadzi kampanię reklamową swoich usług prawnych z budżetem 15 mln funtów, stworzoną przez jedną z największych agencji reklamowych – Saatchi. Jak sama nazwa firmy wskazuje, jej działalność jest oparta na solicitorach, tak więc  zbliżona do typowej kancelarii prawnej. Do grona największych firm ABS należy również wiele firm ubezpieczeniowych, takich jak Direct Line, Admiral czy Ageas, które stworzyły ABS we współpracy z kancelariami prawnymi. Admiral na podstawie licencji ABS pozyskał znaczące udziały w dwóch firmach prawniczych w ubiegłym roku i szykuje się do kolejnych akwizycji. Lista firm ubezpieczeniowych z licencją ABS została ostatnio powiększona o Allianz, który prowadzi usługi prawne pod nazwą ALP Law. Firma ALP Law działa we współpracy z firmą prawniczą Serious Law specjalizującą się w ubezpieczeniach komunikacyjnych, a partner zarządzający Serious Law Tom Walters został kierownikiem działu prawnego w nowo powstałej firmie. Istotnym wymogiem ze strony SRA jest to, że logo firmy ALP Law musi być na tyle różne od logo Allianz, żeby klienci nie mieli wątpliwości co do tego, że firma ALP Law jest odrębną działalnością gospodarczą. Allianz natomiast ma prawo zachęcać wszystkich swoich klientów do korzystania z usług ALP Law.

Największą tradycyjną kancelarią prawną, która otrzymała licencję ABS, jest Irwin Mitchell, która należy do 20 największych kancelarii prawnych w Wielkiej Brytanii. Drugą poważną tradycyjną kancelarią, która ma licencję ABS, jest Gateley. Zezwolenie otrzymała w 2014 r.

Licencje dla dużych

Najnowszą licencję ABS otrzymało KPMG, jako druga firma po PwC wśród tzw. wielkiej czwórki. Pozwala KPMG na poszerzenie swojej dotychczasowej działalności gospodarczej o dział kompleksowych usług prawnych. Mimo to, w przeciwieństwie do PwC, prezes KPMG na Wielką Brytanię Simon Collins zapewnia, że KPMG nie planuje otwarcia odrębnego, wyspecjalizowanego działu prawnego, lecz zamierza zintegrować usługi prawne z innymi dziedzinami, w których firma doradza klientom. Według dyrektora generalnego SRA przykład KPMG doskonale ilustruje rodzaj organizacji, jaki mieli na myśli ustawodawcy w momencie wprowadzania LSA, w postaci firmy, która pod jedną marką oferuje kompleksowe usługi doradcze, audytowe oraz prawne. W ostatnim czasie licencje ABS otrzymała również pierwsza firma księgowa Kingston Smith, która jest jedną z największych firm tej branży w Wielkiej Brytanii. Licencja ta daje Kingston Smith możliwość np. poświadczania dokumentów. Brytyjski Związek Dyplomowanych Księgowych (ICAEW) przewiduje, że może być około 250 firm księgowych zainteresowanych podążeniem śladami Kingston Smith. Otrzymanie licencji przez Kingston Smith otwiera drzwi do ABS kolejnej ogromnej branży, która na pewno będzie chciała mieć swój wkład w rozwój i innowacyjne zmiany rynku usług prawnych.

Nowe formy świadczenia usług prawnych pojawiają się też w innych krajach.

Pierwszym państwem, w którym wprowadzono ABS, była Australia, a pierwszą kancelarią z licencją ABS oraz notowaną na głównym parkiecie australijskiej giełdy jest Slater & Gordon. Wejście na giełdę miało wielki wpływ na rozwój kancelarii, czego dowodzą wyniki finansowe. Kancelaria odnotowała przychody na poziomie 35 mln funtów na przełomie 2006/2007 r., a na przełomie 2013/2014 r. przychody te przekroczyły 210 mln funtów. Firma zwiększyła też liczbę biur z 26 w samej Australii na 70 w Australii i 12 w Wielkiej Brytanii, zarazem zwiększając liczbę zatrudnionych z 400 do 2400. Firma ta dokonała od wejścia na giełdę ponad 20 akwizycji na rodzimym rynku oraz w Wielkiej Brytanii, m.in. przejęła angielską kancelarię Russell, Jones & Walker. Zdaniem ekspertów tak dynamiczny rozwój nie jest przypadkiem i w dużej mierze nastąpił dzięki pozyskaniu zewnętrznego finansowania od inwestorów giełdowych.

W Kanadzie cztery prowincje poważnie rozważają dopuszczenie ABS, a tym samym osób spoza kręgu wykwalifikowanych prawników do rynku doradztwa prawnego. W Ontario już od 2007 r. usługi prawne mogły świadczyć osoby bez kwalifikacji, a od 2012 r. izba adwokacka pracowała nad wprowadzeniem ABS i liberalizacją usług prawnych. W Nowej Szkocji izba adwokacka uznała, że regulacja rynku usług prawnych nie odpowiada dzisiejszym potrzebom, oraz zaaprobowała plan projektu transformacji rynku usług prawnych. W prowincji Manitoba izba adwokacka utworzyła komitet lokalnych  innowatorów, których zadaniem było stworzenie od podstaw struktury regulującej rynek usług prawnych. Komitet ten skupiał się na zagadnieniach takich jak możliwość dopuszczenia struktur ABS oraz nad tym, czy wykwalifikowani prawnicy mogą mieć monopol na usługi prawne.

American Bar

W Stanach Zjednoczonych American Bar Association powołał w 2009 r. komisję do zbadania tematyki ABS i potencjalnego wpływu dopuszczenia struktur ABS na podstawowe zasady działania kancelarii prawnych. W 2011 r. komisja ta doszła do wniosku, że ABS  i wiążące się z nimi nowe struktury świadczenia usług prawnych nie powinny zostać dopuszczone z wielu  względów wynikających ze specyfiki i odrębności zasad rządzących wykonywaniem profesji prawniczej. Tak więc obecnie można stwierdzić, że Stany Zjednoczone nie zamierzają iść śladami Australii i Wielkiej Brytanii. W Stanach Zjednoczonych obecna jest natomiast ciekawa alternatywa dla ABS  w postaci dostarczycieli tanich internetowych usług prawnych, którzy nie potrzebują licencji. Największą firmą tego rodzaju na świecie jest Rocket Lawyer, który również rozpoczął działalność w Wielkiej Brytanii pod koniec 2012 r. Firma ta korzysta z najnowocześniejszej technologii internetowej, by świadczyć doradztwo prawne, i jest w pewnym sensie pośrednikiem między klientem a prawnikiem w jednej z 20 kancelarii, z którymi Rocket Lawyer ma podpisaną umowę na tzw. telefoniczne doradztwo prawne.

Główną zaletą tego typu działalności dla klientów jest niska cena świadczonych usług prawnych, gdyż firmy współpracujące z Rocket Lawyer świadczą usługi prawne za 1/3 swojej normalnej stawki, jeśli otrzymają zgłoszenie poprzez ten portal. Firma Rocket Lawyer nie potrzebuje licen świadczą bezpośrednio usług prawnych, a tylko tworzą wirtualne produkty i narzędzia, które udostępniają klientom oraz pośredniczą w znalezieniu doradcy prawnego. Co bardzo istotne – Rocket Lawyer zawarł długoterminową umowę o współpracy w  rozwoju nowoczesnych metod świadczenia usług prawnych z American Bar Association.

Zbigniew Drzewiecki jest adwokatem, wspólnikiem zarządzającym w Kancelarii Drzewiecki, Tomaszek & Wspólnicy Tomasz Drzewiecki, LLB Durham University

Analiza zagrożeń i korzyści

Z punktu widzenia polskich prawników jako główne zagrożenia ABS można wskazać:

- ?ryzyko, że prawnicy działający w ABS nie będą należycie przestrzegać zasad etyki zawodowej;

- ?wprowadzenie do firm świadczących pomoc prawną ściśle finansowo-inwestycyjnych reguł może naruszyć podstawowe zasady dotychczas w nich funkcjonujące;

- ?prymat wyniku finansowego nad innymi celami związanymi immanentnie ze świadczeniem pomocy prawnej może wpłynąć negatywnie na poziom i zasady funkcjonowania firm prawniczych;

- ?istnieje możliwość zmniejszenia się wpływu samorządów prawniczych na firmy prawnicze oraz prawników w nich działających;

- ?nie można wykluczyć istotnych konfliktów interesów mogących wpływać np. na podważenie bezwzględnej zasady tajemnicy zawodowej;

- ?wykonywanie zawodu profesjonalnego licencjonowanego prawnika może utracić ukształtowane historycznie cechy na rzecz stania się jednym z wielu zawodów w sferze tzw. usług profesjonalnych;

- ?utrata poczucia przynależności oraz tożsamości zawodowej może zmienić całkowicie podstawowe zasady obowiązujące osoby świadczące pomoc prawną;

- ?obecność menedżerów i właścicieli, którzy nie są prawnikami, może odbić się negatywnie na kulturze firmy;

- ?trudno przewidzieć, do jakiego stopnia osoby niebędące prawnikami będą rozumiały kulturę, etykę oraz obowiązki prawników;

- ?struktura ABS wprowadza istotne nowe elementy wpływające na biznesplan firmy, co może spowodować odejście od sprawdzonych i dobrze funkcjonujących założeń;

- ?struktura ABS może spowodować zmianę strategii firmy na mniej przewidywalną co do skutków, a tym samym bardziej ryzykowną;

- ?większość systemów prawnych nie akceptuje systemu ABS, co bardzo ogranicza liczbę krajów, w których istnieje możliwość otwarcia oddziału.

Istnieje też wiele okoliczności, które wydają się korzystne zarówno dla prawników jak też ich klientów:

- rynek usług prawnych znacznie się powiększy;

- ?kapitał może być pozyskiwany od znacznie szerszego kręgu podmiotów, a tym samym rozwój firm świadczących pomoc prawną może być nieporównywalnie szybszy;

- ?pracownicy niebędący prawnikami mogą otrzymywać od wspólników lub dyrektorów wynagrodzenie w postaci bezpośredniego udziału w firmie co pozwoli zachęcić do podejmowania pracy w firmach prawniczych najlepiej wykształconych młodych ludzi;

- ?zwiększona dywersyfikacja oraz konkurencyjność na rynku usług prawnych może okazać się korzystna dla klientów;

- ?kapitał może być pozyskiwany spoza sektora prawnego, natomiast zarządzanie firmą może być powierzone uprawnionemu prawnikowi;

- ?jest możliwość zaoferowania klientom szerszego zakresu usług niż w typowej kancelarii prawnej, np. usługi ubezpieczeniowe, doradcze, księgowe lub finansowe obok usług prawnych;